Δείτε επίσης: Η Άνοδος και η Πτώση των Εργατικών Διεθνών Κύκλος 1ος: Από τους Προδρόμους στην 1η Διεθνή

1η έκδοση: Οκτώβριος 2019

Ο δεύτερος τόμος του έργου Η άνοδος και η πτώση των Εργατικών Διεθνών αναφέρεται στη Δεύτερη Σοσιαλιστική Διεθνή και συνολικά στην περίοδο που ακολούθησε την αιματηρή καταστολή της Παρισινής Κομμούνας, και ολοκληρώθηκε με το ολοκαύτωμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Η ιστορική αφήγηση εστιάζει στη συγκρότηση των μαζικών συνδικάτων και των ισχυρών σοσιαλδημοκρατικών και εργατικών κομμάτων, ως οργανώσεων του κόσμου της εργασίας και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, καθώς και στους μεγάλους μετασχηματισμούς που σφράγισαν την ανοδική πορεία του καπιταλισμού.

Οι διαδικασίες συγκρότησης και ανάπτυξης του κινήματος παρουσιάζονται αναλυτικά –με τις ιδιομορφίες που προκύπτουν από τα εθνικά χαρακτηριστικά–, όχι μόνο στην Ευρώπη, η οποία υπήρξε το λίκνο της Δεύτερης Διεθνούς, αλλά και σε χώρες του νέου κόσμου, τόσο στη Βόρεια, Κεντρική και Λατινική Αμερική όσο και στην Ασία, την Αυστραλία και την Αφρική.

Ξεχωριστή αναφορά γίνεται στους ηγέτες των συνδικάτων και των σοσιαλιστικών κομμάτων, αλλά και στους επιφανείς θεωρητικούς και διανοούμενους που αφιέρωσαν τις γνώσεις και τη ζωή τους στη νέα ανερχόμενη τάξη.

Δείτε εδώ τα περιεχόμενα και την εισαγωγή του βιβλίου & εδώ ένα άρθρο του συγγραφέα στην Εφημ. των Συντακτών με τίτλο Από το όνειρο στη διάψευση (19.10.19).

Παρουσίαση στην Αυγή από τον Κοσμά Κέφαλο

(...) Το μεγάλο διάστημα ανάμεσα στους δύο τόμους είναι κι αυτό, με τον τρόπο του, μια μαρτυρία για τον τεράστιο μόχθο που έχει αφιερώσει ο συγγραφέας σ' αυτό που αντιπροσωπεύει ξεκάθαρα ένα έργο ζωής. Στις 750 σελίδες του παρακολουθούμε τη δαιδαλώδη και ορμητική άνοδο του εργατικού κινήματος σε όλες τις χώρες και τις ηπείρους στην περίοδο ύπαρξης της 2ης Διεθνούς, από την ίδρυσή της το 1889 ως τη διάλυσή της με το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Μπροστά στα μάτια μας παρελαύνουν γνωστές ηγετικές μορφές του παγκόσμιου σοσιαλισμού, από τους Λένιν, Πλεχάνοφ και Τρότσκι ως τους Κάουτσκι, Λούξεμπουργκ, Ζορές και Λαφάργκ. Αλλά παρουσιάζονται πλήθος άλλες λιγότερο γνωστές φυσιογνωμίες με καίριο ρόλο στην άνδρωση του προλεταριακού ταξικού αγώνα σε κάθε χώρα, που οι λεπτομέρειες της ζωής και της δράσης τους εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη

Ο προηγούμενος τόμος ανέτεμνε μια περίοδο κατά την οποία το εργατικό κίνημα είχε μόλις αρχίσει να εμφανίζεται ανεξάρτητα στο ιστορικό προσκήνιο. Στις περισσότερες χώρες, με εξαίρεση τη Γερμανία, οι επαναστάτες έμοιαζαν περισσότερο με κλειστές, αυτοαναφορικές σέχτες, μη έχοντας ακόμη αποκτήσει δεσμούς με τον λαό. Η συντριβή της Κομμούνας της Παρισιού και ο θρίαμβος της ευρωπαϊκής αντίδρασης, που οδήγησαν και στη διάλυση της 1ης Διεθνούς, έκαναν να φαίνεται πως ίσως το εργατικό κίνημα αντιπροσώπευε κάτι παροδικό και χωρίς προοπτική

Σε αντιπαράθεση, η εποχή της 2ης Διεθνούς χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση των μαζικών σοσιαλιστικών κομμάτων και των μαζικών ταξικών συνδικάτων. Η εργατική τάξη αγωνίζεται και πετυχαίνει σε πολλές χώρες σημαντικές κατακτήσεις, όπως η καθολική ψηφοφορία και το οκτάωρο. Αλλά ταυτόχρονα, και παρότι ο μαρξισμός κυριαρχεί για ένα διάστημα, γίνεται αισθητή η ικανότητα των κυρίαρχων τάξεων να διαβρώνουν με τις παραχωρήσεις τα ανώτερα εργατικά στρώματα και τις ηγεσίες, κάτι που θα οδηγήσει τελικά με το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου τη Διεθνή στην υποταγή στις ιμπεριαλιστικές αστικές τάξεις και τη διάλυση. Έτσι ολοκληρώνεται ένας κύκλος με πλούσια διδάγματα, του οποίου οι αντιθέσεις και τα διλήμματα αναπαράγονται έκτοτε ποικιλότροπα ως τις μέρες μας

Γράφει ο Κοσμάς Κέφαλος, Εφ. Αυγή (17.10.19)

Παρουσίαση στην Εποχή από τον Κώστα Αθανασίου

Υπήρξε εποχή που η (αριστερή) πολιτική δεν ήταν σέλφις στα κοινοβουλευτικά έδρανα. Υπήρξε εποχή που οι αγωνιστές της Αριστεράς δεν θεωρούσαν ότι η Αριστερά τούς χρωστάει, αλλά της χρωστάνε. Υπηρξε εποχή που ηγέτες τεράστιας εμβέλειας μειοψηφούσαν σε κομματικές ψηφοφορίες κι αυτό δεν αποτελούσε ταμπού και έγκλημα καθοσιώσεως κατά του ηγέτη. Υπήρξε εποχή που ο κανόνας ήταν η συλλογικότητα και όχι η αλαζονεία και οι πριμαντόνες. Υπήρξε μια εποχή που ο αγώνας για έναν καλύτερο κόσμο ανταμειβόταν μόνο με ρίσκο και θυσία.

Μια τέτοια εποχή μάς θυμίζει ξανά ο Τάκης Μαστρογιαννόπουλος με τον δεύτερο τόμο του έργου του για τις εργατικές Διεθνείς, που είναι αφιερωμένος στη 2η Διεθνή «η οποία εμφανίστηκε τον μακρινό Ιούλιο του 1889 και έληξε άδοξα τον Αύγουστο του 1914», καθώς ξεσπούσαν οι φλόγες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν «παρά τα μεγάλα λόγια το σοβινιστικό καρκίνωμα κατάτρωγε τη Διεθνή».

Μετά από μια σύντομη εισαγωγή-γέφυρα με την εποχή της 1ης Διεθνούς, ο συγγραφέας παρουσιάζει τα προεόρτια και όλη τη διαδικασία προς τη συγκρότηση της Δεύτερης Διεθνούς, μέχρι την περιπετειώδη ίδρυσή της. Στη συνέχεια, στον κυρίως όγκο του βιβλίου, αποτυπώνει τα πρώτα σκιρτήματα των μαζικών σοσιαλιστικών και εργατικών δυνάμεων, αλλά και τις πολιτικοκοινωνικές συνθήκες στις οποίες αναδύθηκαν, καθώς και τους συσχετισμούς, τις συνεργασίες, τις διαμάχες με άλλες δυνάμεις του κινήματος εκείνη την εποχή (το αναρχικό κίνημα, το αγροτικό κίνημα, τις δυνάμεις του ρεφορμισμού και της ταξικής συνεργασίας κ.λπ.).

(...) Το βιβλίο διαχειρίζεται με τέτοιο τρόπο την ολοφάνερα ενδελεχή έρευνα που έχει πίσω του και τον τεράστιο όγκο πληροφορίας που περιέχει ώστε ο αναγνώστης, μέσα από ένα πολύ καλογραμμένο κείμενο, να παρακολουθεί ολοζώντανο το κλίμα της εποχής, τις διαμάχες, τις δύσκολες αποφάσεις, τις κρίσιμες επιλογές, τις συγκρούσεις και τις συγκλίσεις, τις νίκες και τις ήττες.
Τελικά, το βιβλίο αυτό δεν είναι μόνο ένα πλούσιο αρχείο, ούτε απλώς ένας φόρος τιμής σε μια μνήμη που για κάποιο λόγο πρέπει να μένει πάντα ζωντανή. Καθώς, ευτυχώς ή δυστυχώς, κάποια πράγματα ξαναζωντανεύουν διαρκώς –ίδια, ανάλογα, παρόμοια, σε άλλη εκδοχή, σε άλλη μορφή– είναι και ένα πολύτιμο εργαλείο για την Αριστερά του σήμερα, την Αριστερά του 21ου αιώνα, που καλό είναι να ανακαλύπτει και να επινοεί, αλλά καλό είναι και να θυμάται.

Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ
γράφει ο Κώστας Αθανασίου, 29.10.19 Εποχή
 

Παρουσίαση στο alterthess από τον Χρήστο Λάσκο
Μια επίτομη όσο και επίκαιρη ιστορία της Β’ Εργατικής Διεθνούς

Ο Τάκης Μαστρογιαννόπουλος, ενεργός και μαχητικός άνθρωπος της Αριστεράς, γνωστός και μη εξαιρετέος, ανήκει σε εκείνη την, απελπιστικά μειοψηφική πια, κατηγορία, που δεν αρκείται στο «να κάνει πολιτική», αλλά το «ψάχνει» περισσότερο. Και, κυρίως, το ψάχνει μέσω του μη-βασιλικού δρόμου. Μοχθώντας, δηλαδή, να καταλάβει τα όσα μας συμβαίνουν μέσω της έρευνας πάνω στα αίτια της εξέλιξης του εργατικού κινήματος. Αντλώντας όχι από τα «άμεσα δεδομένα», αλλά από την επεξεργασμένη εμπειρία μιας ιστορίας δύο αιώνων σχεδόν.
Ήδη, με τους δύο πρώτους τόμους του μεγάλου έργου του, μας προσφέρει πάνω από 1500 σελίδες μεγάλου σχήματος, που αναμετρώνται με την ιστορία της Α’ και της Β’ Διεθνούς –και περιμένουμε αυτόν που αφορά την Κομμουνιστική Διεθνή.

Προσοχή! Ο Μαστρογιαννόπουλος δεν γράφει γενικώς μια ιστορία του εργατικού ή των εργατικών κινημάτων ούτε μια ιστορία των πολιτικών οργανισμών, που συνδέθηκαν με τους αγώνες της εργατικής τάξης για την χειραφέτησή της στην πορεία των χρόνων. Η φιλοδοξία του είναι να μας δώσει την ιστορία του εργατικού κινήματος ως παγκόσμιου κοινωνικοπολιτικού δρώντα, μέσα από την οπτική της παγκοσμιότητας, θεωρώντας ως καταστατική την διεθνιστική διάσταση της υπόστασής του. Ο διεθνισμός, υπό αυτήν την οπτική, δεν αποτελεί προσθήκη σε μια ουσία, που θα μπορούσε να υφίσταται και άνευ αυτού. Ο διεθνισμός είναι το εκ των ων ουκ άνευ συστατικό.

Το κίνημα της εργατικής και ανθρώπινης χειραφέτησης ή είναι διεθνιστικό ή δεν είναι τίποτε.

Ο συγγραφέας, λοιπόν, επιλέγει να γράψει την ιστορία των Διεθνών, προσυπογράφοντας τη διατύπωση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου πως το έργο των επαναστατών –των κομμουνιστών- είναι να προτάσσουν όσα είναι κοινά στους αγώνες και τις επιδιώξεις των εργαζομένων ανεξάρτητα από τόπους και έθνη. Παίρνοντας στα σοβαρά, δηλαδή, την ιδρυτική της επαναστατικής παράδοσης, τόσο στη μαρξιστική όσο και στην αναρχική της εκδοχή, πεποίθηση πως «οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα».

Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ
Χρήστος Λασκος, alter thess (23.11.19)

Παρουσίαση στην Αυγή από τον Άλκη Ρήγο

(...) Μια δουλειά μερμηγκιού που συνεχίζεται αμείωτη και συνεχώς διευρυνόμενη, η οποία δεν ιστορεί απλά την εξέλιξη συγκρότησης του εργατικού κινήματος σε συνδικαλιστικό και πολιτικό επίπεδο, από την καταστολή της Παρισινής Κομμούνας μέχρι την κρίση στους κόλπους της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και την ουσιαστική της διάσπαση/ διάλυση, στα χρόνια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, αλλά την δένει λειτουργικά με την πορεία των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών εξελίξεων σε κάθε ιδιαίτερο κοινωνικό σχηματισμό, όπου αναφέρεται αδρά μα ουσιαστικά, αλλά και με τις διεθνείς εξελίξεις και τους μετασχηματισμούς του κυρίαρχου Καπιταλιστικού Τρόπου Παραγωγής. Γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό, μια που η κατανόηση της πορείας ενός κόμματος, ενός κοινωνικού κινήματος και μάλιστα διεθνικού χαρακτήρα όπως το εργατικό, δεν μπορεί να κατανοηθεί χωρίς αυτό το λειτουργικό δέσιμο. Όπως και τα διάφορα ρεύματα και οι έντονες συγκρουσιακές διεργασίες στο εσωτερικό του –μαρξιστών, αναρχικών, αναρχοσυνδικαλιστών, συντηρητικών, «μπλανκιστών» ακόμη και σωβινιστών σοσιαλιστών– δεν μπορούν να κατανοηθούν χωρίς αναφορά και στους μαχητικούς και άδολους θεωρητικούς του, καθώς βέβαια και στους πολιτικούς και συνδικαλιστικούς εκφραστές του και τις συμβολές τους, θετικές, αρνητικές, αντιφατικές, στη διαμόρφωση των στρατηγικών επιλογών αυτού του Διεθνικού Κινήματος.

Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ
Άλκης Ρήγος, Αυγή (05.01.19)

Διαβάστε  εδώ στην εφημ. Εποχή (01.12.19), ένα άρθρο που βασίζεται στην εισήγηση του Χ. Γολέμη κατά τη  παρουσίαση του βιβλίου στο βιβλιοπωλείο «επί λέξει» (12.11.19).