ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΥΔΟΞΟΥ: 102075677

Δελτίο τύπου & Εξώφυλλο

1η έκδοση: Οκτώβριος 2020

Η παρούσα µελέτη επιχειρεί να φωτίσει µια σχετικά άγνωστη πτυχή της Ελληνικής Επανάστασης: Τις αντιδράσεις και τον τρόπο µε τον οποίο οι Οθωµανοί προσέλαβαν και ερµήνευσαν το εθνικοαπελευθερωτικό κίνηµα των Ελλήνων. Aπευθύνεται τόσο στο εξειδικευµένο κοινό όσο και στον απλό αναγνώστη που επιθυµεί να κατανοήσει πληρέστερα τους κλυδωνισµούς και τις συνέπειες της Eπανάστασης καθώς και της συνακόλουθης ίδρυσης του ανεξάρτητου κράτους στο εσωτερικό της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. 

Οι αναγνώστες  έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την εξέλιξη των γεγονότων της Επανάστασης µέσα από την οπτική της οθωµανικής πολιτικής ελίτ της Κωνσταντινούπολης, των χρονικογράφων της Πύλης και των Οθωµανών αξιωµατούχων από περιοχές της περιφέρειας οι οποίες βρέθηκαν στο επίκεντρο των πολεµικών συγκρούσεων.

Το βιβλίο  φιλοδοξεί να αποτελέσει συµβολή στην ανάδειξη ορισµένων πλευρών του 1821  και να δώσει νέα ώθηση στην ιστορική έρευνα, µέσα από το «µονοπάτι της νηφαλιότητας και του αναστοχασµού», στοιχείων που αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση ενός µείζονος γεγονότος όπως είναι η πράξη δηµιουργίας του ελληνικού κράτους.  
 

Συνέντευξη του συγγραφέα στην Αλεξάνδρα Πράσσα για το in.gr
Ένα βιβλίο μας καλεί να αντικρίσουμε το 1821 μέσα από τη ματιά των ΟθωμανώνΣτηριγμένο σε πλούσιο πρωτογενές υλικό, το βιβλίο του πανεπιστημιακού Λεωνίδα Μοίρα μας επιτρέπει να ατενίσουμε τη στιγμή της γέννησης του νεοελληνικού κράτους από μια νέα οπτική

Διακόσια χρόνια μετά την Επανάσταση του 1821 μοιάζει ακόμη αδιανόητο να φέρει κανείς στον δημόσιο διάλογο τα γεγονότα που οδήγησαν στην γέννηση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, για αιτίες που ξεφεύγουν της «τόνωσης του εθνικού φρονήματος». Έτσι, πολλοί από εμάς ήρθαμε αντιμέτωποι με ένα τεράστιο σοκ, όταν ήρθαμε για πρώτη φορά σε επαφή με επιστημονικά ιστορικά συγγράμματα γύρω από τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και διαπιστώνοντας μια τεράστια απόκλιση σε σχέση με τα όσα είχαμε διδαχθεί στο σχολείο.

Για αυτό και παρά το γεγονός ότι πολύς ιστορικός χρόνος έχει ήδη κυλήσει, και μαζί του αμέτρητα γεγονότα και ιδεολογικές μετατοπίσεις, τίτλοι όπως αυτός του βιβλίου του Λεωνίδα Μοίρα, διδάσκοντα Ιστορίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μοιάζουν σχεδόν αιρετικοί.

«Η Ελληνική Επανάσταση μέσα από τα μάτια των Οθωμανών». Αυτός είναι ο τίτλος του βιβλίου, που κυκλοφόρησε τον περασμένο Οκτώβριο από τις εκδόσεις Τόπος – και ακριβώς αυτό είναι και το περιεχόμενό του. Στις σελίδες της πολύ ενδιαφέρουσας μελέτης, που στηρίχτηκε σε ένα πλούσιο πρωτογενές υλικό, παρακολουθούμε τα γεγονότα της Επανάστασης μέσα από την οπτική της οθωμανικής ελίτ της Κωνσταντινούπολης, των χρονικογράφων της Πύλης και των Οθωμανών αξιωματούχων από περιοχές της περιφέρειας οι οποίες βρέθηκαν στο επίκεντρο των πολεμικών συγκρούσεων.

Και το περιεχόμενο των όσων διαβάζουμε, γραμμένο σε γλώσσα προσιτή στον απλό αναγνώστη – τουλάχιστον αν έχει τη διάθεση να αναζητήσει στο Google τα πιο άγνωστα κομμάτια της οθωμανικής γραφειοκρατικής ορολογίας – συχνά μας ξαφνιάζει. Ακόμη συχνότερα, μας προ(σ)καλεί σε σκέψεις που ξεφεύγουν από το περιεχόμενο των σχολικών εγχειριδίων και μας βοηθούν να κατανοήσουμε την ιστορία με έναν πιο σφαιρικό, πιο ουσιαστικό και σίγουρα πιο κριτικό τρόπο.

Είμαστε σε θέση, για παράδειγμα, να αντιληφθούμε στιγμές της Επανάστασης ως «σφαγές» μουσουλμάνων, ακόμη και 200 χρόνια μετά, ακόμη και έχοντας επίγνωση του ότι ο πόλεμος ποτέ δεν έχει ευχάριστη όψη; Πώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε την έκπληξη των Οθωμανών απέναντι στην «ξαφνική», στα δικά τους μάτια, ανταρσία (επίσης στα δικά τους μάτια) μιας μερίδας των υπηκόων που καταλάμβανε μέχρι την ίδια στιγμή, υψηλές θέσεις εντός της οθωμανικής ιεραρχίας; Και πόσες φορές έχουμε σκεφτεί σε βάθος τον τρόπο με τον οποίο η Ελληνική Επανάσταση διαμόρφωσε όχι μόνο την Ελλάδα του σήμερα, αλλά και τη σημερινή Τουρκία, μεταφέροντας τις νεωτερικές ιδέες της δημοκρατίας και των πολιτικών ελευθεριών σε μια παραδοσιακή αυτοκρατορία;
Ο Λεωνίδας Μοίρας μίλησε στο in.gr για αυτή την ασυνήθιστη οπτική, τα κέρδη που μπορούμε να αποκομίσουμε υιοθετώντας τη, αλλά και τον αναχρονισμό που κρύβεται μέσα στην ίδια τη λέξη «Τουρκοκρατία».

Διαβάστε την συνέντευξη εδώ
Γράφει η Αλεξάνδρα Πράσσα, in.gr (24.03.2021)

Από την παρουσίαση του Τ. Κωστόπουλου στην Εφημ. των Συντακτών

(...) Το πρώτο κεφάλαιο εξετάζει την εικόνα που η οθωμανική γραφειοκρατία και διανόηση είχαν σχηματίσει για τη γαλλική επανάσταση και τις εξεγέρσεις του 1770 στην Πελοπόννησο («Ορλοφικά») και του 1804-1813 στη Σερβία. Το δεύτερο ασχολείται με την υποδοχή της επανάστασης του 1821, το τρίτο με την αντιμετώπισή της μέχρι την ίδρυση του ελληνικού κράτους και το τέταρτο με την επίδραση που αυτή άσκησε στη μετεγενέστερη εξέλιξη της Αυτοκρατορίας.

Η πρόσληψη της ελληνικής επανάστασης σαν αφύσικη διατάραξη της μόνης νοητής, προαιώνιας κι απόλυτα νομιμοποιημένης τάξης πραγμάτων, διατάραξη οφειλόμενη πρώτα και κύρια στην καταχθόνια εξωτερική υποδαύλιση, διαπερνά το σύνολο όλων αυτών των θεωρήσεων. Γίνεται βέβαια παραδεκτό πως «εταιρείες των απίστων έχουν εξαπλωθεί παντού» (σ. 75), ως βασικός εχθρός λογίζεται όμως εκείνος που συγγραφείς και αξιωματούχοι γνωρίζουν από παλιά: «είναι φανερό ότι αυτή η υπόθεση εκίνησε με υποκίνηση της Ρωσίας και ίσως της Αυστρίας», αποφαίνεται ευθύς εξαρχής ο σουλτάνος Μαχμούτ (σ. 124), για να συμπληρώσει μετά την καταστροφή της Χίου -και τις ευρωπαϊκές αντιδράσεις- πως όλες οι Δυνάμεις «είναι ηλίου φαεινότερο ότι θέλουν να απελευθερώσουν τους υπηκόους από την κυβέρνησή μας» (σ. 125).

Για την τεκμηρίωση αυτής της συνωμοτικής ερμηνείας, πλέκονται φυσικά τα πιο απίθανα σενάρια. Σύμφωνα με τον επίσημο χρονικογράφο Σανιζαντέ, «ο ρωμέικης καταγωγής υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Ρωσίας Καποδίστριας, με πρόσχημα ότι θέλει να επισκεφθεί την πατρίδα του έβγαλε λόγο και εξαπάτησε τους Ρωμιούς σχετικά με την παροχή βοήθειας από τους Ευρωπαίους ενάντια στους Οθωμανούς» (σ. 62). Λόγω ονόματος, η αντεπαναστατική Ιερά Συμμαχία περιγράφεται πάλι από τον ίδιο σαν σύμπραξη βασιλιάδων που «ευνοούσαν την απόλυτη ελευθερία όλων των χριστιανών» (σ. 111).

Ακόμη διαχρονικότερη είναι η αντιδιαστολή ανάμεσα στους καταχθόνιους επαναστάτες (αγνώμονες αξιωματούχους κι επαγγελματίες ληστές), από τη μια, και τους φύσει νομιμόφρονες παραγωγικούς ραγιάδες, από την άλλη. Χαρακτηριστικό απόσπασμα από το έργο του χρονικογράφου Μπαχίρ Εφέντη:

«Αυτοί που επαναστάτησαν στον Μοριά, στα νησιά και στις άλλες περιοχές ήταν οι επικεφαλής των Ρωμιών και κάποιοι άθλιοι. Οι άνθρωποι του μόχθου και οι φτωχοί αισθάνονταν ανήσυχοι γι’ αυτή την εξέγερση και είναι αλήθεια ότι συμμετείχαν με το ζόρι και με την υποκίνηση των παπάδων και των ληστών. Αν το Υψηλό Κράτος τούς είχε προστατεύσει, θα το ευγνωμονούσαν. Απόδειξη γι’ αυτό αποτελούν τα γεγονότα τα οποία διαδραματίστηκαν στη Λήμνο» (σ. 84).

Το χαρακτηριστικότερο (αρνητικό) παράδειγμα που επικαλούνται κάμποσα χρονικά, ακριβώς λόγω της καταλυτικής σημασίας του στην έκβαση της διεθνούς εικόνας του Εικοσιένα, είναι η «ατυχής» διαχείριση του ξεσηκωμού της Χίου. «Οι ραγιάδες της Χίου πολλές φορές είχαν εκλιπαρήσει τον Βαχίτ Πασά να τους προστατεύσει από τους ληστές Ρωμιούς όσο και από τους στρατιώτες Μουσουλμάνους», υποστηρίζει λ.χ. ο Μπαχίρ. «Ο Βαχίτ Πασάς όμως δεν μπόρεσε να προστατεύσει όχι μόνο ολόκληρο το νησί αλλά ούτε τα χωριά και τις κωμοπόλεις του. Κατ’ αυτό τον τρόπο οι ληστές που έφτασαν στο νησί προκάλεσαν μεγάλο κακό στους ραγιάδες» (σ. 84). Ο χρονικογράφος Εσαντ φροντίζει πάλι ν’ αποδώσει τη σφαγή σε ανεξέλεγκτα πλήθη «και στρατιώτες της Ανατολίας που ήταν συγκεντρωμένοι στα παράλια [και] έφτασαν στη Χίο με καΐκια ως όχλος και ανά ομάδες, με σκοπό να λαφυραγωγήσουν και να πάρουν παλλακίδες και νεαρούς σκλάβους», απαλλάσσοντας έμμεσα τον επιχώριο καϊμακάμη από κάθε ευθύνη: «ακούστηκαν διάφορες φήμες ότι ο Βαχίτ Πασάς ήταν ξεκάθαρα στενοχωρημένος για το μεγάλο λάθος που έγινε» (σ. 83).

Διαβάστε όλο το άρθρο εδώ
Εφημερίδα των Συντακτών, γράφει ο Τ. Κωστόπουλος (03.04.2021)
 

Παρουσίαση στο The Books Journal

Ο διδάκτωρ Οθωμανικής Ιστορίας, Λεωνίδας Μοίρας, χρησμοποιεί αποκλειστικά οθωμανικές πηγές, κατά κύριο λόγο τα Οθωμανικά Αρχεία της Πρωθυπουργίας, για να προσεγγίσει την οπτική των Οθωμανών. Παρουσιάζει σημαντικά και άγνωστα στοιχεία, μεταξύ άλλων σουλτανικά φιρμάνια ή επιστολές πασάδων και αξιωματούχων ή του χεδίβη της Αιγύπτου, Μεχμέτ Αλή, που εκθέτουν όχι μόνο την ιδεολογία του επίσημου κράτους αλλά και τον τρόπο με τον οποίο, σε πραγματικό χρόνο, αντιμετώπιζαν οι Οθωμανοί την Επανάσταση. Ιδιαίτερα κατατοπιστικός είναι και όταν παρουσιάζει τη σχέση των Οθωμανών με τις αρχές των υποδούλων, όπως το Πατριαρχείο, ή τον θρησκευτικό χαρακτήρα που θέλησε εξ αρχής να δώσει στον πόλεμο κατά των ραγιάδων η Υψηλή Πύλη.

The Books Journal, Β.Κ. 12/2020

Δείτε εδώ τα περιεχόμενα και διαβάστε εδώ τον πρόλογο και την εισαγωγή του βιβλίου.

Δείτε  εδώ την προδημοσίευση του βιβλίου στο news24.7. Διαβάστε εδώ μια συνέντευξη σου συγγραφέα στον Μ. Πιμπλή για την εφημ. Εποχή (07.03.2021) & εδώ μια συνέντευξη στον Ε. Ιντζέμπελη για τον Ελεύθερο Τύπο (12.07.2021).

Διαβάστε εδώ το άρθρο του συγγραφέα στο Βήμα με τίτλο: Αναζητώντας την «άλλη» ματιά:  Η σύγχρονη έρευνα προσεγγίζει την οθωμανική οπτική προκειμένου να ανιχνεύσει την επίδραση των νεωτερικών ιδεών και να κατανοήσει σφαιρικότερα την Επανάσταση (Βήμα, 21/03/2021).