Topos Books

1η έκδοση: Φεβρουάριος 2021

Σε αντίθεση με την καθιερωμένη προσέγγιση του τουρκικού κοινωνικού σχηματισμού, το παρόν βιβλίο ευελπιστεί να φέρει στο προσκήνιο μια πιο σύνθετη και πολύπλευρη πραγματικότητα, να βοηθήσει το ελληνικό κοινό να έρθει σε επαφή με σχετικά άγνωστες πτυχές της γειτονικής χώρας.

Στο επίκεντρό του βρίσκεται το τουρκικό φοιτητικό κίνημα, του οποίου παρουσιάζονται διεξοδικά τα διάφορα στάδια: από την ταύτισή του με το κεμαλικό κράτος στη σταδιακή ριζοσπαστικοποίηση και μαζικοποίησή του τη δεκαετία του 1960, και, τέλος, το πέρασμά του στον αντιφασιστικό και ένοπλο αγώνα τη δεκαετία του 1970.

Μέσα από μια πρωτότυπη, για την ελληνική βιβλιογραφία, μελέτη αναδεικνύονται, συνολικά, οι κοινωνικοί και πολιτικοί αγώνες στη μεταπολεμική Τουρκία, οι οποίοι επιχείρησαν, έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα, να διαμορφώσουν μια διαφορετική πολιτική πραγματικότητα, όχι αποκομμένη από τις κατακλυσμιαίες εξελίξεις που δημιούργησε αργότερα το παγκόσμιο κινηματικό κύμα της «μακράς δεκαετίας του 1960», αλλά σε άμεσο διάλογο με αυτές.

Παρουσίαση από τον Νίκο Μούδουρο για το cyprusnews.eu

(...) το βιβλίο του Χριστοφή κυκλοφόρησε σε μια στιγμή, η σημαντικότητα της οποίας εκφράζεται στην ευκαιρία που δίνει στον αναγνώστη να ξεδιπλώσει το νήμα της συνέχεια και ασυνέχειας στην ιστορική εξέλιξη του φοιτητικού κινήματος στην Τουρκία. Σε μια περίοδο δηλαδή που υπάρχει η προοπτική μιας περιεκτικής ματιάς για τον μετασχηματιστικό ρόλο που έπαιξαν οι φοιτητές και το κίνημα τους στην σύγχρονη ιστορία της χώρας. Όπως γίνεται κατανοητό ήδη από το γενικό θέμα του, το βιβλίο αυτό επικεντρώνεται στην ανάδειξη του φοιτητικού κινήματος ως ενός σημαντικού πολιτικού δρώντα, ως ενός δρώντα με επιρροή στις ανακατατάξεις του πολιτικού συστήματος στην Τουρκία.

Επομένως μια από τις σημαντικές πτυχές της μελέτης του Χριστοφή, είναι ότι ξεδιπλώνει ένα μέρος του κοινωνικού σχηματισμού της Τουρκίας – τη νεολαία, τους φοιτητές και το κίνημα τους – με τρόπο που να συμβάλει στην κατανόηση μιας πολυσύνθετης πραγματικότητας. Η μελέτη αυτή εντάσσεται σε πλαίσια έξω και πέραν των καθιερωμένων που συνήθως αντιλαμβάνονται την Τουρκία με κέντρο βάρος το κράτος, την εξουσία και τον αυταρχισμό. Ο Χριστοφής επιδιώκει να θέσει στο δημόσιο διάλογο την ρευστότητα του κοινωνικού σχηματισμού της χώρας με κύριο συνομιλητή τους οργανωμένους φοιτητές και την διαλεκτική δυναμική που αναπτύσσεται μεταξύ της δικής τους δραστηριότητας και αυτής της κρατικής εξουσίας ή και των κυρίαρχων ιδεολογιών της υπό εξέταση περιόδου.

Μια επίσης σημαντική διάσταση του βιβλίου αυτού, είναι η συμβολή του στην κατανόηση της ρευστότητας της ίδιας της νεολαίας και του φοιτητικού κινήματος, απολύτως σχετικής με την κοινωνική εξέλιξη. Η μελέτη αναδεικνύει μέσα από την εξιστόρηση του κινήματος των φοιτητών, τις διαφορετικές και σε κάθε περίπτωση σημαντικές διαδρομές των νέων της Τουρκίας μέσα από την σχέση που αναπτύσσουν με την κρατική εξουσία. Ιδιαίτερα η περίοδος από το 1923 μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 1950, φαίνεται να είναι χαρακτηριστική των μεταλλάξεων της εξουσίας σε σχέση με το όραμα που είχε για τους φοιτητές, αλλά και του ίδιου του ρόλου των φοιτητών ως ιστορικό υποκείμενο. Για τον κεμαλισμό – την τότε ιδρυτική ιδεολογία της Τουρκίας – η νεολαία ήταν η ενσάρκωση του ίδιου του σύγχρονου, κοσμικού και δυτικότροπου έθνους. Ήταν ένας από τους βασικούς φορείς του πολιτισμικού και πολιτικού εκσυγχρονισμού αλλά και μια κοινωνική δύναμη στην οποία η εξουσία «έταξε» την συνεχή υπεράσπιση του κράτους και του έθνους από τους εσωτερικού και εξωτερικούς εχθρούς(...)

Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ
Γράφει ο Νίκος Μούδουρος cyprusnews.eu, 08.03.2021

Παρουσίση στην εφημ. Αυγή από τον Αλέξανδρο Λάμπρου
Το «τουρκικό '68» επηρεάστηκε άμεσα από τα διεθνή κινήματα της περιόδου και έκφρασε έναν έντονο αντιαμερικανισμό και αντιιμπεριαλισμό

Το βιβλίο του Νίκου Χριστοφή Από τον Κεμαλισμό στον Ριζοσπαστισμό αποτελεί μια σημαντική και καλοδεχούμενη συμβολή στην ελληνόγλωσση βιβλιογραφία για τη σύγχρονη Τουρκία. Το αντικείμενο του βιβλίου, το τουρκικό φοιτητικό κίνημα, και η εστίαση της έρευνας στα μεταπολεμικά χρόνια καλύπτουν ένα σημαντικό κενό, καθώς μεχρι και πολύ πρόσφατα η μεταπολεμική Τουρκία δεν αποτελούσε αντικείμενο έντονου ερευνητικού και εκδοτικού ενδιαφέροντος. Παράλληλα, όμως, το βιβλίο εμπλουτίζει σημαντικά την ελληνόφωνη βιβλιογραφία, καθώς απομακρύνεται από μια στενά οριζόμενη πολιτική ιστορία της Τουρκίας (κράτος, στρατός, πολιτικά κόμματα), εστιάζοντας σε ένα ελάχιστα γνωστό πεδίο, την ιστορία των οργανώσεων και δράσεων της φοιτητικής νεολαίας. Μέσα δε από την ανάλυση του φοιτητικού κινήματος, το βιβλίο μάς προσφέρει μια εναλλακτική ανάγνωση της σύγχρονης Τουρκίας. Πιο συγκεκριμένα, η ιστορική εξέλιξη του τουρκικού φοιτητικού κινήματος εντάσσεται και πλαισιώνεται από μια παράλληλη παρουσίαση της σύγχρονης ιστορίας της Τουρκίας.

Πιο αναλυτικά, το βιβλίο ξεκινά με μια σύντομη παρουσίαση των οθωμανικών μεταρρυθμίσεων στον εκπαιδευτικό χώρο, την ίδρυση ανώτερων σχολών και την εμφάνιση φοιτητικών ομάδων στο πλαίσιο του αναδυόμενου τουρκικού εθνικισμού την περίοδο μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων, το 1908. Κατόπιν, εστιάζει στην κεμαλική περίοδο διακυβέρνησης (1923-1950). Ο συγγραφέας παρουσιάζει συνοπτικά την πολιτική ιστορία της περιόδου και των κεμαλικών μεταρρυθμίσεων, την κινητοποίηση ενός ασθενούς φοιτητικού κινήματος στις αντιμειονοτικές δράσεις της περιόδου και την ανακήρυξη της νεολαίας σε θεματοφύλακα της κεμαλικής τάξης πραγμάτων. Το επόμενα τέσσερα κεφάλαια παρουσίαζουν την ιστορία της μεταπολεμικής Τουρκίας και του φοιτητικού της κινήματος.

Ξεκινώντας με τη δεκαετία του 1950, ο συγγραφέας επισημαίνει τους πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς της περιόδου: την ένταξη της Τουρκίας στο δυτικό γεωπολιτικό στρατόπεδο, τη διάβαση από το αυταρχικό μονοκομματικό καθεστώς σε ένα προβληματικό πολυκομματικό σύστημα, το σταδιακό άνοιγμα της τουρκικής οικονομίας και την τεράστια πληθυσμιακή μετακίνηση από την επαρχία προς τα αστικά κέντρα και το εξωτερικό. Στο πλαίσιο αυτό, παρουσιάζεται και η διαμόρφωση του μεταπολεμικού φοιτητικού κινήματος. Αυτή συντελείται αρχικά στο πλαίσιο του τουρκικού εθνικισμού, στις κινητοποιήσεις για το Κυπριακό. Με τη στροφή, όμως, της κυβέρνησης Μεντερές προς αυταρχικές πολιτικές διακυβέρνησης, την επανεμφάνιση δυνάμεων του πολιτικού Ισλάμ και την κυβερνητική προσπάθεια ελέγχου των πανεπιστημίων, οι φοιτητικές οργανώσεις κινητοποιούνται εναντίον της κυβέρνησης, την οποία εγκαλούν για προδοσία των κεμαλικών αρχών, προσφέροντας έτσι νομιμοποίηση στην επέμβαση του στρατού και την πτώση του Μεντερές το 1960.

Τα επόμενα τρία κεφάλαια εστιάζουν στο φοιτητικό κίνημα κατά τη «μακρά δεκαετία του 1960» και ξεκάθαρα αποτελούν τον πυρήνα και τη σημαντικότερη συνεισφορά του βιβλίου. Η επονομαζόμενη και Δεύτερη Τουρκική Δημοκρατία (1960-1980) αποτέλεσε μια εικοσαετία βαθιών πολιτικών, κοινωνικών και ιδεολογικών μετασχηματισμών που, μαζί με τρία πραξικοπήματα, σημάδευσαν ανεξίτηλα την τουρκική πολιτική και κοινωνία έκτοτε. Νέες δυνάμεις εμφανίστηκαν δυναμικά στο προσκήνιο την επαύριο του πραξικοπήματος του 1960 και του φιλελεύθερου συντάγματος του 1961. Δίπλα στους παλαιούς πολιτικούς σχηματισμούς, εμφανίστηκαν δυναμικά πολιτικά κόμματα και οργανώσεις στον χώρο της αριστεράς, της εθνικιστικής δεξιάς, αλλά και του πολιτικού Ισλάμ. Παράλληλες δυναμικές παρατηρήθηκαν και στον χώρο του φοιτητικού κινήματος. Ακολουθώντας δυναμικές που είχαν ξεκινήσει από την προηγούμενη δεκαετία, το φοιτητικό κίνημα μαζικοποιήθηκε, πολιτικοποιήθηκε και μεγάλα κομμάτια του χειραφετήθηκαν από τον κεμαλικό εθνικισμό. Από τα μέσα δε της δεκαετίας του 1960, ένα μεγάλο μέρος του κινήθηκε προς τα αριστερά, στις οργανώσεις της αναπτυσσόμενης τουρκικής αριστεράς.

Το «τουρκικό '68» επηρεάστηκε άμεσα από τα διεθνή κινήματα της περιόδου και έκφρασε έναν έντονο αντιαμερικανισμό και αντιιμπεριαλισμό, καθώς και ταύτιση με τα απελευθερωτικά κινήματα του «τρίτου κόσμου». Στo πλαίσιo της μαζικοποίησης του φοιτητικού κινήματος και της ριζοσπαστικοποίησης της νεολαίας, σε συνθήκες έντονου αντικομμουνισμού και αύξησης των συγκρούσεων και της βίας μεταξύ των δυνάμεων καταστολής και αριστερών και δεξιών ομάδων, δημιουργήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας οι πρώτες ομάδες ένοπλου αγώνα.

Οι διασπάσεις εντός του αριστερού χώρου και η καταστολή που επέφερε το πραξικόπημα του 1971 επέδρασαν καθοριστικά στην εξέλιξη του φοιτητικού/νεολαιίστικου κινήματος. Στις συνθήκες αυτές το φοιτητικό κίνημα στράφηκε πιο έντονα προς τον ένοπλο αγώνα. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 οι συγκρούσεις μεταξύ νέων και πιο ριζοσπαστικών αριστερών και δεξιών ομάδων έλαβαν σχεδόν μορφή εμφύλιας σύγκρουσης, με χιλιάδες απώλειες εκατέρωθεν. Το πραξικόπημα του 1980 έδωσε βίαιο τέλος στις συγκρούσεις, αλλά και στο φοιτητικό κίνημα, εγκαθιδρύοντας ένα καθεστώς στρατιωτικής κηδεμονίας, η έξοδος από το οποίο θα διαρκέσει χρόνια.

Σημαντικό προτέρημα του βιβλίου αποτελεί η έμφαση στη διεθνική πλευρά του «τουρκικού ’68». Ο Χριστοφής πολύ εύστοχα προσεγγίζει το τουρκικό φοιτητικό κίνημα των δεκαετιών 1960 και 1970 στο αναλυτικό πλαίσιο των Long Sixties, των νεανικών εξεγέρσεων διεθνώς, και όχι απλά ως ένα κομμάτι της ιστορίας της Τουρκίας ή της τουρκικής αριστεράς. Αντίθετα, η ανάλυσή του τονίζει τη δυναμική του φοιτητικού κινήματος στο πλαίσιο της μεταπολεμικής τουρκικής ιστορίας και το αντιμετωπίζει ως πολιτική δύναμη που επηρέασε τις πολιτικές και ιδεολογικές εξελίξεις της περιόδου. Τέλος, το πλούσιο παράρτημα του βιβλίου περιέχει πληροφορίες για σημαντικές προσωπικότητες της τουρκικής αριστεράς και του φοιτητικού κινήματος, ένα διάγραμμα με την εξέλιξη των αριστερών οργανώσεων και μια λίστα των δράσεων των δύο σημαντικότερων αριστερών οργανώσεων τη δεκαετία του 1970.

^{* Ο Αλέξανδρος Λάμπρου είναι ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ

Η Αυγή, 06.06.2021}

Συνέντευξη του Νίκου Χριστοφή στον Στέλιο Ελληνιάδη
Τουρκία-Κίνα: Οι πολιτικές έχουν ρίζες και φύλλα

Είναι πολλά πράγματα που δεν μπορούμε να τα καταλάβουμε με αποτέλεσμα να τα ερμηνεύουμε ανεπαρκώς ή λανθασμένα επειδή δεν γνωρίζουμε ικανοποιητικά την παρούσα κατάσταση πραγμάτων και το υπόβαθρο πάνω στο οποίο διαμορφώνονται, του οποίου οι ρίζες, ανάλογα με την περίπτωση, συνήθως πηγαίνουν πίσω στο κοντινό και το απώτερο παρελθόν. Κι αυτό συμβαίνει με την Τουρκία, αλλά και με την Κίνα για τις οποίες όλοι έχουν γνώμη, αλλά ελάχιστοι γνωρίζουν κάτι παραπάνω από τα τετριμμένα. Γι’ αυτό οι πολιτικές εκτιμήσεις που γίνονται για τις δύο αυτές χώρες κατά κανόνα είναι αβαθείς και άστοχες καθώς εξαρτιούνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τους ρυθμούς και τις εντάσεις της τρέχουσας επικαιρότητας, συστηματικά επηρεάζονται και παραμορφώνονται από τη μεθοδευμένη παραπληροφόρηση και συχνά είναι θύματα προκαταλήψεων και ιδεολογικών παρωπίδων. Εκτιμήσεις οι οποίες βασίζονται στις δημοσιογραφικές αναφορές που σπάνια διακρίνονται για την ευθυκρισία και την αντικειμενικότητά τους και στις ανακοινώσεις των πολιτικών που καθορίζονται από κομματικές σκοπιμότητες οι οποίες κινούνται μέσα στα δεσμευτικά πλαίσια που ορίζονται από τις μητροπόλεις και τους φορείς τους, πρωτίστως τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, την Ε.Ε. και τη Γερμανία, αλλά και τις ολιγοπωλιακές ομάδες συμφερόντων, χρηματιστικές, πολεμικές, ενεργειακές και λοιπές.

Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, η πολιτική σκέψη είναι εδώ και χρόνια σε στασιμότητα, μέχρι παραλυσίας. Οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά μπορούμε να τους συνοψίσουμε μιλώντας για γενικευμένη παρακμή. Η αποδόμηση που επέφερε ο νεοφιλελευθερισμός στην ευημερούσα Ευρώπη σε συνδυασμό με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την αυτόνομη ανάδυση ισχυρών χωρών του άλλοτε επονομαζόμενου Τρίτου Κόσμου, καταρράκωσαν το πολιτικό σύστημα και προκάλεσαν τεράστια σύγχυση στην ευρωπαϊκή μεταπολεμική πολιτική κουλτούρα σε όλο της το φάσμα. Η πλήρης και θανατηφόρα αποτυχία στη διαχείριση της πανδημίας από το σύνολο των δυτικών καθεστώτων είναι μία από τις συνέπειες αυτής της παρακμής που είναι πολυδιάστατη και επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, στην πολιτική, την οικονομία, τον πολιτισμό, την υγεία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το δημογραφικό, την ενημέρωση κ.λπ.

Η παραπάνω εισαγωγή έχει σχέση με τη συζήτηση που κάναμε με αφορμή τη ραδιοφωνική μου εκπομπή «Στο Κόκκινο 105,5» με τον Νίκο Χριστοφή, που είναι πανεπιστημιακός με ειδίκευση στην «τουρκολογία», αλλά έχει και χρήσιμες πληροφορίες από πρώτο χέρι από την παραμονή του στην Κίνα όπου τα τελευταία χρόνια διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Σιάν, που βρίσκεται στην Βόρεια-Κεντρική Κίνα, γεωγραφικά στην καρδιά της χώρας. Από τις συζητήσεις μας αυτές είναι τα παρακάτω αποσπάσματα. Στο πρώτο μέρος είναι το κομμάτι που αφορά την Τουρκία, πηγαίνοντας και λίγο παραπέρα από την περίοδο την οποία διεξοδικά περιγράφει ο Χριστοφής στο πάρα πολύ κατατοπιστικό, με πολλά στοιχεία και επισημάνσεις, βιβλίο του «Από τον Κεμαλισμό στον Ριζοσπαστισμό – Το τουρκικό φοιτητικό κίνημα, 1923-1980» (εκδόσεις «Τόπος»).

Διαβάστε την συνέντευξη εδώ
Εφημ. Δρόμος της Αριστεράς, Στέλιος Ελληνιάδης(22.11.2021)

Κίνα 2021: Προκατάληψη και παραπληροφόρηση: Διαβάστε το δεύτερο μέρος της συνέντευξης στον Στέλιο Ελληνιάδη για την εφημ. Δρόμος της Αριστεράς (01.12.2021).

Σύγχρονα Θέματα, παρουσίαση από την Έφη Κάννερ

Το βιβλίο του Νίκου Χριστοφή εντάσσεται σε μια σειρά μελετών (ευάριθμων ακόμη) που έχουν εκδοθεί τα τελευταία χρόνια και εστιάζουν στην κοινωνική πραγματικότητα της Τουρκίας. Υπερβαίνουν έτσι το πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, γύρω από τις οποίες περιστρεφόταν μέχρι πρόσφατα η συντριπτική πλειονότητα των μελετών που σχετίζονταν με τη γείτονα. Οι νέες αυτές μελέτες αξιοποιούν τουρκικές πηγές ή βασίζονται στην επιτόπια εθνογραφική έρευνα στη χώρα, απομακρυνόμενες από τα συνήθη στερεότυπα για εκείνη που προωθούνται από τα ΜΜΕ, αλλά και από ένα σημαντικό τμήμα του ακαδημαϊκού χώρου.

Η συγκεκριμένη μελέτη, ενώ αφορά τη συγκρότηση του φοιτητικού κινήματος από τις απαρχές της Τουρκικής Δημοκρατίας έως το 1980, δίνει έμφαση στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας του κατά την περίοδο 1960-1980, οπότε αυτό απομακρύνεται από τις κρατικές στοχεύσεις και αποκτά αυτόνομη δράση, που θα το φέρει σε αντιπαράθεση με το κράτος. Εντάσσει έτσι την τουρκική περίπτωση στο διεθνές ρεύμα της συγκεκριμένης περιόδου, που χαρακτηρίζεται από τον αντιαποικιακό και αντιιμπεριαλιστικό αγώνα, τον αγώνα κατά των φυλετικών και έμφυλων διακρίσεων, αλλά και από τις κινητοποιήσεις της νεολαίας, οι οποίες προβάλλουν νέα εναλλακτικά κοινωνικά συστήματα αξιών. Στην προοπτική αυτή αξιοποιούνται κυρίως η υπάρχουσα σχετική βιβλιογραφία, αλλά και πρωτογενείς πηγές, όπως ο Τύπος της εποχής και το αρχείο του συνδικαλιστή Kemal Sülker. (...)

Το βιβλίο αυτό, που ουσιαστικά δίνει έμφαση στην ταραγμένη περίοδο 1960-1980, είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για το ελληνικό αναγνωστικό κοινό, το οποίο αγνοεί την τουρκική ιστορία και, πολύ περισσότερο, τα κοινωνικά κινήματα στη γείτονα. Από την ανάγνωσή του τίθενται κατά τη γνώμη μου δύο βασικά ζητήματα: η σχέση της τουρκικής Αριστεράς με τον Κεμαλισμό, αλλά και η εθνικιστική ακροδεξιά ως κοινωνικό κίνημα στην Τουρκία. Ως προς το πρώτο ζήτημα, γίνεται για ακόμη μια φορά εμφανές ότι ο Κεμαλισμός ως ιδεολογία επέδειξε ιδιαίτερη ελαστικότητα στον χρόνο, πράγμα που του επέτρεψε να νομιμοποιήσει τη δράση ενός μεγάλου πολιτικού φάσματος από την ακροδεξιά ως την άκρα Αριστερά. Η οικειοποίησή του όμως από την τουρκική Αριστερά τής στέρησε τη δυνατότητα μιας σοβαρής κριτικής αντιμετώπισής του και, σε τελική ανάλυση, μιας αξιόπιστης εναλλακτικής πολιτικής πρότασης. Βέβαια, μια τέτοια αντιμετώπιση δεν ήταν μονολιθική, αλλά υπήρξαν κάποιες διαφοροποιήσεις μεταξύ των διάφορων αριστερών ομάδων, που κατά τη γνώμη μου έπρεπε να αναδειχθούν περισσότερο στο βιβλίο. Είναι γεγονός όμως ότι η ιδεολογική συγγένεια με τον Κεμαλισμό επηρέασε αρνητικά την τουρκική Αριστερά στο σύνολό της, αφήνοντάς την χωρίς επαρκή ιδεολογικά όπλα απέναντι στην άκρα Δεξιά που ενδυναμώθηκε τη δεκαετία του 1970 και που, εκτός από την ιδεολογική νομιμοποίηση στο έδαφος του Κεμαλισμού, είχε επιπλέον στη διάθεσή της τη στήριξη του τουρκικού κράτους και των ΗΠΑ. Αυτό θεωρώ ότι προδιέγραψε την ήττα του αριστερού κινήματος. Σε αυτό συνέτειναν επίσης η πολυδιάσπαση (γνώριμη στο ανά τον κόσμο αριστερό τοπίο) και η αποξένωση, λόγω της ένοπλης δράσης, από τα πλατιά λαϊκά στρώματα, των οποίων τα συμφέροντα οι αριστερές οργανώσεις είχαν θέσει ως στόχο να προασπίσουν.

Όσον αφορά την εθνικιστική ακροδεξιά, οι εξελίξεις της περιόδου από το τέλος του μονοκομματισμού (1945) μέχρι το πραξικόπημα του 1980 δείχνουν ότι δεν υπήρξε απλά υπόθεση κάποιων κομματικών μηχανισμών, αλλά ότι είχε –και δυστυχώς έχει ακόμη– βαθιές ρίζες στην τουρκική κοινωνία. Αυτό αποδεικνύεται από τη μαζική συμμετοχή σε μια σειρά γεγονότων, από τα Σεπτεμβριανά του 1955 μέχρι τη σφαγή των Αλεβί στο Καχραμάνμαρας το 1978.

Διαβάστε την παρουσίαση εδώ

Σύγχρονα Θέματα (Ιούλιος-Δεκέμβριος 2021,Τ.χ. 153-154)
Η Έφη Κάννερ διδάσκει Τουρκική Ιστορία στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Εφημερίδα των Συντακτών, γράφει ο Τάσος Κωστόπουλος
«Βαριοπούλες» α λα τουρκικά
Ενα ενδιαφέρον βιβλίο αποτυπώνει την ιδεολογική και πολιτική εξέλιξη του τουρκικού φοιτητικού κινήματος, από τις αρχές του εικοστού αιώνα μέχρι το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980.

(...) το βιβλίο του τουρκολόγου Νίκου Χριστοφή «Από τον Κεμαλισμό στον Ριζοσπαστισμό. Το Τουρκικό Φοιτητικό Κίνημα, 1923-1980» (Αθήνα 2021, εκδ. Τόπος) έρχεται να καλύψει ένα κρίσιμο κενό της εγχώριας βιβλιογραφίας, προσφέροντας στο ελληνόγλωσσο κοινό μια συνοπτική εξιστόρηση του πρώτου απ’ αυτά τα κινήματα. Το χρονικό του εύρος καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του εικοστού αιώνα, από τις πρώτες ζυμώσεις της ύστερης οθωμανικής περιόδου και την κρατική/παρακρατική κινητοποίηση του φοιτητόκοσμου επί Κεμάλ, μέχρι το ριζοσπαστικό αριστερό κίνημα της δεκαετίας του 1960, τις ένοπλες παραφυάδες του αλλά και την ακροδεξιά αντίδραση Ισλαμιστών και Γκρίζων Λύκων, που οδήγησε στον μίνι εμφύλιο πόλεμο της δεύτερου μισού της δεκαετίας του 1970 και, τελικά, στο στρατιωτικό πραξικόπημα. Ιστορία εξαιρετικά διδακτική από πολλές απόψεις: ως σκιαγράφηση των αντιφατικών μεταλλάξεων ενός κρατικά υποκινούμενου εθνικισμού μετά τη γείωσή του σε κοινωνικά στρώματα που έχουν κάθε λόγο να δυσφορούν για τις υλικές συνθήκες της ζωής τους, αλλά και ως υπενθύμιση της ριζοσπαστικοποίησης που προκαλεί στους φοιτητικούς χώρους μια αυταρχική κρατική πολιτική ασφυκτικού ελέγχου και πειθαναγκασμού.

Στην περίπτωση της Τουρκίας, εντυπωσιακό υπήρξε έτσι το πέρασμα από τις φασίζουσες παρακρατικές κινητοποιήσεις της κεμαλικής Εθνικής Τουρκικής Φοιτητικής Ενωσης (ΜΤΤΒ) τη δεκαετία του 1940 (με στόχο κυρίως τις αλλοεθνείς μειονότητες) και τις εθνικιστικές διαδηλώσεις της επόμενης περιόδου για το Κυπριακό, στη δημοκρατική φοιτητική εξέγερση του 1956-1960 που προκάλεσε την ανατροπή της δεξιάς κυβέρνησης Μεντερές από τον στρατό, τη θέσπιση του δημοκρατικότερου Συντάγματος που απέκτησε ποτέ η Τουρκία (1961) και την πρωτόγνωρη άνθηση μιας φοιτητικής κι εργατικής Αριστεράς τα επόμενα χρόνια. Εξέλιξη που δεν οφειλόταν μόνο στο διεθνές κλίμα της εποχής, αλλά αντανακλούσε επίσης δομικές αλλαγές στη σύνθεση του φοιτητικού πληθυσμού: ενώ μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960 στα τουρκικά ΑΕΙ σπούδαζαν κυρίως παιδιά στρατιωτικών ή δημοσίων υπαλλήλων, ιδεολογικά πλήρως ταυτισμένα με τους γονείς τους, η ανάπτυξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης άλλαξε στην πορεία σε μεγάλο βαθμό το κοινωνικό προφίλ του μέσου φοιτητή. Το βιβλίο παρακολουθεί λεπτομερώς αυτή τη διαδικασία σταδιακής ριζοσπαστικοποίησης, από τη δημιουργία των αριστερόστροφων «Ομάδων Ανταλλαγής Ιδεών» σε επιμέρους σχολές και τη συγκρότησή τους το 1965 στην «Ομοσπονδία Ανταλλαγής Ιδεών» (FKF), τις κινητοποιήσεις ενάντια στον αμερικανικό Εκτο Στόλο το 1967 και τις καταλήψεις των τουρκικών Πανεπιστημίων τον Ιούνιο του 1968, μέχρι την αντεπίθεση του βαθέος κράτους με όργανο την ισλαμική και φασιστική ακροδεξιά (που επίσης διέθετε πρόσβαση στο φοιτητικό χώρο), τη «ματωμένη Κυριακή» του 1969, τη διάσπαση της FKF και τη δημιουργία της «Επαναστατικής Νεολαίας» (Dev-Genç), το πέρασμα της φοιτητικής πρωτοπορίας στην ένοπλη πάλη, το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1971 και την πρώτη φάση αιματηρής κρατικής καταστολής (με μαζικές συλλήψεις μιας ευρύτατης γκάμας «ανατρεπτικών στοιχείων», συστηματικά βασανιστήρια και αγχόνες).

Διαβάστε την παρουσίαση εδώ
Τάσος Κωστόπουλος, Εφημ. Συντακτών, 12.06.2022

Διαβάστε εδώ την προδημοσίευση και την εισαγωγή του βιβλίου στο info-war.gr & εδώ ένα απόσπασμα του βιβλίου στο news247.gr.

Ακούστε εδώ μια συζήτηση του Νίκου Χριστοφή με τον Μάνο Αυγερίδη στο Κόκκινο, για τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες στη γείτονα χώρα και τον κεντρικό ρόλο των φοιτητών σε αυτούς (εκπομπή Ιστορία στο Κόκκινο, Επιστημονική Ομάδα «ΑΣΚΙ», 24.04.2021).

Ακούστε εδώ μια συζήτηση του συγγραφέα με τον Στέλιο Ελληνιάδη (Στο Κόκκινο, 13.11.2021).

Διαβάστε εδώ τα περιεχόμενα και την εισαγωγή του βιβλίου.

rss feed Νέων