Επιστημονική επιμέλεια ελληνικής έκδοσης: Πάνος Τσούκαλης, Νίκος Στραβελάκης
Η µεθοδολογία των πολιτικών διαιρετικών τοµών αποσκοπεί στην απευθείας σύγκριση των κοµµατικών συστηµάτων διαφορετικών χωρών. Το κεντρικό ερώτηµα της έρευνας είναι κατά πόσο τα αριστερά κόµµατα στις µέρες µας συνεχίζουν να εκπροσωπούν εργατικά-φτωχά λαϊκά στρώµατα ή έχουν «καταληφθεί» από τη «δικαιωµατική» ατζέντα κοινωνικών στρωµάτων υψηλής µόρφωσης και εισοδήµατος. Με άλλα λόγια, πώς είναι δυνατόν σε µια εποχή έντονης εισοδηµατικής ανισότητας, η αναδιανεµητική πολιτική να µην αποτελεί κεντρικό ζήτηµα στην πολιτική τους;
Η έκδοση της έρευνας στην αγγλική γλώσσα δεν περιλάµβανε την Ελλάδα. Η κάλυψη αυτού του κενού συνέπεσε µε την παρούσα έκδοση. Ξεχωριστό κεφάλαιο του βιβλίου αναλύει τις πολιτικές διαιρετικές τοµές στην Ελλάδα από το 1980 έως το 2019, ενώ στο Επίµετρο γίνεται µια σύντοµη αναφορά στην οικονοµική ιστορία της Ελλάδας µετά το 1974.
Διαβάστε εδώ τα περιεχόμενα και εδώ ένα ενδεικτικό κεφάλαιο του βιβλίου.
Προδημοσίευση του βιβλίο στην Εφημερίδα των Συντακτών
Η ταξική αντιστροφή στα κομματικά συστήματα της Δύσης
Προδημοσίευση αποσπασμάτων από το βιβλίο «Πολιτικές διαιρετικές τομές και κοινωνικές ανισότητες. Μια μελέτη 25 δημοκρατιών», σε επιμέλεια των Amory Gethin, Clara Martinez-Tolerano και Thomas Piketty, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τόπος ● Πώς και γιατί αριστερόστροφα κόμματα έχασαν τις ρίζες τους στα λαϊκά στρώματα ● Η κατά Πικετί «Βραχμανική Αριστερά» της διανοητικής ελίτ και η κοινωνική ανασύνθεση της Αριστεράς στην Ελλάδα της ευρωζωνικής κρίσης
Η μεθοδολογία των «πολιτικών διαιρετικών τομών» αποσκοπεί στην απευθείας σύγκριση των κομματικών συστημάτων διαφορετικών χωρών. Κεντρικό ερώτημα της έρευνας αποτελεί η εκπροσώπηση των εργατικών-φτωχών λαϊκών στρωμάτων.
Κομματικά συστήματα πολλών δημοκρατιών έχουν βιώσει μια μετάλλαξη τα τελευταία χρόνια, η οποία έχει θέσει την εκπροσώπηση [αυτής] της μερίδας των ψηφοφόρων σε κρίση. Πολλά αριστερά κόμματα φαίνεται να χάνουν τις ρίζες τους στα λαϊκά στρώματα και αντ’ αυτού να έχουν «καταληφθεί» από τα ανώτερα μορφωτικά στρώματα. Αυτή η συνθήκη πιθανώς εξηγεί την κυριαρχία της δικαιωματικής ατζέντας στην Αριστερά, όπως και τον παραγκωνισμό της αναδιανεμητικής πολιτικής σε μια εποχή έντονης εισοδηματικής ανισότητας (Εισαγωγικό Σημείωμα Ελληνικής Εκδοσης, Π. Τσούκαλης & Ν. Στραβελάκης).
Η Ταυτότητα της Ερευνας
Ο τόμος ασχολείται με τη συστηματική μελέτη «του τρόπου με τον οποίο οι εκλογικές επιλογές ποικίλλουν σύμφωνα με κοινωνικά γνωρίσματα όπως το εισόδημα, η μόρφωση, ο πλούτος, το επάγγελμα, το φύλο, η ηλικία, η εθνική προέλευση ή η εθνοτικοθρησκευτική ταυτότητα» (Εισαγωγή Αγγλικής Εκδοσης, Gethin, Toledano & Piketty, σελ. 11-12).
Αντλεί στοιχεία από μια νέα βάση δεδομένων που απαρτίζεται από έρευνες της εκλογικής συμπεριφοράς εκτεινόμενες σε διάστημα άνω των έξι δεκαετιών, καταγράφοντας τη σύνδεση μεταξύ εκλογικών συμπεριφορών και των κύριων κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών των ψηφοφόρων στην πάροδο του χρόνου.
Αυτή η ανάλυση [αποτελεί] τη βάση για μια συγκριτική προσέγγιση της πολιτικοποίησης των κοινωνικών ανισοτήτων, επικεντρώνοντας στο πώς τα πολιτικά κινήματα έχουν εκπροσωπήσει διαφορετικά είδη αντιπαραθέσεων αναφορικά με την ανισότητα και την ταυτότητα [σ.σ. φυλετική, έμφυλη, θρησκευτική κ.λπ.] - (Κεφάλαιο 1, Gethin, Toledano & Piketty, σελ. 18).
Συνέντευξη του Τ. Πικετί στα Νέα Η αίσθηση εγκατάλειψης που βιώνουν οι πολίτες τους οδηγεί στην Ακροδεξιά
Ο 52χρονος καθηγητής και ένας από τους πιο διάσημους οικονομολόγους στον κόσμο μιλάει στα «ΝΕΑ» με αφορμή τις εκλογές στη Γαλλία για τις κοινωνικές ανισότητες, την οικονομική ανασφάλεια και τον φόβο να ξαναζήσουμε τον πολιτικό διχασμό Αριστεράς - Δεξιάς
Oι κοινωνικές ανισότητες αυξάνονται στον κόσμο μας και ο Τομά Πικετί, ένας από τους διάσημους οικονομολόγους στον κόσμο, δεν σταματά να χτυπά τον κώδωνα του κινδύνου – για όλες τις χώρες αλλά κυρίως για την πατρίδα του τη Γαλλία, η οποία ψηφίζει αύριο σε εκλογές που χαρακτηρίζονται «κρίσιμες για όλη την Ευρώπη». Ο 52χρονος καθηγητής της École des Hautes Etudes en Sciences Sociales επιμελήθηκε έναν συλλογικό τόμο με τίτλο «Πολιτικές διαιρετικές τομές και κοινωνικές ανισότητες» (Harvard University Press) που κυκλοφόρησε αυτόν τον μήνα και στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Τόπος». Μας μιλάει για την αίσθηση εγκατάλειψης που βιώνουν πολλοί πολίτες και την απογοήτευσή τους απέναντι στο πολιτικό σύστημα – που οδηγούν αρκετούς στην Ακροδεξιά – αλλά και για την πιθανή επιστροφή του πολιτικού διχασμού Αριστεράς-Δεξιάς.
Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ
Νατασα Μπαστέα,Τα Νέα (30/06/2024)
Γράφει ο Παναγιώτης Σωτήρης Τα Νέα Ανισότητα και πολιτική
Οι διαπιστώσεις της έρευνας δεν σημαίνουν ότι έχει χαθεί αμετάκλητα ο δεσμός ανάμεσα στην Αριστερά και τα φτωχότερα στρώματα. Αλλωστε, πλέον το υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο δεν μεταφράζεται πάντα ούτε σε υψηλά εισοδήματα ούτε σε ανοδική κινητικότητα. Πράγμα που σημαίνει ότι αυτό που μπορεί να επιτρέψει μια νέα συσπείρωση είναι ακριβώς η έμφαση σε μια κοινή συνθήκη οικονομικής και εργασιακής επισφάλειας και ανισότητας που φέρνει πιο κοντά τα στρώματα της μισθωτής εργασίας, ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου. (...) Οι επιμελητές της έκδοσης εκτιμούν ότι μπορούμε να διαπιστώσουμε μια κρίσιμη μετατόπιση τις τελευταίες δεκαετίες. Στην περίοδο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν εμφανές ότι η πολιτική διαίρεση ακολουθούσε την ταξική, με τα σοσιαλδημοκρατικά και κομμουνιστικά κόμματα να στηρίζονται κυρίως στους ψηφοφόρους χαμηλού εισοδήματος και χαμηλής μόρφωσης, ενώ τα συντηρητικά κόμματα εκπροσωπούσαν τους ψηφοφόρους υψηλότερου εισοδήματος και υψηλότερης μόρφωσης. Αυτό δεν ισχύει πλέον στον ίδιο βαθμό, αφού τα σοσιαλδημοκρατικά και αριστερά κόμματα έχουν γίνει τα κόμματα των ελίτ με ανώτερο μορφωτικό επίπεδο, ενώ τα δεξιά και συντηρητικά κόμματα παραμένουν κόμματα των ελίτ με υψηλό εισόδημα, μια συνθήκη που οι συγγραφείς επιλέγουν να αποκαλέσουν «κομματικά συστήματα πολλαπλών ελίτ». Ως αποτέλεσμα ενώ τα υψηλά εισοδήματα παραμένουν σταθερά προσανατολισμένα στα δεξιόστροφα κόμματα, μέρος των χαμηλών εισοδημάτων μετατοπίζεται από την Αριστερά προς την Ακροδεξιά. Το αποτέλεσμα, κατά τον Πικετί, που χρησιμοποιεί μια αναλογία από το ινδικό σύστημα των καστών, είναι να έχουμε πλέον σε μια σειρά από χώρες μια «Βραχμανική Αριστερά» που συγκρούεται με μια «Εμπορευόμενη Δεξιά».
Η μετατόπιση αυτή ως προς τις εκπροσωπήσεις των αριστερών κομμάτων, σε συνδυασμό με την ανάδυση άλλων διαιρετικών τομών, όπως αυτές που αφορούν το ζήτημα της μετανάστευσης και της εθνικής ταυτότητας, έχουν ως αποτέλεσμα σε αρκετές χώρες η Ακρα Δεξιά, αρθρώνοντας έναν λόγο που υποκριτικά αναφέρεται στην υπεράσπιση των φτωχότερων στρωμάτων, να κατορθώνει να έχει απήχηση στα πιο φτωχά τμήματα των πληθυσμών, την ώρα που οι μεταναστευτικοί πληθυσμοί και τα θύματα του ρατσισμού εξακολουθούν να έχουν μια αριστερόστροφη τοποθέτηση.
(...) Συνολικά, η έρευνα αυτή, με όλη την πολυμορφία των δεδομένων της, είναι πολύ σημαντική ακριβώς γιατί επιτρέπει να κατανοήσουμε αρκετές από τις αντιφάσεις των σύγχρονων δημοκρατιών. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο τρόπος που τα αριστερόστροφα κόμματα σε μεγάλο βαθμό έπαψαν να είναι κόμματα ταξικά, μέσα από διεργασίες συχνά διαφορετικές σε κάθε κοινωνία, έκανε τη δημοκρατία να χάνει μια βασική κινητήρια δύναμή της, δηλαδή τον μετασχηματισμό των κοινωνικών απαιτήσεων των λαϊκών στρωμάτων σε μαζική κινητοποίηση, συλλογική διεκδίκηση και πολιτική στράτευση για μεγαλύτερη αναδιανομή εισοδήματος και κοινωνική δικαιοσύνη. Υποδεικνύει, ταυτόχρονα, και την ανάγκη η Αριστερά να ανακαλύψει ξανά τον ταξικό ανταγωνισμό, να γειωθεί στα στρώματα που σήμερα πληρώνουν το κόστος των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και να λειτουργήσει ως ο καταλύτης μιας ενότητας ανάμεσα στους φτωχούς, τους ανθρώπους μεταναστευτικής καταγωγής και τα διευρυνόμενα στρώματα της διανοητικής εργασίας. Μια ενότητα που θα επαναπροσδιόριζε την ίδια την έννοια του «λαού» σήμερα.
Διαβάστε το δημοσίευμα εδώ
Π. Σωτήρης, Τα Νέα (03/07/2024)
Βιβλιοπαρουσίαση από τον Χ. Λάσκο για το Αlterthess.gr
Πώς ψηφίζουν οι κοινωνικές τάξεις;
(...) Το βιβλίο, μια μοναδική βάση δεδομένων και εξαιρετική, δεδομένων των περιορισμών, τεκμηρίωση και στατιστική θεμελίωση, είναι πολύτιμο εργαλείο για τη ριζοσπαστική Αριστερά. Βοηθάει ουσιαστικά στη διαμόρφωση πολιτικών με αντικαπιταλιστικό περιεχόμενο, μ’ όλο που οι περισσότεροι από τους συγγραφείς είναι μάλλον σοσιαλδημοκράτες -αρκετές φορές, μάλιστα, πολιτικά μετριοπαθείς.
Τα κύρια συμπεράσματα -πρωτόλεια διατυπωμένα, για να μη έχουμε σπόιλερ- είναι ότι η ψήφος σε κόμματα αριστερά του «κέντρου» συνεχίζει, μειωμένα, βέβαια, αλλά σταθερά, να παρουσιάζει θετική συσχέτιση με το χαμηλό εισόδημα, πράγμα που δεν ισχύει όταν η ανεξάρτητη μεταβλητή είναι η μόρφωση. Σε αυτήν την περίπτωση, φαίνεται πως, όλο και περισσότερο, όσοι διαθέτουν μεγαλύτερο «ανθρώπινο κεφάλαιο» ψηφίζουν «αριστερά». Αυτό είναι που οδηγεί τον Πικετί να μιλάει για «βραχμανική αριστερά». Νομίζω πως ο όρος δεν είναι κατάλληλος, αλλά η αιτιολόγηση θα περιμένει κάποια άλλη φορά.
Θέλω να τελειώσω τα σχόλιά μου με αναφορά σε μια σχεδόν μαζικά αποδεκτή άποψη σχετικά με την εργατική ψήφο, σύμφωνα με την οποία η εργατική τάξη ψηφίζει πλέον, με μεγάλη πλειοψηφία, δεξιά και ακροδεξιά κόμματα. Είναι αλήθεια ότι οι εργάτες ψηφίζουν όλο και περισσότερο αντίθετα προς τα, ο Θεός να τα κάνει, σημερινά αριστερά κόμματα. Πράγμα καθόλα εύλογο.
Δεν ψηφίζουν, ωστόσο, μαζικά (ακρο)δεξιά. Η πραγματικότητα είναι πως η εργατική τάξη εγκαταλείπει σε τεράστιους αριθμούς, τις εκλογικές διαδικασίες. Πράγμα επίσης εύλογο, στο μέτρο που έχει αποδειχθεί πια πως «αν οι εκλογές άλλαζαν τον κόσμο θα ήταν παράνομες».
Να τι συμπεραίνει σχετικά ο Πικετί: «Αξίζει να τονιστεί ότι η μαζική αύξηση της αποχής που συντελέστηκε μεταξύ των δύο περιόδων, δεκαετίες 1950 -1960 και 2000 -2010 (ιδίως στη Γαλλία και τη Βρετανία […]) σημειώθηκε κατά κύριο στο πλαίσιο των ομάδων χαμηλού μορφωτικού επιπέδου και εισοδήματος».
Δεν υπάρχει, νομίζω, αμφιβολία ότι το ίδιο γίνεται και στην Ελλάδα. Το συριζικό φιάσκο αναμφισβήτητα έπαιξε ρόλο, οι διαδικασίες, όμως, εξελίσσονται σε μεγαλύτερο βάθος. Για τη ριζοσπαστική Αριστερά, λοιπόν, η θεωρητική και επιστημονική έρευνα συνιστά άμεσο πολιτικό καθήκον.
Διαβάστε το άρθρο εδώ
γράφει ο Χρήστος Λάσκος, alterthess.gr, 24/08/2024
Γράφει ο Πάνος Τσούκαλης για το Jacobin
Οι ολιγαρχικές δημοκρατίες και η «Βραχμανική» Αριστερά
Ζούμε σε ολιγαρχικές δημοκρατίες
(...) Παρά τις αδυναμίες των ολιγαρχικών δημοκρατιών μας, αυτές κατάφεραν εντυπωσιακές προόδους στα κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Η συστηματική αύξηση του βιοτικού επιπέδου των φτωχότερων στρωμάτων, η έντονη κοινωνική κινητικότητα, ήταν αποτελέσματα της δημόσιας παιδείας και υγείας και μιας σειράς από άλλες κοινωνικές παροχές. Με άλλα λόγια, η από-εμπορευματοποίηση ορισμένων αγαθών την εποχή εκείνη, κυρίως στην Δυτική Ευρώπη, ήταν ένα εξαιρετικά πετυχημένο πείραμα που αντιστάθμιζε, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, τις ολιγαρχικές τάσεις των φιλελεύθερων δημοκρατιών.
Ο οικονομολόγος Thomas Piketty ισχυρίζεται πως σημαντικό ρόλο στο πετυχημένο αυτό πείραμα έπαιξε το γεγονός πως στις περισσότερες χώρες υπήρχε ένα διπολικό κομματικό σύστημα βαθιά ριζωμένο στην ταξική διαιρετική τομή. Δηλαδή, το κομματικό σύστημα κυριαρχούταν από τη σύγκρουση μιας Αριστεράς που εκπροσωπούσε την εργατική τάξη και μιας Δεξιάς του εκπροσωπούσε τους πλουσίους. Οπότε, παρά τα εγγενή ολιγαρχικά χαρακτηριστικά των αστικών δημοκρατιών, ο ταξικός χαρακτήρας της πολιτικής αντιπαράθεσης διατηρούσε την εκπροσώπηση των λαϊκών στρωμάτων στην πολιτική εξουσία.
Για πολλούς λόγους όμως, αυτός ο αστικός συμβιβασμός που είχε πετύχει μια ισορροπία μεταξύ των ολιγαρχικών και των δημοκρατικών χαρακτηριστικών των καπιταλιστικών χωρών της Δύσης, άρχισε να διαβρώνεται. Στο βιβλίο Πολιτικές Διαιρετικές Τομές και Κοινωνικές Ανισότητες που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι από τις εκδόσεις Τόπος, ο Piketty ισχυρίζεται πως η διάβρωση αυτή εκφράστηκε με την άνοδο της «Βραχμανικής» Αριστεράς, δηλαδή μιας Αριστεράς που εκφράζει, στηρίζεται και εκπροσωπεί τους πολύ μορφωμένους και όχι τις λαϊκές τάξεις.
Η μετάλλαξη αυτή της Αριστεράς είναι φαινόμενο που έχει απαντηθεί σχεδόν σε όλες τις δυτικές δημοκρατίες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα κομματικά συστήματα από ταξικά, έχουν μετατραπεί σε «κομματικά συστήματα πολλαπλών ελίτ» όπου η δεξιά εκπροσωπεί την ελίτ του πλούτου και η Αριστερά την ελίτ της μόρφωσης. Κοντολογίς, η άνοδος της Βραχμανικής Αριστεράς έχει ορφανέψει τις μη προνομιούχες και εργατικές τάξεις. Αυτού του είδους η Αριστερά έχει απομακρυνθεί από τα παραδοσιακά εργατικά αιτήματα, όπως οι συλλογικές συμβάσεις, οι αυξήσεις μισθών και η στήριξη των συνδικάτων. Αυτό έχει εξωθήσει μερίδες των λαϊκών στρωμάτων να στραφούν προς την ακροδεξιά. (...)
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
γράφει ο Π. Τσούκαλης Jacobin Greece (24/09/2024)
Οι συγγραφείς του κεφαλαίου για την Ελλάδα, Πάνος Τσούκαλης και Νίκος Στραβελάκης,
γράφουν στο info-war.gr
Διαιρετικές Τομές και Ελλάδα
(...) Το μοτίβο που ανέδειξε η έρευνα στις δυτικές δημοκρατίες δεν ταιριάζει σε όλες τις χώρες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ελλάδα. Οι διαιρετικές τομές στην Ελλάδα διαφέρουν από τις διαιρετικές τομές που απαντώνται σε άλλες δυτικές αστικές δημοκρατίες.
Πρώτον, η ελληνική εισοδηματική διαιρετική τομή γίνεται θετική, ψηφοφόροι με υψηλό εισόδημα υποστήριζαν αριστερόστροφα κόμματα από το 1990 μέχρι το 2008, παρά τον απερίφραστα σοσιαλιστικό χαρακτήρα της ελληνικής Αριστεράς. Αυτό είναι ένα μοναδικό φαινόμενο.
Δεύτερον, η ευρωζωνική κρίση που προήλθε από την καπιταλιστική κρίση του 2008 επέφερε μια μεγάλη αλλαγή στην εκλογική σύνθεση της Αριστεράς στην Ελλάδα. Μετά το 2008 ο εργατόκοσμος στράφηκε εκ νέου στην Αριστερά και όχι στην άκρα Δεξιά. Αυτό αντικατοπτρίστηκε στην αντικατάσταση του μετριοπαθούς ΠΑΣΟΚ από τον ριζοσπαστικό ΣΥΡΙΖΑ. Ο τελευταίος είχε (μέχρι το 2023 τουλάχιστον) σημαντική υποστήριξη μεταξύ των ψηφοφόρων με χαμηλό εισόδημα και των λαϊκών τάξεων.
Τρίτον, στην Ελλάδα οι μορφωμένοι ψηφίζουν αριστερόστροφα κόμματα τουλάχιστον από το 1981 και εντεύθεν. Δηλαδή, η ανάδυση της «Βραχμανικής Αριστεράς» δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο. Υποστηρίζουμε ότι ο συμπεριληπτικός και αναδιανεμητικός ρόλος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μπορούν να εξηγήσουν γιατί ισχύει κάτι τέτοιο.(...)
O Νίκος Στραβελάκης, επιστημονικός επιμελητής της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου «Πολιτικές διαιρετικές τομές και κοινωνικές ανισότητες», την επιμέλεια του οποίου υπογράφουν οι Amory Gethin, Clara Martinez-Toledano και ο Thomas Piketty, συνομιλεί με τον Πάρι Καρβουνόπουλο στο militaire.gr.
Προσθήκη στο καλάθι
