ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΥΔΟΞΟΥ: 122076988

1η έκδοση: Φεβρουάριος 2023

Δείτε επίσης:
 Η εξέγερση του 1931, η στάση του Κοµµουνιστικού Κόµµατος Κύπρου και η Γ΄ Διεθνής
Mέσα από τα επίσηµα έγγραφα της Κοµµουνιστικής Διεθνούς (Σ. Σακελλαρόπουλος & Μ. Χουμεριανός, Τόπος 2021)

Το βιβλίο παρουσιάζει την ιστορική διαδροµή του Κοµµουνιστικού Κόµµατος της Κύπρου από την πρώτη δηµόσια παρουσία του µέσω της εφηµερίδας Πυρσός τον Νοέµβριο του 1923 µέχρι και την, άτυπη, διάλυσή του στο 5o Συνέδριό του τον Νοέµβριο του 1944. Μέσω της χρήσης πληθώρας πρωτογενών πηγών (κοµµατικές εφηµερίδες, δηµο­σιεύµατα του Τύπου της εποχής, εσωτερικά κοµµατικά δελτία, αρχεία της Γ΄ ∆ιεθνούς, γραπτές και προφορικές µαρτυρίες στελεχών του ΚΚΚ, αρχεία της βρετανικής αποικιακής διοίκησης), η πλειονότητα των οποίων ήταν άγνωστη µέχρι τώρα, αναδεικνύονται µια σειρά ζητηµάτων που επηρέασαν για περισσότερες από δύο δεκαετίες την πολιτική ιστορία της Κύπρου:

Οι κατευθύνσεις και οι αλλαγές της κεντρικής πολιτικής γραµµής του Κόµµατος.

Η παρέµβαση στο εργατικό κίνηµα.

Η στάση των Κύπριων κοµµουνιστών απέναντι στο εθνικό ζήτηµα και οι αλλαγές ανάλογα µε τις εξελίξεις της εκάστοτε συγκυρίας.

Η πολιτική δράση του ΚΚΚ µετά την εξέγερση των Οκτωβριανών.

Οι σχέσεις του ΚΚΚ µε τους Τουρκοκύπριους.

Οι εσωκοµµατικές αντιπαραθέσεις και αντιφάσεις.

Η οργανωτική δοµή και οι καταστατικές αλλαγές.

Η απόφαση για τη δηµιουργία πλατιού νόµιµου κόµµατος που οδήγησε στην ίδρυση του ΑΚΕΛ.

Η σύνδεση του ΚΚΚ µε το διεθνές κοµµουνιστικό κίνηµα.

Η σχέση ΚΚΚ-ΑΚΕΛ.

Η πρωτοτυπία του εγχειρήµατος συνίσταται, αφενός, στην παρακολούθηση των πολιτικών και οργανωτικών αλλαγών ανάλογα µε την εκάστοτε χρονική περίοδο, αναδεικνυόµενη έτσι η σχέση αιτίου-αποτελέσµατος και, αφετέρου, στο ότι προβάλλονται µε πληρότητα και σαφήνεια γεγονότα που δεν είχαν τύχει της δέουσας ερευνητικής προσοχής µέχρι τώρα: οι εσωτερικές διαµάχες, οι επαφές µε την Κοµιντέρν, η προεργασία για τη δηµιουργία του ΑΚΕΛ, η δύσκολη και αντιφατική σχέση του ΚΚΚ µε το ΑΚΕΛ και άλλα.

Διαβάστε εδώ τα περιεχόμενα & εδώ ένα ενδεικτικό κεφάλαιο του βιβλίου

Παρουσίαση από τον Κώστα Βενιζέλο
Από το ΚΚΚ στο ΑΚΕΛ: Το εγχείρημα που πέτυχε

Σε δύσκολες συνθήκες, παρανομίας και κατοχής, οι βασικοί συντελεστές του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου, ΚΚΚ, προσπαθούσαν προς το τέλος της δεκαετίας του ΄30, να προχωρήσουν στην δημιουργία ενός νέου λαϊκού πολιτικού κόμματος. Η απόφαση του 1937  με σαφήνεια ανέφερε ότι ήταν απαραίτητη η συνεύρεση του ΚΚΚ με προοδευτικό κόσμο διαφορετικής πολιτικής προέλευσης. Δεν ήταν μια εύκολη διαδικασία και η αφετηρία της εκκινεί μερικά χρόνια πριν τη δημιουργία του ΑΚΕΛ τόσο με έμμεσο όσο και με άμεσο τρόπο.  Στο βιβλίο του Σπύρου Σακελλαρόπουλου και του Αλέξη Αλέκου,  «Ιστορία του ΚΚΚ ( 1923-1944)- η χαραυγή του Κυπριακού Κομμουνιστικού Κόμματος» ( εκδόσεις Τόπος), αναδεικνύονται, για πρώτη φορά, ιστορικά στοιχεία για την μετάβαση από το ΚΚΚ στο ΑΚΕΛ. Ένα εγχείρημα όχι και τόσο εύκολο, όπως αποδείχθηκε. Οι λεπτομερείς αναφορές, που περιλαμβάνονται στην επίμονη έρευνα των συγγραφέων, τοποθετούν στο ιστορικό γίγνεσθαι της κομματικής, πολιτικής ζωής του τόπου, σε μια πολύ πρώιμη εποχή, σε ιδιαίτερες συνθήκες. Οι Σακελλαρόπουλος και Αλέκου καλύπτουν ερευνητικά και ιστορικά ένα μεγάλο κενό. Η ιστορία του ΚΚΚ, τα πρώτα βήματα του ΑΚΕΛ, δεν είναι ευρέως γνωστή. Το βάρος σηκώνουν δυο καλοί ερευνητές, που καταφεύγουν σε πρωτογενείς πηγές.

Το βιβλίο παρουσιάζει την ιστορική εξέλιξη του ΚΚΚ στις ακόλουθες χρονικές περιόδους: α) στα χρόνια 1919-1923 όπου δημιουργούνται οι πρώτοι κομμουνιστικοί πυρήνες στη Λεμεσό οι οποίοι από ένα σημείο και μετά συμμετέχουν και αυτοί στο Εργατικό κόμμα, β) στην περίοδο 1924-26 όπου το ΚΚΚ συγκροτείται και δρα, σε μια πρώιμη μορφή, αυτοτελώς καταλήγοντας στην πραγματοποίηση του 1ου συνεδρίου του το οποίο αποτελεί ένα σημείο τομής στην πολιτική και ιδεολογική του φυσιογνωμία, γ) στο διάστημα 1926- 1930 όπου παρουσιάζονται η δράση του ΚΚΚ μετά το 1ο συνέδριο, η πραγματοποίηση του 2ου συνεδρίου και η απόφαση της εθελούσιας εξόδου στην παρανομία μέχρι τη νόμιμη επανεμφάνισή του και την εκλογική κάθοδο στις εκλογές του 1930, δ) στο 1931 όπου την ηγεσία την αναλαμβάνει ο Βάτης και συμπίπτει με την ανάπτυξη του κόμματος αλλά και με την εκδήλωση του κινήματος των Οκτωβριανών, ε) στα χρόνια 1932-1935 τα οποία χαρακτηρίζονται αρχικά από μια προσπάθεια αντίστασης στο αυταρχικό πλαίσιο που επικρατεί μετά τα Οκτωβριανά, στη συνέχεια από την ουσιαστική παύση των δραστηριοτήτων του ΚΚΚ λόγω των φυλακίσεων των μελών του και τέλος από μία προσπάθεια περιορισμένης ανασυγκρότησης,  στ) στην περίοδο 1936- 1941 όπου η άφιξη Σέρβα θα σηματοδοτήσει την επικέντρωση των προσπαθειών του κόμματος στην ανάπτυξη του συντεχνιακού κινήματος, στην αλλαγή της θέσης για συμμετοχή σε δοτά θεσμικά και εκκλησιαστικά όργανα μέσω της δυνητικής αποδοχής της, στη μη προβολή των απόψεων του ΚΚΚ για την Ανεξαρτησία του νησιού και της αντίθεσής του προς την Εκκλησία και στην υιοθέτηση της προοπτικής της δημιουργίας ενός μετωπικού πολιτικού φορέα με τη συμμετοχή και της προοδευτικής ελληνοκυπριακής ελίτ, η) στο διάστημα 1941-1944 όπου δημιουργείται το ΑΚΕΛ ως μετωπικός φορέας στο πλαίσιο της φιλελευθεροποίησης του αποικιακού καθεστώτος λόγω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και κυριαρχεί, αρχικά, η απόφαση του ΚΚΚ να καθοδηγεί στενά το νέο κόμμα. Στη συνέχεια ωστόσο μια σειρά από παράγοντες όπως η πολιτική και οργανωτική ανάπτυξη του ΑΚΕΛ, η είσοδος σε αυτό πάρα πολλών μελών τα οποία θεωρούσαν του εαυτούς τους κομμουνιστές αλλά δεν είχαν καμία σχέση με το ΚΚΚ και ούτε υποχρέωση να υλοποιούν τις αποφάσεις του, η μετατοπισμένη δράση του ΑΚΕΛ σε πιο μετριοπαθείς στόχους λόγω των αποφάσεων του ΚΚΚ της προηγούμενης περιόδου, η κατάκτηση δύο δήμων (Λεμεσός και Αμμόχωστος) από δύο ηγετικά στελέχη του ΚΚΚ (Σέρβας και Αδάμαντος)- γεγονός που σημαίνει διοίκηση τμημάτων του κρατικού μηχανισμού με ό,τι αυτό συνεπάγεται (άσκηση χωροταξικής, εκπαιδευτικής και κοινωνικής πολιτικής, δυνατότητες μαζικών διορισμών αλλά και ψηλάφηση των ορίων που θέτει η υλικότητα του αστικού κράτους) και τέλος, η αυτονόμηση του Σέρβα ως προς τις κατευθύνσεις του ΚΚΚ θα οδηγήσουν στην αυτοδιάλυση του τελευταίου.

Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
 γράφει ο Κ. Βενιζέλος, εφημ. Φιλελευθερος της Κυριακής (02.04.2023)

Βιβλιοκριτική, γράφει ο Πέτρος Κωνσταντίνου

(...) Η ίδρυση του ΑΚΕΛ διευκόλυνε το πέρασµα ακόµη και στη στήριξη του αιτήµατος της Ένωσης: «Ζήτω η αυτοδιάθεση των Λαών! Εµπρός ας εξασφαλίσουµε στην Κύπρο µας το δικαίωµα της ένωσης της µε την Ελλάδα» ανέφερε η προκήρυξη του ΑΚΕΛ για τον εορτασµό της 25ης Μαρτίου 1942. Η συµµετοχή στις δηµοτικές εκλογές και η επιτυχία της εκλογής του ΓΓ του ΚΚΚ και του ΑΚΕΛ Π. Σέρβα στο δήµο Λεµεσού και του Αδάµαντος στην Αµµόχωστο ήταν το σήµα για να ολοκληρωθεί µε ταχύτητα η προσαρµογή στο νέο µέτωπο µε την αυτοδιάλυση του ΚΚΚ στις γραµµές του. 

Οι συγγραφείς θεωρούν ότι αυτή η στροφή απάλλαξε την νέα αριστερά της Κύπρου, το ΑΚΕΛ από τα βαρίδια του «αριστερισµού» του ΚΚΚ και κυρίως εκείνα της αντιΕνωσιακής και αντιπολεµικής του πολιτικής. Εκείνα τα στοιχεία της φυσιογνωµίας του δηλαδή που το έφερναν σε σύγκρουση µε άλλες δυνάµεις (της ∆εξιάς) και της Εκκλησίας. Ως αιτία για αυτή την τη µεγάλη στροφή θεωρούν την αδυναµία να συσπειρώσουν τους καταπιεσµένους Τουρκοκύπριους εργάτες και αγρότες επειδή είχαν διαφορετική γλώσσα και την κουλτούρα της µουσουλµανικής θρησκείας, ασύµβατη για τους συγγραφείς µε το κοµµουνισµό. Ο Λένιν και οι µπολσεβίκοι είχαν προφανώς διαφορετική προσέγγιση και όχι προκαταλήψεις όταν έχτιζαν το Σοβιέτ των Λαών του Καυκάσου µε µουσουλµανικούς πληθυσµούς. 

Στις σελίδες του βιβλίου είναι ευδιάκριτη η δυνατότητα µιας άλλης στρατηγικής για την Αριστερά στην σύγκρουση µε τον ιµπεριαλισµό και το καπιταλισµό στηριγµένη στα άλµατα που µπόρεσε να κάνει τότε η εργατική τάξη στην Κύπρο αλλά η πορεία από το ΚΚΚ στο ΑΚΕΛ, κάτω από την επιρροή της σταλινικής γραφειοκρατίας δεν την άφησε να ξεδιπλωθεί. Οι ρεαλισµοί και οι συµβιβασµοί, η λογική της εθνικής ενότητας και της ταξικής συνεργασίας που χάραξε το ΑΚΕΛ άφησαν την σφραγίδα τους στον αγώνα για την απαλλαγή από την βρετανική κυριαρχία αλλά και φτάνει µέχρι τις µέρες µας.  

Διαβάστε όλη την βιβλιοκριτική εδώ
Γράφει ο Πέτρος Κωνσταντίνου,
Σοσιαλισμός από τα Κάτω 08/05/2023

Συνέντευξη του Σπύρου Σακελλαρόπουλου στον Τ. Μαστρογιαννόπουλο για την εφημ. Εποχή

(...) Έχετε ασχοληθεί επισταμένως με τον κυπριακό κοινωνικό σχηματισμό συγγράφοντας πολλά άρθρα και δύο ελληνόφωνα βιβλία, το Ο Κυπριακός Κοινωνικός Σχηματισμός. Από τη συγκρότηση στη διχοτόμηση (1191- 2004), και  Η εξέγερση του 1931, η στάση του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου και η Γ’ Διεθνής. Μέσα από τα επίσημα έγγραφα της Κομμουνιστικής Διεθνούς [σε συνεργασία με Μ. Χουμεριανό], που κυκλοφόρησαν τα τελευταία χρόνια από τις εκδόσεις Τόπος. Σ’ αυτά να προσθέσουμε και το αγγλόφωνο βιβλίο The Evolution of the Political, Social and Economic Life of Cyprus (1191-1950), που κυκλοφόρησε πέρυσι από τις εκδόσεις Palgrave. Το τελευταίο σας βιβλίο, μαζί με τον Αλέξη Αλέκου, είναι η Ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κύπρου (1923-1944). Η χαραυγή του Κυπριακού Κομμουνιστικού Κόμματος (Τόπος, 2023). Τι σας ώθησε σ’ αυτό το συγγραφικό εγχείρημα; Υπάρχουν προηγούμενα πονήματα για το ζήτημα αυτό; Ποια νέα στοιχεία φέρνει στο φως το βιβλίο σας;

Είναι αλήθεια πως υπάρχει ένα έλλειμμα στη βιβλιογραφία σε ό,τι αφορά τη μελέτη των πολιτικών κομμάτων στην Κύπρο, με ελάχιστες εξαιρέσεις που αφορούν εκδόσεις των τελευταίων χρόνων. Από αυτό τον κανόνα η μελέτη του ΚΚ Κύπρου αποτελεί μια μορφή εξαίρεσης αφού πριν περίπου δέκα χρόνια είχαμε δύο σημαντικές συνεισφορές. Η πρώτη ήταν η μελέτη του Γιάννου Κατσουρίδη:  The History of the Communist Party in Cyprus: Colonialism, Class and the Cypriot Left (London, I.B. Tauris, 2014)  (για το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κύπρου και η δεύτερη ήταν ο συλλογικός τόμος Η κυπριακή Αριστερά στην πρώτη περίοδο της βρετανικής αποικιοκρατίας: εμφάνιση, συγκρότηση, εξέλιξη, που εκδόθηκε από το κυπριακό Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας (Ταξιδευτής, 2012). Αναμφισβήτητα το περιεχόμενο των δύο αυτών εκδόσεων πλούτισε τις γνώσεις που έχουμε για την κυπριακή Αριστερά στη συγκεκριμένη περίοδο. Ωστόσο από την πλευρά μας, και δεδομένης της ανεύρεσης πρόσθετου αρχειακού υλικού, αισθανθήκαμε την ανάγκη να προχωρήσουμε στην έκδοση ενός βιβλίου που θα είχε τις ακόλουθες ιδιαιτερότητες: α) θα επικεντρωνόταν αποκλειστικά στην ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κύπρου (ΚΚΚ) σε όλο το διάστημα της δράσης του (1923-1944), και β) θα πρότασσε την ενιαία ιστορική αφήγηση αντί της θεματικής παρουσίασης, έτσι ώστε να γίνεται σαφής στον αναγνώστη ο τρόπος με τον οποίο η ταξική πάλη υπεισέρχεται στο εσωτερικό του κόμματος και το οδηγεί να αναπροσαρμόζει τις θέσεις και τη δράση του ανάλογα με την ιστορική περίοδο, κι αυτό να γίνεται με ένα συνολικό τρόπο. Στην προσπάθεια αυτή χρησιμοποιήσαμε ένα μεγάλο όγκο πρωτογενούς υλικού που δεν είχε δει το φως της δημοσιότητας. Χαρακτηριστικά αναφέρω: τις εφημερίδες της εποχής, τις αναφορές της αγγλικής αστυνομίας για τη δράση του ΚΚΚ, τις μαρτυρίες των στελεχών του κόμματος όπως αποτυπώθηκαν σε συνεντεύξεις που έδωσαν στην εφημερίδα Χαραυγή αλλά και στους ερευνητές Κ. Γραικό και Π. Βαρνάβα, τις μπροσούρες του κόμματος, το υλικό από τα αρχεία της Κομιντέρν, τα δελτία εσωκομματικού διαλόγου.

Ποια ήταν τα βασικά στάδια της εξέλιξης του ΚΚΚ;

Η ιστορία του ΚΚΚ μπορεί να χωριστεί στις ακόλουθες περιόδους: α) στα χρόνια 1919-1923, όπου δημιουργούνται οι πρώτοι κομμουνιστικοί πυρήνες στη Λεμεσό, β) στην περίοδο 1924-1926, όπου το ΚΚΚ συγκροτείται και δρα, σε μια πρώιμη μορφή, σε παγκύπρια κλίμακα, καταλήγοντας στην πραγματοποίηση του 1ου συνεδρίου του, γ) στο διάστημα 1926- 1930, όπου παρουσιάζονται η δράση του ΚΚΚ μετά το 1ο συνέδριο, η πραγματοποίηση του 2ου συνεδρίου και η απόφαση της εθελούσιας εξόδου στην παρανομία μέχρι τη νόμιμη επανεμφάνισή του και την εκλογική κάθοδο στις εκλογές του 1930, δ) στο 1931, όπου την ηγεσία την αναλαμβάνει ο Βάτης1, και συμπίπτει με την ανάπτυξη του κόμματος αλλά και με την εκδήλωση του κινήματος των Οκτωβριανών2, ε) στα χρόνια 1932-1935, τα οποία χαρακτηρίζονται αρχικά από μια προσπάθεια αντίστασης στο αυταρχικό πλαίσιο που επικρατεί μετά τα Οκτωβριανά, στη συνέχεια από την ουσιαστική παύση των δραστηριοτήτων του ΚΚΚ λόγω των φυλακίσεων των μελών του και τέλος από μία προσπάθεια περιορισμένης ανασυγκρότησης, στ) στην περίοδο 1936- 1941, όπου η άφιξη στην Κύπρο του Πλουτή Σέρβα3 θα σηματοδοτήσει την επικέντρωση των προσπαθειών του κόμματος στην ανάπτυξη του συντεχνιακού κινήματος, στην αλλαγή της θέσης για συμμετοχή σε δοτά θεσμικά και εκκλησιαστικά όργανα μέσω της δυνητικής αποδοχής της, στη μη προβολή των απόψεων του ΚΚΚ για την Ανεξαρτησία του νησιού και της αντίθεσής του προς την Εκκλησία, και στην υιοθέτηση της προοπτικής της δημιουργίας ενός μετωπικού πολιτικού φορέα με τη συμμετοχή και της προοδευτικής ελληνοκυπριακής ελίτ, και, τέλος, η) στο διάστημα 1941-1944, όπου δημιουργείται το ΑΚΕΛ ως μετωπικός φορέας στο πλαίσιο της φιλελευθεροποίησης του αποικιακού καθεστώτος λόγω του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και κυριαρχεί, αρχικά, η απόφαση του ΚΚΚ να καθοδηγεί στενά το νέο κόμμα. Στη συνέχεια, ωστόσο, μια σειρά από παράγοντες, όπως η πολιτική και οργανωτική ανάπτυξη του ΑΚΕΛ, η είσοδος σ’ αυτό πάρα πολλών μελών τα οποία θεωρούσαν τους εαυτούς τους κομμουνιστές αλλά δεν είχαν καμία σχέση με το ΚΚΚ, η μετατοπισμένη δράση του ΑΚΕΛ σε πιο μετριοπαθείς στόχους λόγω των αποφάσεων του ΚΚΚ της προηγούμενης περιόδου, η κατάκτηση δύο δήμων (Λεμεσός και Αμμόχωστος) από δύο ηγετικά στελέχη του ΚΚΚ (Σέρβας και Αδάμαντος4)- γεγονός που σημαίνει διοίκηση τμημάτων του κρατικού μηχανισμού και τέλος, η αυτονόμηση του Σέρβα ως προς τις κατευθύνσεις του ΚΚΚ, θα οδηγήσουν στην αυτοδιάλυση του τελευταίου.

Το ΚΚ Κύπρου, είναι δημιούργημα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Ποιες ήταν όμως οι εσωτερικές κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες την εποχή της ίδρυσής του;

Οι κομμουνιστικές ιδέες εισέρχονται στην Κύπρο μέσω της Λεμεσού, όπου ως λιμάνι κατεβαίνουν σοβιετικοί ναυτικοί οι οποίοι διαδίδουν την κοσμογονία που πραγματοποιούταν τότε στην ΕΣΣΔ. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αρχική, δειλή, εμφάνιση εργατικού κινήματος στο πρώτα, μικρής κλίμακας, εργοστάσια που δημιουργούνται τότε, δίνει τη δυνατότητα στο νεοσύστατο Κομμουνιστικό Κόμμα να αρχίσει να αποκτά ρίζες μέσα στα λαϊκά στρώματα. Φυσικά αυτό αντιμετωπίζει πολύ σημαντικές δυσκολίες, αν αναλογιστούμε το συντηρητικό χαρακτήρα της τότε κυπριακής κοινωνίας, το ρόλο της Εκκλησίας και βέβαια το γεγονός πως η Κύπρος αποτελούσε μια αποικία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, ενώ η οικονομία της ήταν κυρίως αγροτικού χαρακτήρα.

Από το βιβλίο φαίνεται η ξεχωριστή προσοχή που έδωσε το ΚΚΚ στην τουρκοκυπριακή κοινότητα και η προσπάθειά του να συνδεθεί ουσιαστικά μαζί της. Είχε τελικά αποτέλεσμα αυτός ο προσανατολισμός του; Τι προβλήματα δημιούργησε στις σχέσεις του με τους βρετανούς επικυρίαρχους αλλά και με την ελληνοκυπριακή κοινότητα;

Η τοποθέτηση του ΚΚΚ απέναντι στο εθνικό θέμα από την αρχή της δράσης του είναι πως η Κύπρος, μέσα από μία σοσιαλιστική επανάσταση, θα αποκτούσε την ανεξαρτησία της και στη συνέχεια θα εντασσόταν σε μια σοσιαλιστική βαλκανική Ομοσπονδία. Κατά συνέπεια το ΚΚΚ ήταν ενάντια στην προοπτική της Ένωσης με την Ελλάδα. Έχοντας αυτήν την κατεύθυνση, θεωρούσε αφενός πως ανταποκρινόταν στην τότε στρατηγική της Κομιντέρν, και αφετέρου ότι έτσι θα προσέλκυε και τους Τουρκοκύπριους. Στη πραγματικότητα πολύ λίγοι Τουρκοκύπριοι εντάχθηκαν στο ΚΚΚ. Κι αυτό γιατί οι περισσότεροι δεν μιλούσαν ελληνικά, η απασχόλησή τους ήταν κύρια στον αγροτικό τομέα και ήταν αρκετά υποταγμένοι στα κυκλώματα πατρωνίας που είχε δημιουργήσει η τ/κ ελίτ σε συνεργασία με τη βρετανική διοίκηση. Η αλήθεια είναι πως οι Βρετανοί παρακολουθούσαν, μέσω των υπηρεσιών τους, τη δράση του ΚΚΚ αλλά δεν ήταν ιδιαίτερα παρεμβατικοί, τουλάχιστον μέχρι το 1931. Τη χρονιά εκείνη όμως το ΚΚΚ σημείωσε πολύ σημαντική ανάπτυξη, πράγμα που το οδήγησε σε υπερτίμηση των δυνάμεών του με αποτέλεσμα να επιχειρήσει να ακυρώσει τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου. Από εκεί και πέρα, θα συναντήσει την έντονη εχθρότητα της ελληνοκυπριακής πολιτικής ελίτ και των οπαδών της, αλλά και την καταστολή από τους Βρετανούς.

H Eξέγερση του 1931, εκτός από την απαγόρευση της λειτουργίας του ΚΚΚ, επέφερε την παρέμβαση της 3ης Διεθνούς. Πώς επέδρασε αυτό στη μετέπειτα φυσιογνωμία του Κόμματος;

Η εξέγερση του Οκτωβρίου του 1931 ήταν αποτέλεσμα των πολύ δύσκολων οικονομικών συνθηκών που βίωνε η χώρα, ως απότοκο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, αλλά και της επιθυμίας της πλειοψηφίας των Ελληνοκύπριων για Ένωση με την Ελλάδα. Στα Οκτωβριανά θα συμμετάσχει το σύνολο των Ελληνοκυπρίων, ωστόσο το κίνημα αυτό θα γνωρίσει την ωμή καταστολή από τους Βρετανούς. Το ΚΚΚ που θα λάβει μέρος στην εξέγερση θα δεχτεί αυστηρή κριτική από την Κομιντέρν. Από τη μία, γιατί σε πρώτη φάση δίστασε να εμπλακεί στην εξέγερση και, από την άλλη, γιατί από τη στιγμή που συμμετείχε προχώρησε σε συμμαχία με τους αστούς πολιτικούς. Η κριτική που θα δεχτεί από την Κομιντέρν, η οποία θα επικεντρωθεί στο γεγονός πως δεν έγινε εφικτό να ξεσπάσει σοσιαλιστική επανάσταση, ήταν αρκετά άδικη γιατί παραγνώριζε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κυπριακής κοινωνίας.

Φαίνεται και από το βιβλίο σας πως η στάση του ΚΚΚ απέναντι στο εθνικό ζήτημα πέρασε μέσα από συμπληγάδες. Ποιοι ήταν οι βασικοί σταθμοί αυτής της πορείας;

Η θέση του ΚΚΚ από την αρχή της δημιουργίας του και μέχρι το 1941 ήταν υπέρ της Ανεξαρτησίας της Κύπρου και στην Ένωση με την Ελλάδα. Ωστόσο με τον ερχομό του Σέρβα αυτή η κατεύθυνση τίθεται «εν υπνώσει» και δεν αναφέρεται πια. Από το Νοέμβριο του 1941, όταν το ΑΚΕΛ, το οποίο στην ουσία καθοδηγείται από το ΚΚΚ, ανακοινώνει την υποστήριξή του στην Ένωση, μπορεί να θεωρηθεί πως το ΚΚΚ υιοθετεί και αυτό τη συγκεκριμένη θέση. Το ενδιαφέρον είναι ότι κατά την περίοδο στην οποία αναφερόταν ως σαφής στόχος η δημιουργίας μια ανεξάρτητης Κύπρου, το κόμμα υποστήριζε πως ήταν αναγκαία η συγκρότηση ενός αντιαποικιακού μετώπου. Ωστόσο, το περιεχόμενο αυτού του μετώπου άλλαζε συνέχεια ανάλογα με τη συγκυρία: Πότε περιλάμβανε μόνο το ΚΚΚ και τις εκμεταλλευόμενες τάξεις, πότε το ΚΚΚ και τους οπαδούς των Ενωτικών αλλά χωρίς την πολιτική τους ηγεσία, πότε το ΚΚΚ, τους οπαδούς των Ενωτικών αλλά και την πολιτική τους ηγεσία (όπως έγινε και στα Οκτωβριανά). Οι αντιφάσεις αυτές οδήγησαν σε εσωτερικές αντιπαραθέσεις και διενέξεις.

Αρκετά ηγετικά στελέχη του ΚΚΚ έζησαν για μεγάλο διάστημα στη Ελλάδα και είχαν δραστηριοποιηθεί στις γραμμές του ΚΚΕ. Ποιες ήταν γενικά οι σχέσεις του ΚΚΚ με το ΚΚΕ και πως αυτό επέδρασε σε καθοριστικές καμπές της ιστορίας του;

Είναι αλήθεια πως στελέχη όπως ο Βάτης, ο Στρίγγος, ο Αλέξης, ο Σέρβας πήγαν στην Ελλάδα και αποτέλεσαν στελέχη του ΚΚΕ (ο Στρίγγος και ο Αλέξης αποτέλεσαν και μέλη του ΠΓ του ΚΚΕ). Από το 1923 που δημιουργείται το ΚΚΚ, μέχρι το 1935 όταν έρχεται ο Σέρβας από την Αθήνα στην Κύπρο και αναλαμβάνει την ηγεσία του ΚΚΚ, οι σχέσεις ΚΚΕ και ΚΚΚ είναι στενές και μέσω της συμμετοχής τους στο ΚΚΕ τα στελέχη αυτά επηρεάζουν την πολιτική του ΚΚΚ (Ο Βάτης, μάλιστα, έρχεται στην Κύπρο το 1926 και συγγράφει τις θέσεις για το πρώτο συνέδριο του ΚΚΚ, και επιστρέφει πάλι στα τέλη του 1930 αναλαμβάνοντας τη θέση του Γραμματέα του μέχρι τα Οκτωβριανά). Ωστόσο, γεγονότα όπως το καθεστώς παρανομίας στο οποίο βρισκόταν το ΚΚΚ από 1931, η δικτατορία του Μεταξά στην Ελλάδα αλλά, και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, έκαναν αδύνατες τις όποιες επαφές μεταξύ των δύο κομμάτων. Το ίδιο φαίνεται να συμβαίνει και με τη σύνδεση του ΚΚΚ με τη Κομιντέρν, ενώ ακόμα και η σχέση του με το ΚΚ Βρετανίας είναι περιστασιακή και αφορά μόνο το ζήτημα της συμβολής των βρετανών κομμουνιστών στην αντιπαράθεση των Κυπρίων με τη βρετανική αυτοκρατορία. Ουσιαστικά δηλαδή από το 1935 και ύστερα, το ΚΚΚ δραστηριοποιείται ακαθοδήγητο από το υπόλοιπο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα.

Διαβάστε όλη την συνέντευξη εδώ
Συνέντευξη: T. Mαστρογιαννόπουλος, Επιμ.: Χ. Γολέμης 
Εποχή 25/06/2023

Ακούστε εδώ μια συζήτηση του Αλέξη Αλέκου με τον Κώστα Ράπτη, εκπομπή mέtaβάσεις - εκπομπή του Centre for Postcapitalist Civilisation / mέta (ακούστε μετά το 50', 05.04.2023).

******************

Καφενείο της Πέμπτης 

Ο Αλέξης Αλέκου και ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος μιλούν στο Καφενείο της Πέμπτης 27 Απριλίου 2023 για το νέο τους βιβλίο "Ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κύπρου (1923-1944)". Το βιβλίο (έκδοση: 2023) παρουσιάζει την ιστορική διαδρομή του ΚΚΚ από την πρώτη δημόσια παρουσία του μέσω της εφημερίδας Πυρσός τον Νοέμβριο του 1923 μέχρι και την, άτυπη, διάλυσή του στο 5ο Συνέδριό του τον Νοέμβριο του 1944. Μέσω της χρήσης πληθώρας πρωτογενών πηγών, η πλειονότητα των οποίων ήταν άγνωστη μέχρι τώρα, αναδεικνύονται στο βιβλίο μια σειρά ζητημάτων που επηρέασαν για περισσότερες από δύο δεκαετίες την πολιτική ιστορία της Κύπρου.

Δείτε την παρουσίαση η εδώ
Σοσιαλιστική Έκφραση 27/04/2023

Ιστορικές διαδρομές Astra 92.8,συνέντευξη στον δημοσιογράφο Μιχάλη Μιχαήλ 

Οι ιστορικοί Σπύρος Σακελλαρόπουλος και Αλέξης Αλέκου μιλούν για την ίδρυση και την εξέλιξη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κύπρου όπως έχει καταγραφεί μετά από έρευνες σε αρχειακό υλικό σε Κύπρο, Βρετανία και Ρωσία. Παρουσιάζουν άγνωστες ή λιγότερο γνωστές πτυχές της ιστορίας του Κόμματος, για τις διώξεις, τις εσωτερικές διαφορές, την ανεξαρτησία και την ένωση, τη στάση του Κόμματος απέναντι στους Τ/κύπριους και άλλα συναφή θέματα.

Ακούστε εδώ , 10/05/2023

Ο κυπριακός κομμουνισμός και οι παρακαταθήκες του: παρελθόν, παρόν και μέλλον

Ο Σπύρος Σακελλαρόπουλος συνομιλέι στην εκπομπή Διαδράσεις του ρ/σ Άστρα με σους Χρίστο Χατζηιωάννου και Νίκο Τριμικλινιώτη 
Με αφορμή το βιβλίο των Αλέξη Αλέκου και Σπύρου Σακελλαρόπουλου «Ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου 1923-1944 (εκδ. Τόπος) συζητούμε με τον Σπύρο Σακελλαρόπουλο τα μεγάλα ζητήματα που ανοίγουν σε σχέση με τη γένεση της και τη εξέλιξη της Κυπριακής κομμουνιστικής αριστεράς. Συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την εμφάνιση των πρωτοπόρων κομμουνιστών, κατά την ύστερη περίοδο της βρετανικής αποικιοκρατίας στην Κύπρο, όπου γεννιέται ένα καινούριο ενδιαφέρον για την ιστορία και τις παρακαταθήκες του κομμουνισμού στη χώρα μας.

Εξετάζουμε λοιπόν τους παράγοντες που γέννησαν και επέτρεψαν στην Αριστερά να ριζώσει και να αγκαλιάσει τις μάζες των εργαζομένων, αλλά και θέσεις, τις αντιφάσεις, τις μεταπτώσεις και τα διλήμματα για την αντιαποικιακή στρατηγική και στοχους (ανεξάρτητη σε μια σοσιαλιστική ομοσπονδία, αυτοκυβερνηση, Ένωση κτλ), σχέσεων με ΤΚς, το χαρακτήρα του κομματος και τη μετεξέλιξη του ΚΚΚ στο ΑΚΕΛ που εξηγεί και πολλά ζητήματα για το κόμμα σήμερα.

Ακούστε εδώ 
Διαδράσεις, ρ/σ Άστρα (17.05.2023)