Τα δύο κείµενα του Πέρι Άντερσον που περιέχονται σε αυτή την έκδοση, «Τρέχοντας προς τη Βηθλεέµ» (Νew Left Review, τ. 10, 2001) και «Ο Οίκος της Σιών» (Νew Left Review, τ. 96, 2015), γράφτηκαν και δηµοσιεύτηκαν σε δύο διακριτές στιγµές δοκιµής και οριστικής µαταίωσης της αδύναµης και άνισης ειρήνης που συνάφθηκε στην περιοχή µέσω των Συµφωνιών του Όσλο.
Αφουγκραζόµενος τον άνισο διεθνή συσχετισµό, ο Άντερσον γράφει µε πυρετώδη και εµβριθή τρόπο για την ιστορική καταγωγή ενός αποικιοκρατικού σχεδίου που ξεκίνησε να υλοποιείται πριν από έναν αιώνα και του οποίου οι καταστροφικές συνέπειες βιώνονται στην πιο ακραία τους µορφή από τον παλαιστινιακό λαό, ο οποίος σήµερα απειλείται µε γενοκτονία.
Πρόκειται για ένα σηµαντικό τεκµήριο στον διάλογο για την ιστορία της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης και µαζί µια αγωνιώδης κραυγή για το µέλλον της συνύπαρξης των λαών στην περιοχή και για τη διεθνή ειρήνη. Πολύ περισσότερο, στη σηµερινή συγκυρία της εν εξελίξει γενοκτονίας, η προσπάθεια κατανόησης του ιστορικού πλαισίου, αποτελεί µια µικρή συµβολή και πράξη αλληλεγγύης στον αγώνα του Παλαιστινιακού λαού για απελευθέρωση.
***
Γράφει ο Παναγιώτης Σωτήρης για το in.gr Παλαιστίνη: πώς φτάσαμε στην τραγωδία Μια πρόσφατη έκδοση υπενθυμίζει την ιστορία πίσω από τη σημερινή εξελισσόμενη
τραγωδία στην Παλαιστίνη
(...) Ουσιαστικά, ο Άντερσον σε αυτά τα κείμενα αποτυπώνει τον τρόπο που ο πυρήνας του προβλήματος στην Παλαιστίνη ήταν η εφαρμογή ενός επί της ουσίας αποικιοκρατικού σχεδίου, που παράβλεπε και παραβλέπει το δικαίωμα του Παλαιστινιακού λαού την αυτοδιάθεση, τις επιπτώσεις από την πολιτική της Δύσης και τη μονόπλευρη υποστήριξη του Ισραήλ την ώρα που εντοπίζει τα προβλήματα από τις αντιφάσεις του ίδιου του παλαιστινιακού κινήματος. Και παρότι ο τόνος του δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος εντούτοις επισημαίνει το πώς η λύση αναγκαστικά θα πρέπει να κινηθεί πέρα από τα όρια της «λύσης δύο κρατών», που στην πράξη έχει μεταφραστεί σε ύπαρξη ενός μόνο κράτους και άρνηση του δικαιώματος ενός λαού στο κράτος, και στη λύση «ενός κράτους», ως τη μόνη που μπορεί να σταματήσει τον κύκλο της βίας.
Αυτό που κάνει το βιβλίο του Άντερσον ξεχωριστό είναι πως, ενώ παρουσιάζει σε βάθος την ιστορία του ζητήματος, ταυτόχρονα, δίνει μεγάλο βάρος στη διερεύνηση των πολιτικών δεδομένων στο εσωτερικό της κάθε πλευράς, από το τέλος του 19ου αιώνα και μέχρι σήμερα. Το βιβλίο αποτελείται από δύο άρθρα, που δημοσιεύτηκαν στο “New Left Review”: Τρέχοντας προς τη Βηθλεέμ του 2001 και Ο Οίκος της Σιών του 2015. Μ’ όλο που πρόκειται για παλιότερα κείμενα, είναι εντυπωσιακή η επικαιρότητά τους.
Ο Άντερσον προβαίνει σε εκτεταμένη αποδόμηση των κακοχωνεμένων προσεγγίσεων, που κυριαρχούν ακόμη και σε αριστερούς κύκλους. Το παράθεμα για το Όσλο, στην αρχή του κειμένου μου είναι χαρακτηριστικό.
Ενώ, για τους περισσότερους, η αρνητική κατάληξη των Συμφωνιών του Όσλο, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90, ήταν πλήγμα στην προσπάθεια για μια δίκαιη διευθέτηση, ο Άντερσον, πολύ πειστικά, υποστηρίζει ότι όλα αυτά οδηγούσαν σε μια, «νομιμοποιημένη» πιά, διατήρηση, αν όχι επιδείνωση, της υπάρχουσας κατάστασης.
Η, εξ υπαρχής, αρπακτικότητα των σιωνιστών ήταν ασύλληπτη. Όσο κι αν η Σοά συνιστά ένα μοναδικό έγκλημα στην ανθρώπινη ιστορία, ο Άντερσον δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει για τις πρακτικές των αληθινών εβραίων τρομοκρατών -στρατιωτικές επιχειρήσεις υπό την κάλυψη του σκοταδιού- την ναζιστική έκφραση “Νύχτα και Ομίχλη” (Nacht und Nebel).
Να γιατί: «Γη και ιδιοκτησία αρπάχτηκαν με τέτοια ταχύτητα και σε τέτοια κλίμακα που κανένας άποικος δεν είχε πετύχει ποτέ πριν στην ιστορία της αποικιοκρατίας. Στις αρχές του 1947, οι Εβραίοι κατείχαν το 7% της γης της Παλαιστίνης. Μέχρι το τέλος του 1950, είχαν καταλάβει το 92% της γης εντός του νέου κράτους -η λεία περιλάμβανε σπίτια και κτίρια κάθε είδους» (σελ. 55). Το πράγμα, βέβαια, δεν σταμάτησε εκεί: η “Καταστροφή” (Νάγκμπα) έγινε μια διαρκής συνθήκη. (...).
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
Alterthess, γράφει ο Χ. Λάσκος (14/01/2025)
(Απο)αποικιοποίηση και εθνικισμός. Του Παναγιώτη Τριτσιμπίδα
Υπάρχουν δύο κομβικές θέσεις στα κείμενα του Άντερσον στις οποίες αξίζει να σταθούμε. Πρώτον, ότι «αυτό που δημιούργησε ο σιωνισμός στην προπολεμική Παλαιστίνη» ήταν μια «εποικιστική αποικία» [settler colony] (σ. 46). Δεύτερον, ότι «η σύγκρουση μεταξύ Εβραίων και Αράβων στην Παλαιστίνη είναι μια σύγκρουση μεταξύ δύο εθνικισμών» (σ. 43). Έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε πώς η πρώτη θέση περιπλέκει τη δεύτερη –και τις πολιτικές συνεπαγωγές της– χωρίς να την αναιρεί.
Το Ισραήλ ως εποικιστικό αποικιακό κράτος
Ο Άντερσον προσφέρει μια εξαιρετική, ταυτόχρονα ευσύνοπτη και συνολική αφήγηση της ιστορίας της αραβοϊσραηλινής σύγκρουσης. Σκιαγραφεί τις αφετηρίες της, τις κομβικές στιγμές της, τις εσωτερικές και παγκόσμιες δυναμικές που τη διαμορφώνουν, με άξονα τη θέση ότι το κράτος του Ισραήλ έχει συγκροτηθεί ιστορικά ως αποικιακό κράτος, και πιο συγκεκριμένα, ως εποικιστικό αποικιακό κράτος.
Ο Μαξίμ Ροντενσόν, σημαντικός μαρξιστής κοινωνιολόγος του λεγόμενου αραβικού κόσμου, εβραϊκής καταγωγής, ο οποίος μάλιστα έχασε και τους δύο γονείς του στο Άουσβιτς, προσέφερε μάλλον την πρώτη συστηματική ανάλυση του αποικιακού χαρακτήρα του σιωνισμού και του Ισραήλ σε άρθρο που δημοσίευσε το 1967 στο Les Temps Modernes, το σημαντικό γαλλικό περιοδικό που διεύθυνε ο Σαρτρ. Το άρθρο αυτό εκδόθηκε γρήγορα στα αγγλικά ως βιβλίο με τον τίτλο Israel: A Colonial Settler State?.
Παραπέμποντας και στον Ροντενσόν, ο Άντερσον, τεκμηριώνει βιβλιογραφικά και πραγματολογικά πώς η έννοια της εποικιστικής αποικιοκρατίας [settler colonialism] προσφέρει το κατάλληλο πλαίσιο για την εξήγηση και την κριτική κατανόηση της ιστορικής διαδικασίας εκτοπισμού και εθνοκάθαρσης των Παλαιστινίων. Σε τι διαφέρει όμως η εποικιστική αποικιοκρατία από την «απλή» αποικιοκρατία; Στη δεύτερη, στόχος των αποικιοκρατών είναι να υφαρπάξουν τους πόρους του ιθαγενούς πληθυσμού, να εκμεταλλευτούν την (συχνά καταναγκαστική) εργασία του και να κατακλύσουν με τα προϊόντα τους τις αγορές του (όπως έκαναν για παράδειγμα οι Βρετανοί στην Ινδία). Στον εποικιστικό αποικισμό, κύριος στόχος των αποικιοκρατών είναι να εγκατασταθούν στην περιοχή ή το μεγαλύτερο μέρος της ως η κυρίαρχη, πληθυσμιακά πλειοψηφική ομάδα, αντικαθιστώντας έτσι τον ιθαγενή πληθυσμό μέσω του εκτοπισμού ή/και της εξόντωσής του. Η έννοια της εποικιστικής αποικιοκρατίας, η οποία χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο αναφορικά με την περίπτωση της Παλαιστίνης, αναδεικνύει τους παραλληλισμούς μεταξύ της εν εξελίξει εθνοκάθαρσης των Παλαιστινίων και της εθνοκάθαρσης των φυλών των (λεγόμενων) Ινδιάνων της Αμερικής από του Ευρωπαίους και των Αβορίγινων της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας από τους Βρετανούς.
Ήταν όμως ο σιωνισμός εξ αρχής ένα αποικιακό και εθνικιστικό κίνημα; Ο Άντερσον απαντάει καταφατικά. Το σιωνιστικό κίνημα, το οποίο αναπτύχθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ευρώπη, περιστρεφόταν γύρω από την ιδέα ότι ο εβραϊκός λαός πρέπει να ιδρύσει ένα δικό του κράτος, και ότι η Παλαιστίνη είναι η καταλληλότερη περιοχή ως «γη χωρίς λαό» γι’ αυτόν «τον λαό χωρίς γη». Φυσικά, το πρόβλημα για την ίδρυση ενός πλειοψηφικά εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη ήταν ότι εκεί, όπως και σε άλλα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στις αρχές του 20ού αιώνα, κατοικούσαν και συνυπήρχαν αραβικοί-μουσουλμανικοί, χριστιανικοί και εβραϊκοί πληθυσμοί. Η μεγάλη πλειονότητα ήταν οι πρώτοι. Όπως επισημαίνει ο Άντερσον, το 1918, όταν καταρρέει η Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και η Γαλλία και η Βρετανία μοιράζονται τον έλεγχο των επικρατειών της στη Μέση Ανατολή, ο αραβικός πληθυσμός στην Παλαιστίνη αριθμεί τους 700.000 και ο εβραϊκός τους 60.000. Είκοσι χρόνια μετά, το 1938, ο πρώτος έχει φτάσει τους 1.070.000 ενώ ο δεύτερος τους 460.000 (σ. 46).
Αυτό που μεσολάβησε μεταξύ 1918 και 1938 ήταν η απόφαση της Μεγάλης Βρετανίας να υποστηρίξει ενεργά την ιδέα της εγκαθίδρυσης ενός εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη, η οποία ανακοινώθηκε το 1917 με τη Διακήρυξη Μπάλφουρ. Ο αντισημιτισμός έπαιξε σαφώς έναν καταλυτικό ρόλο στην κινητοποίηση των πρώτων κυμάτων εβραϊκής εγκατάστασης στην Παλαιστίνη, μετά τα πογκρόμ τη δεκαετία του 1880 στην Ανατολική Ευρώπη, καθώς και στη σύλληψη της σιωνιστικής ιδέας, την οποία ο Χερτζλ προώθησε με την μορφή κινήματος στον απόηχο της υπόθεσης Ντρέιφους. Το Ολοκαύτωμα ήταν σαφώς το καθοριστικό γεγονός για να καταστεί η ιδέα αυτή ευρέως αποδεκτή από τις εβραϊκές κοινότητες της Ευρώπης ως αναγκαία και επιθυμητή λύση, λαμβάνοντας μετά το τέλος του πολέμου και την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας (των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ). Ο Άντερσον παρατηρεί όμως: «Μέχρι σήμερα, το Ολοκαύτωμα είναι ο μανδύας που κάλυπτε τις ενέργειες του σιωνιστικού κράτους στα μάτια όχι μόνο του ισραηλινού πληθυσμού ή των εβραίων της διασποράς αλλά και της δυτικής κοινής γνώμης σε γενικές γραμμές. Ιστορικά, ωστόσο, υπήρχε ελάχιστη ή και καθόλου σύνδεση μεταξύ τους. […] Οι σιωνιστικοί στόχοι είχαν καθοριστεί πολύ πριν ο Χίτλερ έρθει στην εξουσία και δεν άλλαξαν εξαιτίας του. Ο Μπεν Γκουριόν δήλωσε κάποτε ότι ήταν πρόθυμος να θυσιάσει τη ζωή των μισών παιδιών Εβραίων, αν αυτό ήταν το τίμημα για να φέρει τα άλλα μισά στη Παλαιστίνη, αντί να τα αφήσει όλα ασφαλή στην Αγγλία [η δήλωση αυτή έγινε το 1938, ένα μήνα μετά από τη Νύχτα των Κρυστάλλων]» (σελ. 56).
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ Alterthess, Π. Τσιμπίδας (24/04/25)
Στα πλαίσια του φεστιβάλ βιβλίου “Pick A Book”, που διοργανώνει το ινστιτούτο Έτερον, τo Σάββατο 4/1 πραγματοποιήθηκε η πρώτη παρουσίαση του βιβλίου Πέρι Άντερσον – Δύο κείμενα για την ιστορία της Αραβο-Ισραηλινής σύγκρουσης και τον αγώνα του παλαιστινιακού λαού - το βιβλίο εκδόθηκε χάρη σε μια συνεργασία του Jacobin Greece και των εκδόσεων Τόπος με το New Left Review που παραχώρησε τα δικαιώματα για τα δύο πολύ ενδιαφέροντα κείμενα.
Στην παρουσίαση μίλησαν η Ρόζα Βασιλάκη (κοινωνιολόγος), η Κλεονίκη Αλεξοπούλου (ερευνήτρια ιστορικός της αποικιοκρατίας), και ο Σωτήρης Ρούσσος (καθηγητής διεθνών σχέσεων). Εκ μέρους της συντακτικής επιτροπής του Jacobin, τη συζήτηση συντόνισε ο Αλέξανδρος Μινωτάκης. Σε μια κατάμεστη αίθουσα, το κοινό παρακολούθησε με προσοχή τις τρεις παρουσιάσεις που ανέδειξαν πλευρές του παλαιστινιακού ζητήματος, τόνισαν τη σημασία των κειμένων του Πέρι Άντερσον, ενώ εξέτασαν κριτικά ορισμένες πλευρές τους σε σχέση με τη σημερινή συγκυρία αλλά και τις εναλλακτικές ερμηνείες των ιστορικών γεγονότων. Δείτε όλα τα βίντεο της εκδήλωσης εδώ.
Προσθήκη στο καλάθι
