Το εξώφυλλο της έκδοσης του Χ. Διαμαντίδη ήταν υποψήφιο στη μικρή λίστα των βραβείων σχεδιασμού ΕΒΓΕ 2009, κατηγορία "εξώφυλλα βιβλίων".
1η Έκδοση: Οκτώβριος '08
Εκείνη είπε: «Τι είναι η "ιστορικότητα";»
«Όταν κάτι περιέχει ιστορία. Άκουσέ με. Ο ένας από αυτούς τους δύο αναπτήρες Ζίπο ήταν στην τσέπη του Φράνκλιν Ντιλάνο Ρούζβελτ όταν τον δολοφόνησαν. Ο άλλος δεν ήταν. Ο ένας έχει ιστορικότητα, διαβολεμένα μεγάλη. Ποτέ, κανένα αντικείμενο δεν είχε τόση. Ο άλλος τίποτε. Το νιώθεις;» Τη σκούντηξε. «Δεν μπορείς. Δεν μπορείς να καταλάβεις ποιος είναι ο ένας και ποιος ο άλλος. Δεν υπάρχει ούτε “μυστικιστική πλασμική παρουσία'', ούτε ''αύρα'' γύρω του»…
–––––––––
Αμερική, 1962. Οι ΗΠΑ έχουν χάσει τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο και τώρα βρίσκονται υπό κατοχή: η ναζιστική Γερμανία κατέχει το ανατολικό μέρος των πρώην ΗΠΑ και οι Ιάπωνες το δυτικό. Οι Αμερικανοί θεωρούνται πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Η δουλεία έχει νομιμοποιηθεί ξανά. Οι ελάχιστοι Εβραίοι που κυκλοφορούν κρύβονται πίσω από ψευδώνυμα. Κανείς δεν έχει εμπιστοσύνη σε τίποτε. Οι πάντες, πριν από κάθε σημαντική απόφαση, καταφεύγουν στο Ι Τσινγκ!
Η κατάσταση είναι, στην κυριολεξία, απερίγραπτη: οι Γερμανοί έχουν δώσει "οριστική λύση" στο "πρόβλημα" της Αφρικής (υποβάλλοντας σε ολοκαύτωμα τον πληθυσμό της!), έχουν αποξηράνει τη Μεσόγειο για να την καλλιεργήσουν (!) και, τέλος, έχουν αποβιβάσει αστροναύτες στον Άρη! Τον γηραλέο, άρρωστο Χίτλερ έχει διαδεχτεί το δεξί του χέρι, ο «δήμιος» Μάρτιν Μπόρμαν, κι αυτόν με τη σειρά του ο Γκέμπελς!
Σ' αυτήν τη χαώδη κατάσταση της απόλυτης βαρβαρότητας κάποιοι συνεχίζουν απτόητοι να σχεδιάζουν με μυστικιστικό πάθος τον Όλεθρο, άλλοι επιχειρούν να επιβιώσουν πάσει θυσία, ξεπουλώντας όσο όσο το παραμικρό ίχνος της ανθρωπιάς τους, ενώ κάποιοι, λιγότεροι, επιμένουν να αντιστέκονται…
Ωστόσο, ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας (!) θέτει σε κίνδυνο την κρατούσα τάξη πραγμάτων: Η Ακρίδα κείτεται βαριά είναι ο τίτλος του, και σ' αυτό ο συγγραφέας, ούτε λίγο ούτε πολύ, παρουσιάζει νικητές τους Συμμάχους στον Παγκόσμιο Πόλεμο και ηττημένη τη Γερμανία! Κι ο συγγραφέας του βιβλίου, στο οπισθόφυλλο, κομπάζει ότι βρίσκεται άτρωτος και οχυρωμένος σ’ ένα ψηλό κάστρο κάπου στην ενδιάμεση, ουδέτερη ζώνη των Βραχωδών Ορέων…
Ανάμεσα στην οικτρή πραγματικότητα της ναζιστικής κατοχής και την «πραγματικότητα» της Ακρίδας ο κόσμος αρχίζει να αναρωτιέται: ποια είναι η αληθινή πραγματικότητα; Πού στ’ αλήθεια παίζεται η Ιστορία;
––––––––––
Σ' αυτό το παράξενο μυθιστόρημα ο Φίλιπ Κ. Ντικ συνδυάζει την πιο τρελή επιστημονική φαντασία με την αυστηρή κριτική της Ιστορίας. Το βιβλίο γράφεται με έντονο ακόμα τον απόηχο του μακαρθισμού. Δεν έχουν περάσει ούτε δέκα χρόνια από την εποχή που ο οποιοσδήποτε πολίτης κινδύνευε να βρεθεί κατηγορούμενος στο άγριο κυνήγι μαγισσών που είχε εξαπολύσει ο γερουσιαστής από το Ουισκόνσιν, ο κατεξοχήν εφευρέτης των θεωριών συνομωσίας όπως αυτή που περιγράφεται στο βιβλίο με την «Πικραλίδα», ο Τζόζεφ Μακάρθι.
Ο Ντικ αναδεικνύει με οξύ τρόπο αλλά και με χιούμορ τον φασισμό στην καθημερινή ζωή που δημιουργείται από μια παρόμοια, τυφλά μυστικιστική, στάση στα πολιτικά πράγματα. Παίζοντας πανέξυπνα με τη διεθνή γεωπολιτική στρατηγική των ΗΠΑ, κάνει το απλό: τοποθετεί στη θέση τους τη ναζιστική Γερμανία ως νικήτρια τού πολέμου. Αλλά προσθέτει μια εξαιρετική λεπτομέρεια στη μυθοπλασία του που εντείνει την ανατρεπτική του ειρωνεία: ο πραγματικός πρωταγωνιστής είναι ένα μυθιστόρημα μπεστ σέλερ στο οποίο, ούτε λίγο ούτε πολύ, ο πραγματικός κόσμος των σίξτις με τη νικήτρια μεταπολεμική Αμερική κ.λπ., ανήκει στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας!
Έτσι, στο ερώτημα που τέθηκε παραπάνω, «Πού παίζεται η Ιστορία;», ερώτημα κλειδί για την ανάγνωση του βιβλίου, η απάντηση που δίνει ο Ντικ είναι: στο μυαλό των παρατηρητών, των θεατών, των συμμετεχόντων. Η Ιστορία δεν υπάρχει ως συμπαγής οντότητα οπότε δεν υπόκειται σε κανένα δόγμα ανάγνωσής της. Η ανάγνωση της Ιστορίας είναι μια διαδικασία ερμηνείας εξίσου περίπλοκη και σχετική με την ανάγνωση του Ι Τσινγκ: την τέλεια ερμηνεία του μέλλοντός σου, που διαβάζεις στους χρησμούς του, την αποκτάς αφού πρώτα σου συμβεί…
Ο Άνθρωπος στο ψηλό κάστρο, έχει κερδίσει το έγκυρο βραβείο Hugo (1962) και θεωρείται, αν όχι το σημαντικότερο, ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία που έγραψε ο συγγραφέας. Επίσης θεωρείται το αρχέτυπο μιας ολόκληρης σειράς λογοτεχνικών έργων, αυτών που εντάσσονται στο είδος που έκτοτε ονομάζεται «Εναλλακτική Ιστορία».
Δύο από τις άπειρες εκδόσεις του βιβλίου (η αγγλική της Penguin και μία φιλανδική).
–––––––––––
Παρουσίαση του βιβλίου στην Ελευθεροτυπία
Ενα βιβλίο που το 1963 βραβεύτηκε με το βραβείο Ούγκο και έκανε γνωστό τον Φίλιπ Ντικ στους κύκλους της επιστημονικής φαντασίας. Παράλληλα οδήγησε σε πλήθος ερμηνείες για το τι ήθελε να περιγράψει ο συγγραφέας. Με δεδομένη την ατμόσφαιρα της εποχής και την κλιμάκωση του Ψυχρού Πολέμου, οι αναγνώστες κατέληγαν ότι ο Ντικ ασκεί κριτική στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, συγκρίνοντάς την με το Τρίτο Ράιχ...
Δημήτρης Αναστασόπουλος, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 2.11.08
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο "Αν όλα ήταν αλλιώς"
εδώ
Ο άνθρωπος στο ψηλό κάστρο στο Ποντίκι art
Ο Φίλιπ Ντικ, εκμεταλλευόμενος την απεριόριστη ελευθερία που παρέχει η λογοτεχνία στους υπηρέτες της, προσπαθεί να φέρει σε δύσκολη θέση την Ιστορία με την αδιασάλευτη πραγματικότητά της. Επινοεί τρόπους κατανόησής της αφήνοντας ανοιχτή την πόρτα σε ερμηνείες, υποθέσεις και συμπεράσματα και προτείνοντας στην ουσία μiα διαφορετική ανάγνωση της αλήθειας και του ψέματος, του πραγματικού και του φανταστικού.
Ξενοφών Μπρουντζάκης, Ποντίκι art, 06.11.08
Ο άνθρωπος στο ψηλό κάστρο στο περιοδικό Διαβάζω
Ο συγγραφέας πλέκει με μαεστρία το πραγματικό με το φανταστικό, την ιστορία με τη φαντασία, για να συνθέσει ένα βαθιά πολιτικό έργο, που φέρνει στην επιφάνεια προβληματισμούς και ανησυχίες για την πραγματική σύγχρονη Αμερική (όπως έκανε με επιτυχία και ο Φίλιπ Ροθ στο πρόσφατο μυθιστορήμά του Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής), αλλά και για την ποιότητα των δυτικών δημοκρατιών γενικότερα.
Νίκη Ορφανού, Διαβάζω, τεύχος 491, Δεκέμβριος 2008
Η προσεγμένη παρουσίαση στο περιοδικό "9" της Ελευθεροτυπίας
Το κεφάλαιο Philip K. Dick είναι ανεξάντλητο και όποιος επιχειρήσει να το βάλει σε μια σειρά μάλλον υπερεκτιμά τις δυνατότητες του. Από την άλλη βεβαίως, υπάρχει πολύς κόσμος που λέει ότι και ο συγγραφέας ο ίδιος υπερεκτιμούσε διαρκώς τις δικές του δυνατότητες και ότι μια σειρά βιβλίων του δεν διαβάζονται ούτε ως ανέκδοτα. Εδώ θα μπορούσα να διαλέξω την ασφαλή οδό και να πω ότι η αλήθεια κρύβεται κάπου στη μέση, αλλά θα κατέληγα πάλι στο γνωστό ανέκδοτο όπου το δάχτυλο έδειχνε το φεγγάρι και ο ηλίθιος κοιτούσε το δάχτυλο. Συγνώμη, αλλά ο Dick δεν μπαίνει σε κουτάκια.
Θα πρέπει λοιπόν να μπείτε στον κόπο. Να διαβάσετε προσεκτικά το μυθιστόρημα Ο άνθρωπος στο ψηλό κάστρο (The Man in the High Castle, μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Τόπος, σε μετάφραση Χριστόδουλου Λιθαρή) και να αναρωτηθείτε για ποιο ακριβώς λόγο κέρδισε το βραβείο “Hugo” το 1962. Γιατί ασκούσε κριτική στον Μακαρθισμό; Γιατί αποτέλεσε πρότυπο της λογοτεχνίας “what if?”. Γιατί προέβλεψε την κορύφωση της παραζάλης στα sixties; Γιατί είχαν πάρει όλοι ληγμένα;
Διαβάστε το και μπείτε στο παιχνίδι του Philip K. Dick. Και αντιμετωπίστε το κάπως έτσι. Σαν ένα ωραίο παιχνίδι, αντάξιο ενίοτε του ωραίου ταξιδιού…
«Περιοδικό 9», Ελευθεροτυπία, 26.11.08
Ο άνθρωπος στο ψηλό κάστρο στην Ημερησία
Yπό μία έννοια, το ξετύλιγμα της ιστορίας μοιάζει με τις μαγικές εικόνες των παιδιών οι οποίες όταν φωτίζονται από άλλη γωνία δίνουν την ψευδαίσθηση ότι αλλάζουν, δείχνοντας μία άλλη εκδοχή της πρώτης εικόνας. Έτσι, ο αναγνώστης καλείται -με τη σειρά του- να διαβάσει το κείμενο με έναν καινούργιο τρόπο: πρέπει ο ίδιος να επιλέξει ποια από τα στοιχεία που παρέχονται αφειδώς από τον συγγραφέα ισχύουν, ποιες από τις απόψεις είναι -στην ουσία- αξιόπιστες. Tο μυθιστόρημα, ακολούθως, παύει να είναι ένα τετελεσμένο έργο: Είναι «ανοιχτό», απαιτεί την επέμβαση του αναγνώστη για να ολοκληρωθεί. Mε αυτόν τον τρόπο ο Φίλιπ Nτικ προσπαθεί να μας παρακινήσει να αντιμετωπίσουμε τη δική μας πραγματικότητα, όπως συμβαίνει και με εκείνες -άλλωστε- που αναδεικνύονται στα δικά του αινιγματικά μυθιστορηματικά τοπία.
Γιώργος Βαϊλάκης, Ημερησία, 15.06.09
Διαβάστε ολόκληρη την κριτική του Γιώργου Βαϊλάκη
εδώ
Διαβάστε επίσης στον
Οδηγό Ανάγνωσης τις πρώτες σελίδες του βιβλίου, μια εκτενή κριτική παρουσίαση του βιβλίου (στα αγγλικά), καθώς και το μεγάλο αφιέρωμα της "Βιβλιοθήκης" της
Ελευθεροτυπίας στο έργο του Φίλιπ Κ. Ντικ. Eπίσης, δείτε
εδώ μια βιβλιοκριτική στο blog
Librofilo και
εδώ μια κριτική στο blog
diavazontas.