Πρώτη έκδοση: Φεβρουάριος 2011
Οι Κόκκινοι Βαρκάρηδες είναι μια συνταρακτική νουβέλα με φόντο το ελληνικό ποδόσφαιρο στον Μεσοπόλεμο. Πρόκειται για μια αληθινή ερωτική ιστορία ανάμεσα σ’ έναν φανατικό οπαδό του Θρύλου, μέλους της λεγόμενης «κόκκινης πρόγκας», και μια οπαδό του αιώνιου αντίπαλου και αδελφή του ηγέτη της «πράσινης πρόγκας»*.
Οι πράσινοι «αριστοκράτες», εκείνες τις ταραγμένες ημέρες του 1930, αποκαλούσαν υποτιμητικά τους Ολυμπιακούς «βαρκάρηδες», προσδιορίζοντας με αυτόν τον τρόπο το μεταξύ τους ταξικό φράγμα. Οι Βαρκάρηδες περηφανεύονταν γι’ αυτόν τον τίτλο που υποδήλωνε τον απλό άνθρωπο της καθημερινής βιοπάλης.
* Σημ. «Πρόγκες» αποκαλούνταν από τους φανατικούς οπαδούς των ομάδων στις μέρες του 1930 οι οργανώσεις οπαδών που «πρόγκαραν», δηλαδή πείραζαν χοντρά με στίχους, ροκάνες, τραγούδια και συνθήματα την αντίπαλη ομάδα και τους οπαδούς της.
Η νουβέλα Οι κόκκινοι βαρκάρηδες δεν απευθύνεται μόνο στους αναγνώστες-φίλους του Ολυμπιακού. Ο καλοπροαίρετος αναγνώστης θα απολαύσει την κινηματογραφική αφήγηση του Θανάση Σκρουμπέλου για την απίστευτη, πλην αληθινή, ιστορία που αναπλάθει, τις απρόσμενες ανατροπές της και την πειστική ατμόσφαιρα της εποχής.
-----------------------------------------------------
Η ιστορία του Ολυμπιακού εκ των πραγμάτων συνδέεται με περιόδους της νεότερης Ιστορίας της Ελλάδας που αφορούν όλους. Η σειρά Ballpen / ΕΡΥΘΡΟΛΕΥΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ, των εκδόσεων Τόπος, παραδίδει στο αναγνωστικό κοινό σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία του Ολυμπιακού – μεταπλασμένα λογοτεχνικά από τον συγγραφέα Θανάση Σκρουμπέλο, καθώς και τα αντίστοιχα ντοκουμέντα της εποχής που διέσωσε ο συλλέκτης και ερευνητής Χρήστος Πιπίνης.
Ο Δημοσθένης Κούρτοβικ γράφει για το βιβλίο
[…] Ρωμαίος και Ιουλιέτα σ' ένα περιβάλλον όπου οι Καπουλέτοι και οι Μοντέγοι είναι δυο αντίπαλες ποδοσφαιρικές οικογένειες. Ο έρωτας των δύο ταξικά και ποδοσφαιρικά ασύμβατων νέων θα έχει εξίσου τραγικό τέλος όπως το σαιξπηρικό δράμα, αν και για εντελώς διαφορετικές αιτίες.
[…] Μέσα από την αναδρομική ματιά του αφηγητή του, ενός νεαρού τότε δημοσιογράφου, ο Σκρουμπέλος αναπαριστάνει με αδρές πινελιές το κοινωνικό και πολιτικό κλίμα της εποχής: το κοντράστ ανάμεσα στα ήθη της φτωχολογιάς του Πειραιά και των αβροδίαιτων αστών της Αθήνας, την αυθαιρεσία και βαρβαρότητα των αστυνομικών Αρχών, τις ανοιχτές ακόμα πληγές της μικρασιατικής προσφυγιάς. Στο προσκήνιο βρίσκεται η ποδοσφαιρική κουλτούρα εκείνων των χρόνων, που από τότε κιόλας αντανακλούσε πολύ περισσότερα πράγματα από την αγάπη για το άθλημα.
Εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 06/08/2011
Διαβάστε εδώ όλη την εμπεριστατωμένη κριτική ανάγνωση του Δ. Κούρτοβικ.
Η εφημ. Αυγή για το βιβλίο
Ιστορικό φόντο της πρωτότυπης και συναρπαστικής αυτής νουβέλας (με έντονα στοιχεία μαρτυρίας) του Θανάση Σκρουμπέλου είναι το ελληνικό ποδόσφαιρο της περιόδου του μεσοπολέμου. Παρακολουθώντας μέσα από δημοσιεύματα αυτής της εποχής την ασίγαστη -και συνεχιζόμενη μέχρι τις μέρες μας- κόντρα μεταξύ των ομάδων και των ενώσεων οπαδών του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού, ο συγγραφέας εστιάζει το ενδιαφέρον του στις ταξικές συνδηλώσεις που χρωμάτιζαν τότε αυτή την αντιπαλότητα, (φτωχοί χειρώνακτες και στη μεγάλη πλειονότητά τους αριστεροί οι κόκκινοι «βαρκάρηδες», αστοί οι πράσινοι «φρουφρούδες»).
Ο δημοσιογράφος-ήρωας του βιβλίου αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο μια αληθινή ιστορία: τον σφοδρό έρωτα που γεννιέται αιφνιδίως μεταξύ ενός εργάτη, φανατικού οπαδού του Ολυμπιακού και μέλους της «κόκκινης πρόγκας», και της πλούσιας και πανέμορφης αδελφής του αρχηγού της «πράσινης πρόγκας». (Οι ενώσεις των φιλάθλων ονομάζονταν με αυτό τον τρόπο επειδή «πρόγκαραν» εντός και εκτός γηπέδου τους αντιπάλους τους).
Ενισχύοντας την αφήγηση με την παράθεση μεγάλου αριθμού σχετικών ντοκουμέντων (άρθρα και ρεπορτάζ από τον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο, συνεντεύξεις, φωτογραφίες, σκίτσα κ.λπ.), ο συγγραφέας επιτυγχάνει μια οιονεί κινηματογραφική αναπαράσταση της εποχής και μας παρουσιάζει με γοητευτικό τρόπο την ιστορία των υπαρκτών ηρώων του και τον απρόσμενα τραγικό τρόπο με τον οποίο αυτή έκλεισε.
Η επιλογή των ντοκουμέντων (ανάμεσά τους και μερικά με ξεχωριστό ενδιαφέρον από την άποψη της έκφρασης της ψυχολογίας των φιλάθλων εκείνων των καιρών, όπως η απολαυστικότατη, παιγνιώδης και άκρως ειρωνική, συνέντευξη του «Κοκού», αρχηγού της «κόκκινης πρόγκας») είναι ιδιαίτερα επιτυχημένη και συμβάλλει υποδειγματικά στην τοιχογράφηση της εποχής και τη λογοτεχνική σάρκωση των ηρώων. Τα επεισόδια μεταξύ των αντίπαλων οπαδών δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τις βίαιες συμπλοκές των σύγχρονων «χούλιγκανς», δεν απουσιάζουν ωστόσο και οι στιγμές μεγαλόψυχων συμπεριφορών ανάμεσά τους, πράγμα εξαιρετικά σπάνιο στις μέρες μας.
Το μικρό απόσπασμα από εφημερίδα αυτής της περιόδου που ακολουθεί, μας δίνει μια ιδέα σχετικά με την εντυπωσιακή πολιτικοποίηση που χαρακτήριζε τότε το ελληνικό ποδόσφαιρο.
ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΟΣ - ΛΑΙΛΑΨ 3-1. Μετά τον αγώνα Ηρακλέους και Εργατικού Αστέρος συναντήθηκαν οι ομάδες Προλετάριος - Λαίλαψ. Όλοι οι προλετάριοι θα παρηγορηθούν με την νίκην της ομάδος τους μετά την πανωλεθρίαν του συντρόφου των Εργατικού Αστέρος. Η δε «Νεολαία» (...) θα βρήκε την ευκαιρία να γράψη για την πρόοδο του «κόκκινου αθλητισμού» και να καταφερθεί κατά του αστικού τοιούτου.
Νίκος Κουνενής, 06/03/2011
Η εφημ. Πριν για το βιβλίο
Το πάθος για τη «στρογγυλή θεά», για το ποδόσφαιρο δεν είναι καινούριο. Μπορεί η επικαιρότητα να φέρνει στην επιφάνεια όλα τα «άπλυτα» του επαγγελματικού αθλητισμού, όμως η ιστορία του αθλήματος στη χώρα μας, κρύβει αρκετούς θησαυρούς. Όπως για παράδειγμα η εποχή που το ποδόσφαιρο όπως το ξέρουμε σήμερα έκανε τα πρώτα του βήματα στην Ελλάδα, τη δεκαετία του 1930. Στην εποχή αυτή μας μεταφέρει ο Θανάσης Σκρουμπέλος με το νέο του βιβλίο Οι κόκκινοι βαρκάρηδες, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος.
Λέγεται συχνά ότι οι περασμένες εποχές αντιμετωπίζονται από τις μεταγενέστερες γενιές με νοσταλγία και με εξιδανίκευση. Ο Θανάσης Σκρουμπέλος δεν εξαιρείται από αυτό τον κανόνα, όμως έχει το δικό του τρόπο: Με τη διεισδυτική του έρευνα ξεθάβει σπάνιους χαρακτήρες από το παρελθόν που όμως δεν λάμπουν παρά μόνο για όσους τρέφουν αγάπη και εκτίμηση για το λαϊκό πολιτισμό. Αυτή είναι η περίπτωση του Κοκού, του θρυλικού αρχηγού των «Βαρκάρηδων» της ερυθρόλευκης πρόγκας, όπως έλεγαν τότε τις συντροφιές των οπαδών που μαζεύονταν και πρόγκαραν τους αντιπάλους. Τέτοια είναι και η περίπτωση του Πελέτου, του εργάτη σε καρνάγιο και πιστού του Ολυμπιακού που ερωτεύεται μια αστή, μέλος της αντίπαλης πρόγκας του Παναθηναϊκού. Μια ιστορία άδολης αγάπης και γηπεδικού πάθους που αποκαλύπτει μια εποχή και δύο κόσμους: Τον κόσμο της εργατιάς του Πειραιά, τους πιστούς του Ολυμπιακού που το όνομα «βαρκάρηδες» τους τιμούσε και το αστικό κόσμο των Παναθηναϊκών, τις «φρουφρούδες».
Είναι η εποχή όπου οι αναμεταδόσεις των αγώνων γίνονταν με τηλεγραφήματα των δημοσιογράφων, τα οποία έπειτα διαβάζονταν από μεγάφωνα και οι οπαδοί άκουγαν από το δρόμο. Η εποχή που τους αστυνομικούς τους αποκαλούσαν «σμπίρους» και «καρακώλια». Τα χρόνια που οι ομάδες ταξίδευαν με ατμόπλοιο για να πάνε στη Θεσσαλονίκη. Τα «πέτρινα χρόνια» όπου ο Θεόδωρος Πάγκαλος είχε κηρύξει την «προς στιγμήν αναγκαία κοίμηση των νόμων». Και τα κατοπινά της δικτατορίας του Μεταξά, που γέμισε τα ξερονήσια με αντιφρονούντες. Σ’ αυτές τις ταραγμένες εποχές, το ποδόσφαιρο και το γήπεδο της Κυριακής ήταν το αποκούμπι του λαού. Κι αν μεταξύ τους τα μέλη της κόκκινης πρόγκας αποκαλούνταν «σύντροφοι», ήταν γιατί η ταξική ενότητα των μελών της, αν και λανθάνουσα, καθόριζε τις επιλογές τους τόσο εντός όσο και εκτός γηπέδου. Αυτό το κομμάτι της ιστορίας του Ολυμπιακού ξεφεύγει από το στενό πεδίο των γηπέδων και γίνεται η ιστορία μιας κοινωνικής τάξης.
Γιώργος Λαουτάρης, 13/03/2011
Ο Βασίλης Σαμπράκος γράφει για το βιβλίο
Ήμουν πολύ τυχερός που έφτασε στα χέρια μου το βιβλίο "Οι Κόκκινοι Βαρκάρηδες" του Θανάση Σκρουμπέλου από τις εκδόσεις "Τόπος". Μια ιστορία του ποδοσφαίρου του 1930, μεταπλασμένη λογοτεχνικά από τον συγγραφέα της, γεμάτη με ντοκουμέντα της εποχής, τα οποία έχει διασώσει ο ερευνητής Χρήστος Πιπίνης.
Όταν ξεπερνά κανείς την οργή που νιώθει μπροστά στη διαπίστωση ότι η Ελλάδα ζει σήμερα όσα ζούσε και περνούσε πριν από 81 χρόνια, όταν απαλλαγεί από τον εκνευρισμό που του προκαλεί αυτό το deja vu, παίρνει στα χέρια του, μέσα από την ανάγνωση αυτού του βιβλίου, την ευκαιρία να σκάψει στο βάθος και να αντιληφθεί το νόημα για την κατάσταση του ελληνικού ποδοσφαίρου, του οποίου το σημερινό status είναι χειρότερο εκείνου της εποχής του '30.
Προκαλεί θλίψη η διαπίστωση ότι η Ελλάδα χειρίζεται σήμερα το ποδόσφαιρο με τον ίδιο τρόπο που το χειριζόταν πριν από 81 χρόνια. Το ίδιο συναίσθημα δημιουργεί η διαπίστωση ότι το επίπεδο του Έλληνα ήταν τότε υψηλότερο του σημερινού. Η ιστορία είναι πολύ, πολύ διδακτική. Κι αυτό το βιβλίο θα έπρεπε να πέσει στα χέρια όλων των ποδοσφαιρόφιλων, όχι μόνο των φίλων του Ολυμπιακού.
Νιώθω τυχερός που το διάβασα, σε μισή μέρα. Νιώθω τυχερός που μου διηγήθηκε ο συγγραφέας μια δραματική περίοδο της Ελλάδας και του ποδοσφαίρου, μέσα από τη διήγηση μιας πολιτικής ιστορίας. Σας το συστήνω δίχως δεύτερη σκέψη. Πιστέψτε με, θα πιάσετε πολλές φορές τον εαυτό σας να γελά με τις ομοιότητες εκείνης της εποχής με τη σημερινή.
http://sambrakos.blogspot.com/2011/03/1930.html, 19/03/2011
Η Μακεδονία Θεσσαλονίκης γράφει για το βιβλίο
Ένα βιβλίο που δεν αφορά μόνο τους ποδοσφαιρόφιλους, και δη του Ολυμπιακού ή του Παναθηναϊκού, αλλά αφορά κάθε αναγνώστη που θέλει να γνωρίσει μια στιγμή της ιστορίας του τόπου στον οποίο ζει.
Κώστας Μαρίνος, 23/04/2011
Ο Διονύσης Ελευθεράτος γράφει για το βιβλίο
Ο κόσμος τότε συζητούσε για το σκάνδαλο της «νόθευσης των αλεύρων». Η κυβέρνηση Βενιζέλου εκπονούσε τον Αστικό Κώδικα και ο υπουργός Παιδείας Γ. Παπανδρέου (ναι, ο παππούς του ΓΑΠ) προωθούσε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Οταν όμως ξημέρωνε η Κυριακή 1η Ιουνίου 1930, όλα τα παραπάνω παραγκωνίζονταν από το επίκεντρο της επικαιρότητας, έστω και για μία ημέρα. Αιτία; Ο αγώνας Παναθηναϊκός - Ολυμπιακός στη Λεωφόρο. Αποτέλεσμα; Το φοβερό «πράσινο» 8-2, το ματς που ακόμα μνημονεύουν ενθουσιωδώς οι οπαδοί του ΠΑΟ! Λίγες ημέρες αργότερα οι «πράσινοι» νίκησαν (2-1) και στη νέα αναμέτρηση των δύο ομάδων στη Θεσσαλονίκη. Γιατί εκεί; Διότι ύστερα από το 8-2 έπεσε τόσο ξύλο ώστε η Αστυνομία αποφάσισε το δεύτερο ματς να γίνει, όχι στο Ποδηλατοδρόμιο (κατοπινό «Γ. Καραϊσκάκης»), αλλά όσο το δυνατόν πιο μακριά από την Αττική. Ποιος είπε ότι τότε δεν γίνονταν επεισόδια; Τη χρονιά εκείνη ο ΠΑΟ στέφθηκε πρωταθλητής -θα το πετύχαινε πάλι το 1949.
Κάπου εδώ ο γράφων τερματίζει το ξεφύλλισμα χρονικών της εποχής και «δίνει τον λόγο» στο βιβλίο «Οι Κόκκινοι Βαρκάρηδες» του γνωστού συγγραφέα και σκηνοθέτη Θανάση Σκρουμπέλου (εκδόσεις «Τόπος»). Με αφορμή το ματς της 1ης Ιουνίου 1930 και τη συνέχεια της «κοκκινοπράσινης» διελκυστίνδας στη Θεσσαλονίκη, ο Σκρουμπέλος μας προσφέρει ένα βιβλίο εύληπτο, αλλά πολυδιάστατο. Εμπεριέχει άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία ηθογραφίας, πολιτικής και αθλητικής ιστορίας, κοινωνιολογίας. Ο θάνατος και ο έρωτας έχουν τη δική τους θέση στο σκάφος των «Κόκκινων Βαρκάρηδων», αλλά η ζωή δεν πριμοδοτεί συχνά τα happy end, ούτε ο Σκρουμπέλος τα ψάχνει: η αισθηματική ιστορία ανάμεσα στον Πελέτο και τη Μαρία-Ελένη, επίλεκτα μέλη της «ερυθρόλευκης» και της «πράσινης πρόγκας», αντιστοίχως, έχει κατάληξη που θα θυμίσει στους «σινεφίλ» το απροσδόκητο τέλος της Τζέσικα Λανγκ στην ταινία «Ο Ταχυδρόμος Κτυπά Πάντα Δυο Φορές».
Το χιούμορ, όμως, «κτυπά» συνεχώς στο απολαυστικό, καλογραμμένο και γεμάτο αμεσότητα βιβλίο του Σκρουμπέλου. «Κτυπά» και γίνεται ευεργετικό αντίβαρο στις πικρές στιγμές, τις διαψεύσεις ελπίδων, την τραχιά ζωή στην Ελλάδα του 1930. Το χιούμορ πηγάζει από παντού. Από τους διαλόγους. Από την ευρηματικότητα κάθε «πρόγκας», δηλαδή της ομάδας οπαδών που αναλάμβαναν το ανελέητο πικάρισμα των αντιπάλων. Από τις φιγούρες των ηγετών: του «κόκκινου προγκάρχη» Κακού -ιδιοκτήτη ταξί στο επάγγελμα- και του «πράσινου προγκάρχη» Τίμαιου, που ήταν δάσκαλος ξιφασκίας και ερασιτέχνης φωτογράφος (αδελφός της προαναφερθείσας Μαρίας-Ελένης, μιας όμορφης αθλήτριας βόλεϊ στην ομάδα των Ουρσουλίνων). Οι βάζελοι αποκαλούσαν υποτιμητικά «Κόκκινους Βαρκάρηδες» τους γαύρους, αλλά εκείνοι αποδέχονταν με υπερηφάνεια το προσωνύμιο. Οι Ολυμπιακοί χαρακτήριζαν «φρουφρούδες» τα μέλη της «πράσινης πρόγκας», εμπνεόμενοι από το φουστάνι της Μαρίας-Ελένης. Φόντο όλων αυτών, δυνατές εικόνες από την Ελλάδα της εποχής, αλλά και «ακτινογραφίες» από τους πολιτικούς-ιδεολογικούς διαξιφισμούς εκείνων των χρόνων.
Τελειώσαμε με τη σκιαγράφηση της χιουμοριστικής πτυχής του βιβλίου; Οχι, προτού σταθούμε στην περιπέτεια ενός γαύρου στη Θεσσαλονίκη: βρέθηκε στο κρατητήριο επειδή, πρώτον, συστήθηκε ως «Κόκκινος Βαρκάρης» και, δεύτερον, είπε ότι είχε ονομάσει τη βάρκα του «Μαρίτσα» -το όνομα της αρραβωνιαστικιάς του. Ενας ευφάνταστος αξιωματούχος της Αστυνομίας θυμήθηκε ότι «Μαρίτσα» ονόμαζαν οι Βούλγαροι τον Εβρο και -σε συνδυασμό με το «Κόκκινοι Βαρκάρηδες», που του φάνηκε συνθηματικό- νόμισε ότι ανακάλυψε συνωμοσία «Βουλγάρων και κομμουνιστών»!
Ο Θ. Σκρουμπέλος είναι ένθερμος φίλος του Ολυμπιακού κι αυτό προσδίδει στο βιβλίο μια... αποκλειστικότητα. Εχετε δει άλλον γαύρο να εστιάζει την προσοχή του στο 8-2 της 1ης Ιουνίου 1930 και μάλιστα με... μαζοχιστική ερευνητική διάθεση; Ο συγγραφέας, πάντως, παραθέτει και μία εξήγηση για την πανωλεθρία του Ολυμπιακού -όσοι διαβάσουν το βιβλίο θα τη δουν. Αν (λέω «αν») η εξήγηση αυτή ευσταθεί, τότε επιβεβαιώνεται κάτι: ότι ανέκαθεν έβλαπταν οι περιοδείες ελληνικών ομάδων (της Εθνικής συμπεριλαμβανομένης) σε ξένες χώρες και οι ατέρμονες εκδηλώσεις με την ομογένεια που ζει σε αυτές. Σαν να λέμε, Ολυμπιακός στις ΗΠΑ το καλοκαίρι του 1987, Εθνική στις ΗΠΑ το 1994, ΑΕΚ στην Αυστραλία το 2010...
01.06.2011 Sportday
-------------------------------------------------------------
Διαβάστε εδώ μια συνέντευξη του Θ. Σκρουμπέλου στο fractal art (Σεπτέμβριος 2014)
Διατυπώστε τη γνώμη σας για το βιβλίο εδώ
|