Το εργασιακό πρότυπο των πρώτων µεταπολεµικών δεκαετιών στην Ευρώπη υποχωρεί σταδιακά υπό έναν αρνητικότερο συσχετισµό δυνάµεων για την εργασία, χάριν της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και υπό το βάρος των νεοφιλελεύθερων δοξασιών. Στην Ελλάδα οι αλλαγές στο πεδίο των εργασιακών σχέσεων συστηµατοποιούνται µε συνεχείς νοµοθετικές παρεµβάσεις από το 1990 και εντείνονται µε πρωτοφανείς ρυθµούς κατά την περίοδο των µνηµονίων και της πανδηµίας, επιβάλλοντας το νέο εργασιακό πρότυπο µε άξονα την ευελιξία.
Η θεσµική ενθάρρυνση µιας µεγάλης ποικιλίας ευέλικτων µορφών εργασίας εις βάρος της πλήρους και σταθερής απασχόλησης, η ελαστικοποίηση των ωραρίων, η διευκόλυνση των απολύσεων, η αποδιάρθρωση του συστήµατος των συλλογικών συµβάσεων, η εξατοµίκευση των εργασιακών όρων, η ενίσχυση των περιορισµών στην άσκηση του απεργιακού δικαιώµατος και η διατηρούµενη υψηλή εργοδοτική παραβατικότητα συνδυάζονται µε τις αλλαγές στο εργασιακό καθεστώς του δηµόσιου τοµέα σε µια πορεία συνολικής εργασιακής υποβάθµισης.
Στο πλαίσιο αυτό καταγράφεται και αναλύεται διεξοδικά το περιεχόµενο των επί 30+ χρόνια µέτρων «µεταρρύθµισης» και «επαναρρύθµισης», που συνεπάγονται την σταδιακή, ουσιαστική απορρύθµιση των εργασιακών σχέσεων και οδηγούν στην δηµιουργία ενός νέου εργασιακού τοπίου µε κύρια χαρακτηριστικά την χαµηλά αµειβόµενη, ευέλικτη και επισφαλή εργασία.
Δείτε εδώ τα περιεχόμενα και την εδώ εισαγωγή του βιβλίου.
Παρουσίαση στο in.gr από τον Παναγιώτη Σωτήρη Στο τελευταίο του βιβλίο του, με τίτλο «Η μεγάλη εργασιακή απορρύθμιση», ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Γιάννης Κουζής χαρτογραφεί τις επιθέσεις στην εργασία από το 1990 και μετά
Εδώ και πάνω από 30 χρόνια η εργασία βρίσκεται στο στόχαστρο, τουλάχιστον εάν ορίσουμε ως εργασία τη σταθερή απασχόληση, με πλήρες ωράριο, προστασία από την αυθαίρετη απόλυση, αξιοπρεπή αμοιβή και συνδικαλιστικά δικαιώματα. Αυτό τουλάχιστον δείχνει να είναι το συμπέρασμα του τελευταίου βιβλίο του Γιάννη Κουζή, με τίτλο «Η μεγάλη εργασιακή απορρύθμιση. Τα 30+ χρόνια προς το ευέλικτο πρότυπο», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Τόπος.
Καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου και για πολλά χρόνια υπεύθυνος του Τομέα Εργασιακών Σχέσεων του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ ο Γιάννης Κουζής θεωρείται δίκαια ένας από τους σημαντικότερους ειδικούς στη χώρα μας στα ζητήματα των εργασιακών σχέσεων, συνδυάζοντας την ιδιότητα του νομικού με αυτή του ανθρώπου με βαθιά γνώση των ζητημάτων που αφορούν την κοινωνιολογία και την πολιτική οικονομία της εργασίας.
Στο συγκεκριμένο βιβλίο ο Κουζής κάνει μια αναλυτική παρουσίαση όλων των βημάτων που έχουν γίνει ήδη από το 1990 για να γίνει η εργασία πιο «ευέλικτη», δηλαδή με λιγότερα δικαιώματα, χειρότερες αποδοχές και μεγαλύτερη επισφάλεια.
Οι κατακτήσεις της Μεταπολίτευσης
Το βιβλίο ξεκινά με μια παρουσίαση των βασικών θεσμικών εξελίξεων που υπήρξαν γύρω από την εργασία από τη μεταπολίτευση και μετά. Εκεί καταδεικνύει ότι μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1980 υπήρξαν σημαντικά βήματα βελτίωσης της θέσης της εργασίας, ιδίως μετά το 1981. Υπήρξαν σημαντικές αυξήσεις των μισθών, επήλθε εκδημοκρατισμός της συνδικαλιστικής νομοθεσίας, καθιερώθηκαν θεσμοί συμμετοχής των εργαζομένων, επεκτάθηκε ο οικονομικός ρόλος του δημοσίου. Τελευταία σημαντική θεσμική παρέμβαση υπέρ της εργασίας η ψήφιση (από την «Οικουμενική» κυβέρνηση του Ξενοφώντος Ζολωτα) του νόμου 1876/90 για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις που καθιερώνει το πλαίσιο του ΟΜΕΔ, της μεσολάβησης και της διαιτησίας.
Η σταδιακή απορρύθμιση
Έκτοτε, υποστηρίζει ο Κουζής, τα μέτρα που λαμβάνονται επιδεινώνουν τη θέση της εργασίας, απορρυθμίζουν τις εργασιακές σχέσεις και φέρνουν ακόμη μεγαλύτερη εργασιακή επισφάλεια. Αποτιμά έτσι τα μέτρα της περιόδου 1990-1993 και τα πρώτα βήματα απορρύθμισης όπως και το πρώτο βήμα ιδιωτικοποιήσεων. Επισημαίνει ότι με εξαίρεση το πρώτο διάστημα, όταν καταργήθηκε η ιδιωτικοποίηση των αστικών συγκοινωνιών της Αθήνας και διαμορφώθηκε το ΑΣΕΠ, στο μεγαλύτερο διάστημα των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ της εποχής του «εκσυγχρονισμού» επίσης προωθήθηκαν μέτρα που έκαναν την εργασία πιο ελαστικά αλλά και μορφές έμμεσης ιδιωτικοποίησης. Αντίστοιχα, βήματα υποχώρησης ως προς τα δικαιώματα των εργαζομένων έγιναν και από τις κυβερνήσεις της ΝΔ της περιόδου 2004-2009.
Διαβάστε την παρουσίαση εδώ
γράφει ο Π. Σωτήρης, in.gr (20.10.2022)
Συνέντευξη στην Εποχή
Ο συγγραφέας συνομιλεί με την Δέσποινα Παπαδοπούλου, καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου
Η εργασιακή ζούγκλα δεν γεννήθηκε από τη μία μέρα στην άλλη. Αποτελεί το κατασκεύασμα μακροχρόνιων διαδικασιών που οδήγησαν σε θεσμική τεκμηρίωση των πλέων αποτρόπαιων μορφών εργασιακών σχέσεων, αποδομώντας έτσι τη βασική κοινωνική αξία που έχτισε τις κοινωνίες της νεωτερικότητας κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Η νομιμοποίηση των πρώην παράνομων μορφών απασχόλησης, η σχεδόν κατάργηση της πλήρους και σταθερής απασχόλησης για τις νέες θέσεις εργασίας και όχι μόνο, ο αρνητικός συσχετισμός δυνάμεων για την εργασία προς όφελος της ανταγωνιστικότητας, οι ακραίες νεοφιλελεύθερες πολιτικές με κριτήριο το κέρδος και μόνο, οδήγησαν σταδιακά στην κατάρρευση των εργασιακών δικαιωμάτων και κατά συνέπεια, στη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής.
Με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου του Γιάννη Κουζή, «Η μεγάλη εργασιακή απορρύθμιση. Τα 30+χρόνια προς το ευέλικτο πρότυπο» (εκδόσεις Τόπος, Αθήνα, 2022), συζητήσαμε μεταξύ μας για τη μεγάλη εργασιακή απορρύθμιση, τις αιτίες της και τις ευρύτερες συνέπειές της στην κοινωνία.
Δέσποινα Παπαδοπούλου Τι είναι η εργασιακή απορρύθμιση; Εμείς γνωρίζαμε για συλλογικές συμβάσεις εργασίας και την πετυχημένη λειτουργία του κεϋνσιανού εργασιακού μοντέλου, που οδήγησε στη χρυσή μεταπολεμική περίοδο μεταξύ 1950-1980. Όμως σήμερα, εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία, ακούμε για εργασιακές «μεταρρυθμίσεις» και «επαναρρυθμίσεις», αλλά δεν ακούσαμε ποτέ για εργασιακή απορρύθμιση μέσα από τον πολιτικό λόγο.
Η εργασιακή απορρύθμιση ως διεθνές φαινόμενο στον καπιταλιστικό κόσμο και ιδιαίτερα στον ευρωπαϊκό χώρο, με αποχρώσεις ανά χώρα, συναντάται από τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 αποτελεί μέρος της κεντρικής ευρωπαϊκής πολιτικής, που επικαλείται την ανάγκη για ριζική μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας, χάριν της ανταγωνιστικότητας. Οι αλλαγές αυτές στην Ελλάδα έχουν σαν αφετηρία το 1990 με αδιάλειπτη παρουσία, εντείνονται με ακραίους όρους κατά την περίοδο των μνημονίων και συνεχίζονται με ιδιαίτερο οίστρο κατά την περίοδο της πανδημίας και της νέας διακυβέρνησης. Προφανώς και στον δημόσιο λόγο παρουσιάζονται ως μεταρρυθμίσεις. Στην ουσία, όμως, πρόκειται για επαναρρυθμίσεις, που συντελούνται με όρους απορρύθμισης προηγούμενων κανόνων του εργατικού δικαίου, αποδυναμώνοντας την πλευρά της εργασίας.
Απ’ ότι φαίνεται, πρόκειται για μία μακροχρόνια διαδικασία αποδιοργάνωσης της πλήρους και σταθερής απασχόλησης με άμεσο αποτέλεσμα τη συρρίκνωση των εργασιακών δικαιωμάτων. Τι χάσαμε και τι κερδίσαμε, αν πιστεύεις ότι κερδίσαμε κάτι;
Η μακροχρόνια αυτή διαδικασία δεν αφορά μόνο στην αμφισβήτηση της πλήρους και σταθερής απασχόλησης υπέρ μιας ποικιλίας ευέλικτων μορφών εργασίας δεύτερης ή και τρίτης ταχύτητας αμοιβών και δικαιωμάτων. Και αυτό γιατί και η πλήρης και σταθερή απασχόληση ευελικτοποιείται μέσα από την ελαστικοποίηση των ωραρίων και την εξατομίκευση των μισθών λόγω της αποδιάρθρωσης του συστήματος των συλλογικών συμβάσεων και της διαιτησίας. Επιπλέον η πλήρης και σταθερή απασχόληση καθίσταται ιδιαίτερα επισφαλής μέσα από την συνεχή διευκόλυνση ή και την απελευθέρωση των απολύσεων. Με αυτούς τους όρους η εντεινόμενη επέκταση των ευέλικτων μορφών εργασίας συμπιέζει το περιεχόμενο της τυπικής απασχόλησης και το ευέλικτο εργατικό δυναμικό αξιοποιείται ως πρόσθετη πίεση, εκτός από την υψηλή ανεργία, με τελικό αποτέλεσμα τη συνολική υποβάθμιση της εργασίας. Στην ίδια κατεύθυνση βάλλεται και η απασχόληση στον δημόσιο τομέα, χάριν των ιδιωτικοποιήσεων, και με την επέκταση του ευέλικτου οπλοστασίου στους κόλπους του, σε μια πορεία σταδιακής σύγκλισης των όρων εργασίας σε ιδιωτικό και δημόσιο με όρους συνολικής απορρύθμισης και υποβάθμισης. Τα παραπάνω συντελούν στην εκτεταμένη φτωχοποίηση του κόσμου της εργασίας και στην διόγκωση ενός αισθήματος επισφάλειας που οδηγεί στη διάβρωση της υγείας του κοινωνικού σώματος και των κοινωνικών δεσμών και της αλληλεγγύης υπό συνθήκες άκρατου ατομισμού, και ανάδειξης ως κυρίαρχης αξίας της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και της κάθε μορφής ανταγωνισμού.
Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ
Συνέντευξη στην εφημ. Εποχή (18/12/2022)
Διαβάστε εδώ τη συνέντευξη του συγγραφέα στην Ντίνα Δασκαλοπούλου για την Εφημερίδα των Συντακτών (01/10/2022) & εδώ ''Εκαναν την Ελλάδα ειδική εργασιακή ζώνη'' τη συνέντευξη του συγγραφέα στην Π. Μπίτσικα για το Documento (08/11/2022).
Δείτε την παρουσίαση του βιβλίου που έγινε στην Αθήνα (19.01.2023)-αίθουσα του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.
Για το βιβλίο μίλησαν οι: Αλέκος Καλύβης (πρ. Αναπληρωτής Πρόεδρος της ΓΣΕΕ), Αλεξάνδρα Κορωναίου (Ομότιμη Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου), Κώστας Παπαδάκης (Δικηγόρος), Μάνος Σπυριδάκης (Καθηγητής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου) και ο Γιάννης Κουζής (συγγραφέας του βιβλίου, Καθηγητής, Πρόεδρος του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής Παντείου Πανεπιστημίου) Τη συζήτηση συντονίζει ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος (Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Διευθυντής της σειράς Σύγχρονη Ριζοσπαστική Θεωρία των Εκδόσεων Τόπος).
***
Τι είναι η εργασιακή απορρύθμιση και ποια τα ορόσημα στη διαμόρφωση του νέου εργασιακού τοπίου; Ποιες είναι οι σημαντικότερες συνέπειες για τις εργασιακές σχέσεις από την εφαρμογή των μνημονίων;
Ποια συμπεράσματα προκύπτουν αν συγκρίνουμε την Ελλάδα με άλλες ευρωπαϊκές χώρες ως προς τις εργασιακές σχέσεις; Συγκλίνει περισσότερο με την ανατολική ευρωπαϊκή περιφέρεια ή με τον αναπτυγμένο πυρήνα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Πώς αξιοποιήθηκε η κρίση της πανδημίας για αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις και τι αλλαγές έχει επιφέρει ο «νόμος Χατζηδάκη» στα συλλογικά εργασιακά δικαιώματα;
Υπάρχει διέξοδος; Τις απαντήσεις σε αυτά και άλλα ερωτήματα θα βρείτε στη συνέντευξη που παραχώρησε ο Γιάννης Κούζης στον Κώστα Γούση και την Αγγελική K. Καραγεώργου στο τέταρτο επεισόδιο της εκπομπής του Eteron “On Precarity”, μια vidcast σειρά συζητήσεων με συγγραφείς βιβλίων γύρω από την εργασιακή επισφάλεια. (Μπορείτε να διαβάσετε και τη γραπτή μορφή της συνέντευξης εδώ).
Προσθήκη στο καλάθι
