Δείτε επίσης: Τα παιδία καταθέτει: Η δικανική εξέταση ανηλίκων μαρτύρων, θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης

1η έκδοση Νοέμβριος 2023

Η σεξουαλική κακοποίηση βιώνεται από το ανήλικο θύµα ως ένα εσωτερικό «ολοκαύτωµα», το οποίο µόνο οι επιζώντες ακραίων τραυµατικών εµπειριών θα µπορούσαν να περιγράψουν. Η παγίδευση, η µυστικότητα, ο εκφοβισµός, η καθυπόταξη και, τέλος, η υφαρπαγή του ιερού και πολύτιµου είναι βασικά σηµεία της πορείας προς τη σεξουαλική κακοποίηση. Η σισύφεια προσπάθεια των θυµάτων έρχεται νοµοτελειακά να παλέψει µε την αµφισβήτηση και την κριτική. Στη συνέχεια, δυσκίνητοι και απρόθυµοι µηχανισµοί µαταιώνουν κάθε προσδοκία ανάδειξης της αλήθειας.

Συχνά, το µόνο αποδεικτικό στοιχείο είναι ο λόγος του παιδιού, όπως αυτός αποτυπώνεται στην κατάθεσή του. Η λήψη της, µε την εφαρµογή ενός δοµηµένου δικανικού πρωτοκόλλου, προϋποθέτει κάτι περισσότερο από τη στείρα υιοθέτηση µιας τεχνικής εκµαίευσης πληροφοριών. Πρόκειται συνάµα για µια τέχνη, καθώς απαιτεί από τον επαγγελµατία να γίνει ένας καλός και επιδέξιος «σκαπανέας»,  ο οποίος θα πρέπει να γνωρίζει το πώς θα καταδυθεί στα σκοτάδια για να εξορύξει το «σηµαντικό». ∆ίχως να επανατραυµατίσει το θύµα και δίχως να καταστρέψει στοιχεία, υιοθετώντας επιδέξιους χειρισµούς, όµοιους µε εκείνους ενός χειρουργού που αγωνίζεται να φέρει εις πέρας µε επιτυχία µια δύσκολη επέµβαση ή ενός αρχαιολόγου που προσπαθεί, µε επιδέξιες κινήσεις, να ανασύρει προσεκτικά το άγαλµα ενός κούρου, µετά από αιώνες, δίχως να το σπάσει.

Ο δε δικαιοπολιτικός πυρήνας συνίσταται στην εξής µία αρχή: ελαχιστοποίηση του κινδύνου του επανατραυµατισµού, µε τη λήψη µίας µόνο κατάθεσης στο «Σπίτι του Παιδιού». ∆εν πρόκειται απλώς για την εκπλήρωση των προβλέ­ψεων του διεθνούς δικαίου, αλλά κυρίως για µια ανθρωπιστική επιταγή.

Το βιβλίο αυτό επιδιώκει να αποτελέσει µια µικρή πυξίδα, έναν ευκολόχρηστο µίτο, για τους επαγγελµατίες που θα αναλάβουν το δύσκολο και υπεύθυνο αυτό έργο. Για να µη χαθούν στη διαδροµή µέχρι την εύρεση της αλήθειας και για να µη χάσουν ό,τι πολύτιµο µπορεί αυτή να τους προσφέρει, για να βοηθήσουν να γίνει «άλµα πιο γρήγορο από τη φθορά».

Διαβάστε εδώ τα περιεχόμενα και τον πρόλογο του βιβλίου.

Ακούστε εδώ μια συζήτηση της Όλγας Θεμελή στην Έλενα Καραγιάννη για την εκπομπή Μένουμε Πρώτο (ERΤ πρώτο πρόγραμμα 29/01/2024).

Διαβάστε ένα άρθρο της Όλγας Θεμελή στην εφημ. Εποχή (07/01/2024)  Η αβάσταχτη ελαφρότητα «του προστατεύειν» την ανηλικότητα .

Γράφει η Ιωάννα Μπρατσιάκου, Καθημερινή 
Tο αθέατο έγκλημα στο φως
Η «τέχνη» της δικανικής συνέντευξης θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης

(...) Στο βιβλίο της «Παιδιά χαμένα στην κατάθεση», η εγκληματολογική ψυχολόγος Ολγα Θεμελή, κάνοντας μια ενδελεχή ανασκόπηση των διαθέσιμων μελετών, παραθέτει πολύτιμα επιστημονικά ευρήματα που φωτίζουν τις τεχνικές της αποπλάνησης και τους ρόλους του θύτη και του θύματος, πέρα από τα κραταιά στερεότυπα, ενώ μέσα από πραγματικά παραδείγματα αναδεικνύει τις βέλτιστες πρακτικές που μπορούν να ακολουθήσουν οι επαγγελματίες του πεδίου.

Η συνηθέστερη φύση των εγκλημάτων (ασελγείς πράξεις) και το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί έως την αποκάλυψη καθιστούν τα ιατροδικαστικά ευρήματα εξαιρετικά σπάνια (4%). Συχνά, το μόνο αποδεικτικό στοιχείο είναι ο λόγος του παιδιού όπως αποτυπώνεται στην κατάθεσή του. Η λήψη της με τη χρήση ενός δομημένου δικανικού πρωτοκόλλου είναι, όπως σημειώνει η συγγραφέας, μια «τέχνη» που απαιτεί από τον επαγγελματία να γίνει ένας επιδέξιος «σκαπανέας», ο οποίος θα πρέπει να γνωρίζει το πώς θα καταδυθεί στα σκοτάδια ώστε να εξορύξει το σημαντικό. Γι’ αυτό η ειδική διά βίου εκπαίδευση, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, κρίνεται απαραίτητη συνθήκη. Οπως και η άμβλυνση των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων που συνοδεύουν τα ζητήματα αυτά.

Τα παιδιά δεν είναι εξ ορισμού αναξιόπιστοι μάρτυρες, όπως ευρέως πιστεύεται. Σειρά μελετών έχει δείξει ότι σπάνια ψεύδονται για τη γενετήσια παραβίασή τους (κάτω του 5%). Αντιθέτως, πολύ συχνά την αποκρύπτουν φοβούμενα όσα θα ακολουθήσουν. Τα ερευνητικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι τα παιδιά που απαντούν συχνότερα «δεν ξέρω» παρέχουν πιο ακριβείς πληροφορίες. Ομοίως, τα παιδιά με αληθείς ισχυρισμούς σπάνια εκφράζουν τα συναισθήματά τους όταν καταθέτουν μέσα σε δικαστικές αίθουσες. Παρ’ όλα αυτά, οι μη συναισθηματικά φορτισμένες καταθέσεις συχνά εκλαμβάνονται ως μη αξιόπιστες από ενόρκους και επαγγελματίες του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης.

Με τη δόμηση μιας σχέσης εμπιστοσύνης, τον κατευνασμό του άγχους μέσα σε χώρους φιλικούς, την ενθάρρυνση της ελεύθερης αφήγησης, την αποφυγή κλειστού τύπου ερωτήσεων και ερωτημάτων που ενοχοποιούν (γιατί δεν μίλησες;), ακόμη και παιδιά πολύ μικρής ηλικίας μπορούν να αφηγηθούν με αξιοπιστία τα γεγονότα. Ομως, οι πολύωρες επαναλαμβανόμενες καταθέσεις σε χώρους ακατάλληλους, από μη ειδικά εκπαιδευμένους επαγγελματίες σύμφωνα με το θεσπισμένο από την ελληνική πολιτεία δικανικό πρωτόκολλο (ΦΕΚ Β 2238/10.6.2019), αποθαρρύνουν, στιγματίζουν και επανατραυματίζουν. Τα θύματα μετανιώνουν για την όποια προσπάθεια έκαναν, νιώθοντας βαθιά προδομένα. Και η ανάκληση των αρχικών κατηγοριών φαίνεται να αποτελεί για εκείνα την ασφαλέστερη επιλογή.

Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ
γράφει η Ιωάννα Μπρατσιάκου (25/03/2024, Καθημερινή)

Συνέντευξη στην Ιωάννα Μπρατσιάκου για την Καθημερινή
Υπόθεση Κολωνού: Η εγκληματολογική ψυχολόγος που μελέτησε τη 12χρονη μιλά στην «Κ»
Η Ολγα Θεμελή, που κλήθηκε να δει τις βιντεοσκοπημένες καταθέσεις του ανήλικου κοριτσιού και κατέθεσε ως μάρτυρας ειδικών γνώσεων, μιλά για το αποτύπωμα της πολύκροτης δίκης

Μεταξύ Αθήνας και Ρεθύμνου, όπου διδάσκει Εγκληματολογία και Εγκληματολογική Ψυχολογία στους φοιτητές και τις φοιτήτριες του Πανεπιστημίου Κρήτης, η Ολγα Θεμελή δέχθηκε πριν από λίγους μήνες ένα αίτημα σχετικό με την «υπόθεση του Κολωνού», μία από τις πιο πολύκροτες υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων που έχουν δει το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια στη χώρα. Θεωρούμενη η πλέον ειδική στις καταθέσεις ανήλικων θυμάτων, η συγγραφέας δύο σχετικών βιβλίων («Τα παιδία καταθέτει», «Παιδιά χαμένα στην κατάθεση») και ιθύνων νους πίσω από τη διαμόρφωση του πρωτοκόλλου δικανικής συνέντευξης ανηλίκων που θεσμοθέτησε η Ελλάδα το 2019, κλήθηκε να δει τις βιντεοσκοπημένες καταθέσεις του ανήλικου κοριτσιού και να τοποθετηθεί πάνω στην αλήθεια και την αξιοπιστία των ισχυρισμών του, με βάση τα διεθνώς επιστημονικά αποδεκτά κριτήρια. Η ίδια μίλησε στην «Κ» για το αποτύπωμα της πολύκροτης δίκης αλλά και την επιστημονική γνώση που η ελληνική Πολιτεία οφείλει να ενσωματώσει στο δικαιικό της σύστημα προκειμένου να προστατεύσει τα παιδιά. (...)

Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ
Ιωάννα Μπρατσιάκου, Καθημερινή (02/04/2024)