Eξώφυλλο & Δελτίο τύπου

1η έκδοση: Φεβρουάριος 2023

Όταν ο κορυφαίος αρχαιοπώλης στον κόσμο πεθαίνει κάτω από ύποπτες συνθήκες, ξεσπάει μια διαμάχη για το ποιος θα κληρονομήσει τις χιλιάδες αρχαιότητες αμφίβολης νομιμότητας που είχε κρυμμένες σε αποθήκες στη Βρετανία και στην Ελβετία. Ο συνεταίρος και σύντροφός του θα εμπλακεί σε μια σκληρή αντιπαράθεση με την οικογένεια του θύματος και η διαμάχη θα συμπαρασύρει μεγάλα μουσεία και συλλέκτες. Σε αυτή τη δίνη θα βρεθεί τυχαία ο Αλέξης Καρράς, ένας αποτυχημένος δημοσιογράφος στα όρια της κατάθλιψης. Με την έρευνά του στα άδυτα του παγκόσμιου δικτύου αρχαιοκαπηλίας ξαναβρίσκει νόημα στη ζωή του. 

Με τους δικούς του δαίμονες παλεύει και ο αδιάφθορος διοικητής της Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας της Ασφάλειας αστυνόμος Γεωργίου. Οι δρόμοι του Καρρά και του Γεωργίου θα συναντηθούν καθώς αναζητούν ένα χρυσό μακεδονικό στεφάνι και μια αρχαϊκή Κόρη. Όσο πλησιάζουν στον στόχο τους, τόσο βυθίζονται σε έναν κόσμο διαφθοράς, ίντριγκας και παρακμής στα μέσα ενημέρωσης, στην αστυνομία, στην πολιτική. 

Η Επιχείρηση «Νόστος» είναι ένα μυθιστόρημα για την αρχαιοκαπηλία, τη σκοτεινή πλευρά της Ασφάλειας, τη διαπλοκή των λαμπερών μίντια και το ημίφως των μπαρ της Αθήνας. 

Η αρχαιοκαπηλία των λευκών κολάρων, της Μικέλας Χαρτουλάρη

Υπάρχει μια βολική θεωρία για τις αρχαιότητες «άγνωστης» προέλευσης που έχουν βρει, και συνεχίζουν να βρίσκουν, περίοπτη θέση σε ονομαστά αμερικανικά -και όχι μόνο- μουσεία, τα οποία συγκροτήθηκαν κυρίως τον 20ό αιώνα, αλλά και σε ιδιωτικές συλλογές. Ηταν, λέει, «ορφανά παιδιά» που ζούσαν χωρίς φροντίδα, εγκαταλειμμένα και απροστάτευτα σε φτωχές χώρες, ώσπου χάρη σε κάποιους φιλάνθρωπους σώθηκαν σε γυάλινα σπίτια όπως τους άξιζε. Αυτό υποστήριζε ο πρώην διευθυντής του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης, Τόμας Χόβινγκ. Αλλά υπάρχει και ο αντίλογος. Ότι τα άρπαξαν κάποιοι αυτόκλητοι σωτήρες τους που γκρέμισαν το ταπεινό σπίτι τους, τα φυγάδεψαν κρυφά από τον τόπο όπου γεννήθηκαν, τα προώθησαν αθόρυβα σε συνεργάτες τους με υψηλές διασυνδέσεις, οι οποίοι τα εγκατέστησαν σε χρυσές φυλακές μακριά από την κοινωνία που τα γαλούχησε. Και τώρα βρίσκονται, χωρίς τη συναίνεσή τους, υιοθετημένα από εκείνους που «δολοφόνησαν» τους γονείς τους. Με αυτόν τον αντίλογο συντάχθηκε ο Νικόλας Ζηργάνος και έδωσε καινούργια φτερά στην ερευνητική δημοσιογραφία, φέρνοντας στο φως από το 2003 ώς το 2007, στην «Ελευθεροτυπία», στους Los Angeles Times, και στον Independent, τα έργα και τις ημέρες του ισχυρότερου δίδυμου εμπόρων αρχαιοτήτων στην υφήλιο: του Ρόμπιν Σάιμς και του Χρήστου Μιχαηλίδη, που είχαν το ησυχαστήριο τους στη Σχοινούσα απ’ όπου ενορχήστρωναν και τις μπίζνες τους με συλλέκτες, μουσεία και οίκους δημοπρασιών.

Σήμερα ο Ζηργάνος επανέρχεται με ένα μυθιστόρημα που πατά σε ντοκουμέντα για πολλές διαφορετικές υποθέσεις. «Ταξιδεύει» από την Αθήνα, στην Πάτρα, στο Μόσταρ, στη Ρώμη, στο Φράιμπουργκ, στο Μόναχο, στο Λονδίνο ή στη Γενεύη, «μπαίνει» σε σκοτεινά μπαρ και σε καζίνο, στη ΓΑΔΑ και σε γερμανικά ατελιέ, σε ιταλικές βίλες αλλά και σε μαντριά του ελληνικού Φαρ Ουέστ. Αλλά όχι μόνο αυτό. Παράλληλα χαρτογραφεί τη δίωξη της αρχαιοκαπηλίας με τις συναλλαγές των αστυνομικών, τις ελληνο-ιταλικές συνεργασίες μεταξύ εισαγγελέων, την Greek mafia με τους εκβιασμούς της, καθώς και τις κομπίνες των μικρών και των μεγάλων ντίλερ - εμπόρων αρχαιοτήτων. Αλλά αποτυπώνει και την πολιτική, οικονομική και μιντιακή διαπλοκή με συμφέροντα που αγγίζουν και ζητήματα πολιτιστικής κληρονομιάς. Ταυτόχρονα, υπενθυμίζει τους σοβαρούς κινδύνους που αντιμετωπίζει όποιος τα σκαλίζει όλα αυτά: είτε είναι ρεπόρτερ, είτε δικαστικός, αρχαιολόγος ή αστυνομικός. Γι’ αυτό, «πρώτα ρωτάς ποιος είναι ο ύποπτος και μετά τον συλλαμβάνεις»...

Εφημερίδα των Συντακτών, Μικέλα Χαρτουλάρη, 5/3/2023
Διαβάστε όλο το άρθρο εδώ. 

Ντεντέκτιβ και ρεπόρτερ στα ίχνη ενός αγάλματος
Γράφει ο Γιώργος Λαουτάρης στην Εφημ. Δημοσιογράφος 

(...)  το αστυνομικό μυθιστόρημα Επιχείρηση «Νόστος» του ερευνητή δημοσιογράφου Νικόλα Ζηργάνου που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τόπος, δεν αποτελεί παρά μεταμορφωμένο υλικό που δεν χώρεσε για διάφορους λόγους στα μεγάλα του αποκαλυπτικά ρεπορτάζ για τα κυκλώματα αρχαιοκαπηλίας, αφήνει η ανάγνωση του βιβλίου – απνευστί για όποιον μπει στο κλίμα της συναρπαστικής πλοκής. Άλλωστε τα παιχνίδια του μύθου με την πραγματικότητα δεν εξαντλούνται στο κεντρικό θέμα του μυθιστορήματος, τον επαναπατρισμό δηλαδή αρχαιοτήτων που βρέθηκαν στο διεθνές εμπόριο αρχαιοκαπηλίας, κάτι που όπως διαβάζουμε στο βιογραφικό του συγγραφέα πέτυχε στην πράξη ως αποτέλεσμα της δημοσιογραφικής του έρευνας. (...)Μια ενδιαφέρουσα ως προς την επικαιρότητά της αναφορά του βιβλίου αφορά στους αστυνομικούς που υπηρετούν στα «τηλέφωνα», όπως μαθαίνουμε ότι αποκαλείται η υπηρεσία νόμιμων συνακροάσεων της ΕΥΠ. Περιγράφεται ένας εισαγγελέας που υπογράφει «χωρίς ερωτήσεις» αιτήματα να τεθούν σε παρακολούθηση ακόμη και αστυνομικοί, από ένα «παραμάγαζο» επίορκων αξιωματικών που θέλει να ελέγχει τους μηχανισμούς. Δεν είναι σαφές αν πρόκειται για προφητική ή εσκεμμένη αναφορά στο σκάνδαλο των υποκλοπών, καθώς το βιβλίο εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 2023. 

Θα ήταν όμως άδικο για ένα καλογραμμένο και ισορροπημένο μυθιστόρημα να διαβαστεί με το αυτοβιογραφικό φίλτρο που μας δένει στην πεζή πραγματικότητα, αντί να μας ταξιδέψει νοητικά. Οι ήρωες στο Επιχείρηση «Νόστος» μοιάζουν βγαλμένοι από τα κλασικά hard boiled αστυνομικά μυθιστορήματα, αντισυμβατικοί, μονόχνωτοι, αδιάφοροι στη βία και γεμάτοι ιδιοτροπίες. Επιλογή του συγγραφέα είναι να μην ξεχωρίσει τον ήρωα ή έστω αντιήρωα της ιστορίας που θα οδηγήσει στην λύση σύμφωνα με τα πρότυπα του λογοτεχνικού είδους, αλλά να μοιράσει το παιχνίδι σε δύο κεντρικές ανδρικές φιγούρες, εστιάζοντας σε μια σχέση αστυνομικού και ρεπόρτερ οι οποίοι δρουν πότε αυτόνομα και πότε σε συνεννόηση (...)

Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ
Γράφει ο Γ. Λαουτάρης, Δημοσιογράφος

Συνέντευξη στην Κατερίνα Αγελιδάκη
Νικόλας Ζηργάνος: Ο επίμονος "κυνηγός" των αρχαιοκάπηλων στο NEWS 24/7
Ο δημοσιογράφος και ερευνητής στην πρώτη του μεγάλη και εφ όλης της ύλης συνέντευξη
μετά την έκδοση του βιβλίου

Είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες δημοσιογράφους-ερευνητές που συνέδεσε το όνομά του με μια από τις πιο διάσημες αρχαιοκαπηλικές έρευνες διεθνώς. Τα στοιχεία της επτάχρονης έρευνας του Νικόλα Ζηργάνου βοήθησαν καθοριστικά τις εισαγγελικές και διωκτικές αρχές και το Υπουργείο Πολιτισμού να επαναπατρίσουν πολύτιμες λεηλατημένες αρχαιότητες, με πιο γνωστές το χρυσό μακεδονικό στεφάνι και την αρχαϊκή Κόρη, που διεκδικήσαμε και πήραμε πίσω από το πανίσχυρο Μουσείο Γκετί, καθώς επίσης και δύο αρχαιότητες από τη συλλογή της Αμερικανίδας Σέλμπι Γουάιτ. Έχει συνεργαστεί με τους Los Angeles Times, με την Tutela del Patrimonio Culturale, την ιταλική δίωξη αρχαιοκαπηλίας των καραμπινιέρων, τον εισαγγελέα Πάολο Φέρι και τις ελληνικές αρχές. Έχει αφήσει το στίγμα του σε ελληνικά και ξένα ντοκιμαντέρ (Το Κύκλωμα και το Looters of the Gods), που ανέδειξαν το παγκόσμιο κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας στα διεθνή μέσα.

Έχει επίσης θυσιάσει πολλά σε προσωπικό επίπεδο για χάρη αυτής της έρευνας. Διότι το εξαντλητικό κυνήγι αποδεικτικών στοιχείων σε βάθος χρόνου είναι καταβύθιση σε σκοτεινά και επικίνδυνα νερά, είναι εμμονή, πόκερ για ατσάλινα νεύρα, ένα μόνιμο τεστ αντοχής που δεν ξέρεις πού θα σε βγάλει. Είναι πόλεμος σε καιρό ειρήνης.

Ο Νικόλας Ζηργάνος θυμάται σήμερα, ακριβώς 16 χρόνια μετά την επιστροφή του χρυσού στεφανιού και της Κόρης τον Μάρτιο του 2007, το θρίλερ της διαπραγμάτευσης με το Γκετί, τους πρωταγωνιστές της ομάδας κρούσης, όσους στάθηκαν δίπλα του και όσους ξεχάστηκαν από την Πολιτεία ή δεν υπάρχουν πια. Σε μια αφήγηση που μοιάζει με κατασκοπική ταινία, μας μιλάει για τη διεθνή δράση διαβόητων αρχαιοκάπηλων, όπως ο Νικολά Κουτουλάκης, ο Τζιάκομο Μέντιτσι, ο Τζιανφράνκο Μπεκίνα και για τους αμφιλεγόμενους ντίλερς όπως το δίδυμο Σάιμς-Μιχαηλίδης.

Μιλάει για τις συναντήσεις του με μεγιστάνες συλλέκτες αρχαιοτήτων, για τον ρόλο των “μεσαζόντων” και των εφόρων μεγάλων ξένων μουσείων, όπως της γνωστής σε εμάς Μάριον Τρου, εφόρου του Μουσείου Γκετί, που είχε διαπραγματευτεί τις αγορές του χρυσού στεφανιού και της Κόρης. Μας μιλάει ακόμα για την συλλογή του Λέοναρντ Στερν και μας εξηγεί τις αντιρρήσεις του για την πρόσφατη συμφωνία της υπουργού πολιτισμού Λίνας Μενδώνη.

Αφορμή γι' αυτή τη συνομιλία είναι η έκδοση του πρώτου βιβλίου του Νικόλα Ζηργάνου, με τίτλο “Επιχείρηση 'Νόστος'- Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά” (Εκδόσεις Τόπος). Ένα γοητευτικό νεο-νουάρ αστυνομικό μυθιστόρημα που διαβάζεται απνευστί και έχει μπει στη λίστα των ευπώλητων την πρώτη μόλις εβδομάδα της κυκλοφορίας του.

“Είναι ένα βιβλίο στο οποίο ό, τι γράφω συνέβη και τίποτα δεν συνέβη όπως το γράφω. Κάποια πρόσωπα και γεγονότα είναι αληθινά και κάποια άλλα αποτελούν μέρος της μυθοπλασίας. Χρησιμοποίησα την έρευνά μου στην αρχαιοκαπηλία ως φόντο για να μιλήσω για τη διαπλοκή στα media και στην πολιτική, για τη διαφθορά στην αστυνομία, για τις πολιτικές σκοπιμότητες στο Υπουργείο Πολιτισμού, για τη διείσδυση του οργανωμένου εγκλήματος στους θεσμούς που αποτελεί απειλή για τη δημοκρατία”, εξηγεί στην αρχή της συνομιλίας μας. Πριν πιάσουμε το μίτο της Αριάδνης για να μη χαθούμε στα δαιδαλώδη μονοπάτια που ακολουθούν οι αρχαιοκάπηλοι καταστρέφοντας μαζί με τις αρχαιότητες και την ιστορία του τόπου που τις γέννησε.

Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ
Κατερίνα Αγγελιδάκη,26/03/2023 news247.gr

Συνέντευξη στον Γιάννη Καφάτο για το viewtag.gr

(...) Η επιτυχία του βιβλίου έγκειται στο γεγονός ότι ενώ νομίζεις ότι οι λέξεις του αναδεικνύουν ένα πραγματικό ντοκουμέντο τελικά είναι μια πολύ καλοδουλεμένη ιστορία που σε κερδίζει και σε κρατάει με το ρυθμό, τις εξελίξεις και τις ανατροπές μέχρι να φτάσεις στην τελευταία σελίδα. Με την ίδια επιμέλεια που οι πηγές του αναδεικνόνταν στα ρεπορτάζ του, στο βιβλίο του ο Νικόλας Ζηργάνος αξιοποιεί ντοκουμέντα για να στήσει το μυθιστορηματικό του σύμπαν και να μας παρασύρει μέσα σ’ αυτό. Η μαρμάρινη Κόρη και το Χρυσό Στεφάνι, είναι υπαρκτά ευρήματα που αρχαιοκάπηλοι τα είχαν διοχετευσει στο εξωτερικό και τελικά επέστρεψαν στην Ελλάδα. Στο βιβλίο του ο συγγραφέας καταφέρνει, νομίζω, ακόμη έναν στόχο, έστω και άθελά του: βάζει τον αναγνώστη σε μια διαδικασία να ψάξει παραπάνω ένα θέμα, τις κλεμμένες ελληνικές αρχαιότητες, και το πώς το ελληνικό κράτος με τις παραλείψεις και τα λάθη του λειτουργεί σα συνένοχος με τους αρχαιοκάπηλους.

Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ
Γ. Καφάτος για το viewtag.gr, 27/03/2023

Ο Νικόλας Ζηργάνος μετέτρεψε τη βαθιά γνώση του θέματος της αρχαιοκαπηλίας σε ένα συναρπαστικό αστυνομικό μυθιστόρημα

(...)Το βιβλίο είναι και ένα σχόλιο όχι μόνο για τα ζητήματα που αφορούν την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας, αλλά και για το κλίμα μιας εποχής – λίγο πριν ξεσπάσει η μεγάλη κρίση και η περιπέτεια των μνημονίων – όπου πίσω από μια εικόνα ανάπτυξης και ευημερίας, κυριαρχούσε η διαπλοκή και οι διαδρομές «μαύρου» χρήματος όλων των αποχρώσεων. Και βέβαια το βιβλίο οδηγεί σε όχι και τόσο ευχάριστες συγκρίσεις ανάμεσα σε μια εποχή που όντως υπήρξε προσπάθεια να αποκαλυφθούν και να οδηγηθούν στη δικαιοσύνη τα κυκλώματα αρχαιοκαπηλίας και τον τρόπο που πρόσφατα παρουσιάστηκε ως λύση η προσπάθεια για «συμφωνίες» με τους μεγαλοσυλλέκτες κατόχους προϊόντων αρχαιοκαπηλίας.

Πάνω από όλα το βιβλίο είναι ένας εκ των πραγμάτων ύμνος στην ερευνητική δημοσιογραφία και μια αναγκαία υπογράμμιση του γεγονός ότι δημοσιογραφία δεν σημαίνει πάντα απλή αναπαραγωγή κοινοτοπιών ή προκατασκευασμένων αφηγημάτων, αλλά και επίμονη και με πραγματικό κίνδυνο προσπάθεια για την αποκάλυψη της αλήθειας. 

Παναγιώτης Σωτήρης, in.gr, 30/3/2023
διαβάστε εδώ όλη την παρουσίαση

Γράφει η Χ. Παπαδημητρίου για την Bookpress
Νουάρ, θρίλερ, αστυνομικά: Τα 25 καλύτερα του 2023 

(...) Ο Νικόλας Ζηργάνος είναι έμπειρος δημοσιογράφος με πολυετή θητεία στην ερευνητική δημοσιογραφία. Αυτό σημαίνει ότι ξέρει να γράφει εξαιρετικά, να οργανώνει μια πλοκή με πολλές δευτερεύουσες υποπλοκές και να συντάσσει αληθοφανείς διαλόγους. Διαβάζοντας το βιβλίο, ο αναγνώστης υποψιάζεται ότι πρόκειται για αληθινή υπόθεση αλλά αυτό από μόνο του δεν θα ήταν επαρκές αν ο Ζηργάνος δεν διέθετε το ταλέντο της αφήγησης. Το σημαντικό στο Επιχείρηση “Νόστος” δεν είναι το whodunit, ή το whydunit, αλλά το πώς ο συγγραφέας συμπληρώνει σταδιακά το άγνωστο σ’ εμάς παζλ της αρχαιοκαπηλίας. Δηλαδή, το πώς από το χωράφι, ο κούρος ή η κόρη περνούν στα χέρια των μεσαζόντων, για να βρουν τον δρόμο προς την Ιταλία και στη συνέχεια να ξεπλυθούν μέσω ακριβών ελβετικών γκαλερί ή βρετανικών οίκων δημοπρασιών. Αυτό που διαισθανόμαστε όλοι, ότι δηλαδή το μεγάλο έγκλημα έχει ισχυρά στηρίγματα στην εξουσία, στο μυθιστόρημα του Ζηργάνου αναλύεται σε στάδια, το ένα κομματάκι μετά το άλλο, από κεφάλαιο σε κεφάλαιο.
Ο Ζηργάνος ασκεί το είδος της ερευνητικής δημοσιογραφίας που στις Ηνωμένες Πολιτείες τιμάται με Πούλιτζερ κάθε χρόνο.

Χίλντα Παπαδημητρίου, Βookpress 17/12/2023
Δείτε το άρθρο εδώ

Διαβάστε εδώ τις πρώτες σελίδες του μυθιστορήματος. Δείτε εδώ την παρουσίαση του βιβλίου από τη Σταυρούλα Παπασπύρου στην εκπομπή «Βιβλιοβούλιο» στο Κανάλι της Βούλης (26/03/2023, στο 44:20). Εδώ ένα podcast με τον Νίκο Μπακουνάκη (LIFO 1/4/23) και εδώ μια συνέντευξη στη Book press (12/4/2023). Ακούστε εδώ μια συζήτηση του συγγραφεά με τον Θοδωρή Μανίκα, για την εκπομπή Το χαμένο Σαββατοκύριακο, Στο Κόκκινο (26/03/2023) & εδώ μια συζήτηση με τη  Μαρκέλλα Μικέλη, στο Ράδιο Ε103, για την εκπομπή Αρχίζουν από "Ε" (20/04/2023). 

Δείτε εδώ ένα κείμενο του Γιώργου Ι. Αλλαμανή για το βιβλίο, τον συγγραφέα και την πρώτη παρουσίαση στο καφέ στον Κήπο του Αρχαιολογικού Μουσείου, εδώ μια παρουσίαση στο Voria.gr (5/6/23) και εδώ μια παρουσίαση στο blog bibliodeiktis και ένα ηχητικό απόσπασμα του βιβλίου (27/7/2023). Δείτε εδώ μια παρουσίαση του βιβλίου από τον Κώστα Μπαλαχούτη (26/7/2023).

Παρακολουθήστε παρακάτω την πρώτη εκδήλωση για το βιβλίο στις 13 Μαρτίου 2023 στο καφέ «Κήπος του Μουσείου», στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Για το βιβλίο μίλησαν ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Γιώργος Ι. Αλλαμανής, η δημοσιογράφος Μικέλα Χαρτουλάρη και o συγγραφέας.