To έργο του Δημοσθένη Βουτυρά (1871-1958) αποτελεί μοναδική περίπτωση στη νεοελληνική λογοτεχνία. Οι παράξενες, σκοτεινές ιστορίες του, με πρωταγωνιστές ταπεινές φιγούρες που εξεγείρονται, συχνά με απελπισμένη αγριότητα, ενάντια στη μοίρα τους, διαβάζονται με αμείωτο ενδιαφέρον εδώ και έναν αιώνα.
Το Παραρλάμα και άλλες ιστορίες, με εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου, κείμενα του Δημήτρη Βανέλλη και επίβλεψη του Βάσια Τσοκόπουλου (επιμελητή των Απάντων του Δημοσθένη Βουτυρά), είναι ένα τολμηρό γραφιστικό αφήγημα βασισμένο σε εννιά συναρπαστικές ιστορίες του Βουτυρά, με θέμα την απληστία, την προδοσία, τον ανεκπλήρωτο έρωτα, το ανυποχώρητο μίσος, τον μεταφυσικό τρόμο.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
«Για να σχολιαστούν ορισμένες πρωτοτυπίες της τέχνης του Bουτυρά χρειάζεται να γίνει ένας παραλληλισμός με εκπροσώπους τού πιο μοντέρνου γραψίματος σήμερα», έγραφε ο Στρατής Τσίρκας στη μελέτη που αφιέρωσε στον ομότεχνο που θαύμαζε.
Ο Δημοσθένης Βουτυράς αντιλήφθηκε από τους πρώτους στην Ελλάδα αυτό που αντιλαμβάνονταν οι περισσότεροι σύγχρονοί του ευρωπαίοι συγγραφείς: η κοινωνία είναι μια κόλαση και η ευτυχία δεν είναι παρά ένα όμορφο ψέμα που αποκοιμίζει τις συνειδήσεις. Ο κοινωνικός θυμός, ως επακόλουθο αυτών των σκληρών διαπιστώσεων, στον Βουτυρά αποκτά τη μορφή μιας αδυσώπητης, βαθιάς υπαρξιακής αγωνίας που υπερβαίνει τα μικροπροβλήματα της καθημερινότητας –ακόμα κι όταν οι ήρωές του βρίσκονται στα έσχατα όρια της επιβίωσης– δημιουργώντας στο τέλος καταστάσεις απίστευτης παράνοιας.
Ρίξτε μια γρήγορη ματιά στις εικόνες του ανά χείρας γραφιστικού έργου: τι είναι εκείνο που εντυπώνεται καθαρά με την πρώτη ματιά; τα πρόσωπα. Τα κατά περίπτωση δύσμoρφα, ρυτιδωμένα, καταταλαιπωρημένα, αρρωστημένα, κακοποιημένα, στενόχωρα, θυμωμένα, σκοτεινιασμένα, δύσμοιρα, δύστροπα, κακότροπα, συγκλονισμένα, αγριεμένα, τρελαμένα και, εν τέλει, τραγικά πρόσωπα. Αυτός ακριβώς είναι ο κόσμος του Δημοσθένη Βουτυρά. Αυτή η πινακοθήκη του σκότους αποτελεί το απόλυτο σκηνικό του, την ιστορία του, την πλοκή του.
Το κατόρθωμα των «αρχιτεκτόνων» αυτού του τόμου είναι ότι κατάφεραν ο μεν Δημήτρης Βανέλλης, στο επίπεδο του σεναρίου, να αναδείξει το καίριο, δηλαδή τον κοινωνικό θυμό που εκπέμπεται ως υπαρξιακή αγωνία, ο δε Θανάσης Πέτρου, στο επίπεδο της γραφιστικής σχεδίασης, να αποδώσει με εξαιρετικά πειστική εικόνα το σπάνιο αίσθημα που ο επαρκής αναγνώστης αποκομίζει όταν διαβάζει τις σελίδες του Βουτυρά.
Ένας καθ' όλα «μοντέρνος», «σύγχρονος» συγγραφέας, σε μια καθ' όλα μοντέρνα» σύγχρονη επίσης ανάγνωση. Το τολμηρό, δυνατό κείμενο του Βουτυρά ευτύχησε να βρει στους δημιουργούς τού Παραρλάμα και άλλες ιστορίες τους καλύτερους αναγνώστες του – ανανεώνοντας έτσι με μοναδικό τρόπο το ενδιαφέρον για τον σπουδαίο αυτόν συγγραφέα.
---------------------------------------------
Παρακολουθείστε εδώ ένα εξαιρετικό βίντεο φτιαγμένο από τον Θανάση Πέτρου
----------------------------------------
Η Τίνα Μανδηλαρά γράφει στο Πρώτο Θέμα
Δύσκολα μπορούσες να φανταστείς ότι ο δύσβατος αλλά άκρως γοητευτικός και μεταφορικός λόγος του Δημοσθένη Βουτυρά θα αποκτούσε τέτοια εικονογράφηση. Το πολύ δύσκολο στη σύλληψη του αυτό εγχείρημα έγκειται σε ένα άκρως πρωτότυπο κόμικ για μεγάλες ηλικίες που περιγράφει τις ιστορίες ενός από τους σημαντικότερους λογοτέχνες στην ιστορία μας. Δεν είναι τυχαίο που η εικονογράφηση του Πέτρου και τα κείμενα του Βανέλλη έχουν τύχει της επίβλεψης του Βάσια Τσοκόπουλου (που είναι και επιμελητής των απάντων του Βουτυρά). Εντυπωσιακό βιβλίο και πρωτότυπο.
Πρώτο Θέμα 10/04/2011
Ο Ξενοφώντας Μπρουντζάκης γράφει στο Ποντίκι art
Έχοντας από τη φύση του έναν ιδιόρρυθμο χαρακτήρα, μαζί με το γεγονός της επιληψίας του και την τραγική αυτοκτονία του πατέρα του, ο Βουτυράς ανέπτυξε στενούς δεσμούς με την εσωτερικότητα, κυρίως δε με τη σκοτεινή της εκδοχή. Ο σημαντικότατος αυτός συγγραφέας σε αυτήν εδώ την έκδοση ευτύχησε να πέσει σε χέρια άξιων δημιουργών ενός κόμικς, το οποίο βασίστηκε σε δικές του ιστορίες. Εκεί που οι σύγχρονοι αλλά και κατοπινοί ομότεχνοι τού συγγραφέα κατατρώγονταν και εξαντλούνταν μέσα στα περιορισμένα όρια της ηθογραφίας, ο Βουτυράς έβρισκε διέξοδο στα αδιέξοδα της ψυχής, στα βαριά νέφη της ανθρώπινης φύσης, εκεί που ξεσπούν μπόρες και θύελλες καταστροφικές. Οι ήρωές του, όπως αυτοί προκύπτουν από την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής του, αναδεικνύονται ως ξεχωριστοί μέσα από το λογοτεχνικό πρίσμα ενός συγγραφέα που ήξερε να εντάσσει τις κοινωνικές ανισότητες και αδικίες μέσα στους λαβυρίνθους της ψυχής. Πολιτικός και ανθρώπινος στην ουσία, εξελίσσει το ήθος σε ηθική, χαρίζοντας στους ήρωές του πανανθρώπινα χαρακτηριστικά που υπερβαίνουν τον τόπο και τον χρόνο. Έτσι, οι ιστορίες του μπορούν να επεκταθούν και εκτός συνόρων σαν ιστορίες της ανθρώπινης φύσης. Τόσο ο Δ. Βαννέλλης με το σενάριο όσο και ο Θ. Πέτρου ανέλαβαν να φέρουν σε πέρας και να αναδείξουν τη σκληρότητα της ζωής μέσα από ατμόσφαιρες, λέξεις και έντονα πρόσωπα. Πρόκειται για μια σημαντική προσπάθεια στο μέτρο που ξαναγεννιέται το ενδιαφέρον για έναν τόσο ιδιαίτερο (και αδικημένο από την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας) συγγραφέα, αλλά και για την εικονογραφημένη του εκδοχή, η οποία προσθέτει ένα σημαντικό έργο στη φτωχή ελληνική παραγωγή κόμικς.
18/04/2011
Απόσπασμα από τη συνέντευξη των συντελεστών του Παραρλάμα στηνiefimerida
(...) Ποια ήταν η πιο μεγάλη δυσκολία που συναντήσατε για την πραγματοποίηση του κόμιξ;
Θ.Π. Όταν παίρνεις ένα καλό διήγημα να το μετατρέψεις σε κόμιξ, βάζεις ένα στοίχημα: να το αλλάξεις προς το καλύτερο. Θεωρώ ότι το στοίχημα αυτό το κερδίσαμε. Ο χρόνος του να γράψεις το κείμενο με το χρόνο που σου παίρνει να το σκιτσάρεις, σίγουρα δεν είναι ανάλογος. Εγώ για την ιστορία με τον κρεμασμένο πήγα στο Παλαιό Φάληρο, και έβγαλα διακόσιες φωτογραφίες τον «Θαλή τον Μηλίσιο», ένα καράβι δίπλα στο Αβέρωφ που ανήκε τελευταία στον ΟΤΕ. Όλα αυτά γίνονται γιατί πρέπει να φτιάξεις κάτι που να μοιάζει αληθινό. Δεν μπορείς να τα βγάζεις όλα από το μυαλό σου, αν το κάνεις θα έχεις και το ανάλογο αποτέλεσμα. Έτσι και αλλιώς το σχέδιο είναι απάτη, τραβάς γραμμές και προσπαθείς να πείσεις για κάτι. Τουλάχιστον ας το κάνεις πειστικά. Ίσως βέβαια να είναι και μια δική μου διαστροφή να κάνω μία έρευνα πριν φτιάξω κάτι.
Δ.Β. Για εμένα το δύσκολο κομμάτι ήταν να εντοπίσω ανάμεσα στα διακόσια διηγήματα ποια μπορούσαν να εικονογραφηθούν, ποια έστεκαν ως ιστορίες, και γενικότερα να κάνω αυτό το ξεσκαρτάρισμα.
Θ.Π. Η διαδικασία δημιουργίας ενός κόμιξ, θυμίζει έντονα αυτό που λένε «κινηματογράφος στο χαρτί». Πρέπει να γράψει κάποιος το σενάριο, άλλος να φτιάξει το storyboard, κάποιος πρέπει να αναλάβει την σκηνοθεσία, άλλος τον φωτισμό και άλλος θα πρέπει να κόψει σκηνές στο μοντάζ. Υπάρχουν βέβαια και κομίστες που κάνουν κόμικ δύο γραμμών, χωρίς καμιά ιδιαίτερη προετοιμασία κλπ. Εμείς δεν κάνουμε τέτοια κόμιξ. Ο Copi για παράδειγμα, που τον δημοσίευε η Βαβέλ, έφτιαχνε δύο ανθρωπάκια που μιλούσαν, σε μία γραμμή, στο άπειρο. Είναι σαν να έχεις μία χολλυγουντιανή υπερπαραγωγή, ένα Star Trek, και μία παραγωγή που γυρνάει ο άλλος με hand camera. Όχι ότι εμείς κάναμε υπερπαραγωγή, αλλά το έργο μας έχει άλλες απαιτήσεις. Η κάθε προσέγγιση θέλει διαφορετικού είδους δουλειά και μόχθο.
Ακούστε εδώ τη συνέντευξη του Θανάση Πέτρου και του Δημήτρη Βανέλλη στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ 100,3 και διαβάστε εδώ την παρουσίαση του βιβλίου στο blog egomio. Επίσης, διαβάστε στον οδηγό ανάγνωσης τη συνέντευξη του Θανάση Πέτρου στον Βασίλη Καλαμαρά (εφημ. Ελευθεροτυπία). Τέλος, ακούστε εδώ το πεντάλεπτο των εκδόσεων Τόπος σχετικά με το βιβλίο στον ραδιοσταθμό "Στο κόκκινο 105,5".
Προσθήκη στο καλάθι
