…Χαμένη γη και προσφυγιά, τα πόδια εδώ, αλλού η καρδιά κομμάτια μου ψάχνω να βρω να κάνω ρίζες να ξανασταθώ και να φωνάξω με φωνή που να ματώσουν οι ουρανοί όλοι μας ’σφαζαν και μας πνίγανε μαζί, Εγγλέζοι, Γάλλοι κι Αμερικανοί…
Ιάκωβος Καμπανέλης, Το μεγάλο μας τσίρκο
Εκατό χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ανανεώνεται η συζήτηση για το γεγονός, τις αιτίες και τις συνέπειές του. Το σύγχρονο διεθνές περιβάλλον και οι ομοιότητές του με το κλίμα που επικρατούσε τις παραμονές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου οξύνουν τη σύγκρουση των ιδεολογικών ρευμάτων.
Ο ρόλος των πολιτικών παρατάξεων και η στάση των μεγάλων δυνάμεων αποτελούν βασικό πεδίο αντιπαράθεσης. Το σημαντικότερο είναι πως η Μικρασιατική Καταστροφή δεν αποτέλεσε μια ιστορική «στιγμή», αλλά την κορύφωση της Μεγάλης Ιδέας, του κυρίαρχου στην ελληνική κοινωνία ιδεολογικού σχήματος από τη γέννηση του ελληνικού κράτους μέχρι και το 1922.
Η ανάδειξη αυτής της συνέχειας, η οποία οδήγησε στις φλόγες της Σμύρνης, αποτελεί βασικό στόχο του βιβλίου. Υπηρετείται με την παρουσίαση των σημαντικότερων ιστορικών γεγονότων της περιόδου 1844-1922. Από τον Κωλέττη και τον Κριμαϊκό Πόλεμο μέχρι τα Λαυρεωτικά και τον πόλεμο του 1897 και από τον Μακεδονικό Αγώνα στον Εθνικό Διχασμό, στην εκστρατεία στην Ουκρανία και στην τραγική κατάληξη στη Μικρά Ασία. Η σχέση μεταξύ των γεγονότων αυτών και της Μεγάλης Ιδέας αποδεικνύει όχι μόνο την ανεδαφικότητά της αλλά και –κυρίως– την επικινδυνότητά της για τους λαούς της περιοχής, πρωτίστως φυσικά για τον ελληνικό.
Σήμερα που η φωτιά φουντώνει πάλι η μνήμη είναι πολύτιμη…
Η Μεγάλη Ιδέα και η Μικρασιατική Καταστροφή
άρθρο του συγγραφέα στην εφημ. Αυγή Η ίδια η Μεγάλη Ιδέα εμπεριείχε τα στοιχεία που οδηγούσαν στην τραγωδία. Ο εθνικισμός και οι επεκτατικές βλέψεις ήταν εγγενή χαρακτηριστικά της
Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Τόπος το βιβλίο μου «Μεγάλη Ιδέα 1844-1922: Από τους εθνικούς μύθους στη φωτιά της Σμύρνης». Οι αφορμές για την ενασχόληση μου με την περίοδο αυτή και τελικά τη συγγραφή του βιβλίου ήταν η συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή και οι ομοιότητες της περιόδου που ζούμε με αυτήν των παραμονών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η αγωνία να μην επαναληφθεί η τραγική συνέχεια. Διαχρονική αφορμή, η επαφή με την Ιστορία που διδάσκονται οι μαθητές και οι μαθήτριες στην τυπική Εκπαίδευση. Πρόκειται για μια περίοδο που συνειδητά αποσιωπάται, τα ελάχιστα στοιχεία παρουσιάζονται αποσπασματικά, με κραυγαλέες αντιφάσεις και στρεβλώσεις.
Κατά την άποψή μου, θα έπρεπε να προσεγγίζουμε τη Μικρασιατική Καταστροφή όχι ως αποτέλεσμα επιλογών προσώπων ή πολιτικών παρατάξεων και της στάσης των Μεγάλων Δυνάμεων. Η ίδια η Μεγάλη Ιδέα εμπεριείχε τα στοιχεία που οδηγούσαν στην τραγωδία. Ο εθνικισμός και οι επεκτατικές βλέψεις ήταν εγγενή χαρακτηριστικά της, όπως και η εξάρτηση από τις δυτικές αποικιοκρατικές αυτοκρατορίες. Το βιβλίο παρακολουθεί την πορεία της Μεγάλης Ιδέας από την εμφάνισή της ως τα γεγονότα του 1922, επιδιώκοντας την ανάδειξη αυτής της συνέχειας. Ο στόχος υπηρετείται με την παρουσίαση των σημαντικότερων ιστορικών γεγονότων της περιόδου 1844-1922 και της διαλεκτικής σχέσης που τα συνδέει με το κυρίαρχο ιδεολογικό αφήγημα.
Διερευνάται η εμφάνιση της Μεγάλης Ιδέας τον 19ο αιώνα, μια εποχή αναταραχών και επαναστάσεων. Η διαμόρφωσή της εξετάζεται με πυρήνα την εποχή, την προσωπικότητα και τον ρόλο του Ιωάννη Κωλέττη, του πολιτικού που έχει καταγραφεί στην ιστορική μνήμη ως ο εμπνευστής της. Ο Κριμαϊκός Πόλεμος, ένα γεγονός κοσμοϊστορικής σημασίας, και η εμπλοκή της Ελλάδας αποτέλεσαν σταθμό στην πορεία αυτή, καθώς διαμόρφωσαν μια νέα ευρωπαϊκή πραγματικότητα και είχαν τραγικές συνέπειες και για την Ελλάδα. Η οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση που ακολούθησε σκιαγραφείται με αιχμές τα Λαυρεωτικά, τη χρεοκοπία του 1893, τον πόλεμο του 1897 και τον Μακεδονικό Αγώνα.
Η τελευταία πράξη του δράματος έχει αφετηρία την έλευση του Ελευθέριου Βενιζέλου το 1910. Αναδεικνύονται τα στοιχεία που διαμόρφωσαν αυτό το νέο πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό και η διαδρομή από τους Βαλκανικούς Πολέμους στον Εθνικό Διχασμό, στην εκστρατεία στην Ουκρανία και στην τραγική κατάληξη στη Μικρά Ασία. Η σχέση μεταξύ των συνταρακτικών αυτών γεγονότων και της Μεγάλης Ιδέας αποδεικνύει όχι μόνο την ανεδαφικότητά της, αλλά και –κυρίως- την επικινδυνότητά της για τους λαούς της περιοχής.
Εκατό χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το διεθνές περιβάλλον και οι ομοιότητές του με το κλίμα που επικρατούσε τις παραμονές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου οξύνουν τη σύγκρουση των ιδεολογικών ρευμάτων. Το βιβλίο αυτό αποτελεί τη δική μου, μικρή συμβολή με τον πλούτο που του προσδίδουν ο πρόλογος του Μάνου Σαριδάκη, καθηγητή Φυσικής του Πανεπιστημίου του Τέξας, και η εργασία του δρα Αρχαιολογίας Κώστα Πασχαλίδη με θέμα την «Αρχαιολογική δραστηριότητα του Ελληνικού κράτους στη Μ. Ασία 1919-1922», τους οποίους και ευχαριστώ πολύ.
Γνώριζε και όμως προχώρησε*
«Ανήσυχος ο Βενιζέλος, μετέβη στο Λονδίνο στις 6/3/1920, όπου συνάντησε αρνητικό κλίμα για την Ελλάδα, τόσο στις επαφές του με τον υπουργό Στρατιωτικών Τσόρτσιλ όσο και με τον αρχηγό του βρετανικού επιτελείου, στρατηγό Γουίλσον. Και οι δύο κατέστησαν σαφή στον Βενιζέλο την άρνηση της βρετανικής κυβέρνησης να παράσχει βοήθεια σε άντρες στη Θράκη και στη Μικρά Ασία, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η Ελλάδα “δεν πρέπει να υπολογίζει σε σύμπραξη με τη Γαλλία και την Ιταλία”. Μάλιστα, όντας απολύτως ειλικρινής, ο Γουίλσον δήλωσε στον Βενιζέλο ότι τυχόν συνέχιση της εκστρατείας, υπό αυτές τις προϋποθέσεις, θα αποτύγχανε και η Ελλάδα θα οδηγούνταν στην καταστροφή.
Πρόκειται για τεράστιας σημασίας συνάντηση, οι κατεξοχήν αρμόδιοι Άγγλοι αξιωματούχοι ξεκαθάρισαν τα πάντα στον Βενιζέλο και τον προειδοποίησαν πως οδηγεί τη χώρα του προς την καταστροφή. Άρα γνώριζε ο “εθνάρχης” και όμως προχώρησε, κανένας σύμμαχος δεν τον “πρόδωσε”. Με τα λόγια του στρατηγού Γουίλσον:
“Ο Winston και εγώ επεράσαμε μιαν ώραν με τον Βενιζέλον σήμερα το απόγευμα. Του καταστήσαμε σαφές ότι ούτε εις άνδρας, ούτε εις χρήμα, ούτε εις την Θράκην, ούτε εις την Σμύρνην θα εβοηθούσαμε τους Έλληνας, διότι είχομεν αναλάβει περισσοτέρας υποχρεώσεις από όσας ο μικρός στρατός μας ηδύνατο να επιτελέση. Του είπα ότι θα καταστρέψη την χώραν του, ότι θα ευρίσκεται εις πόλεμον επί έτη με την Τουρκίαν και την Βουλγαρίαν και ότι η αποστράγγισης εις άνδρας και χρήμα θα ήτο υπέρ το δέον μεγάλη διά την Ελλάδα. Είπε ότι δεν συμφωνεί ουδέ εις μιαν λέξιν από όσα είπα”».
* Απόσπασμα από το βιβλίο «Μεγάλη Ιδέα 1844-1922: Από τους εθνικούς μύθους στη φωτιά της Σμύρνης», εκδόσεις Τόπος
Σπύρος Αλεξίου, Αυγή 21.11.2022
Παρουσίαση του Παναγιώτη Σωτήρη στα Νέα
Ιστορίες της Μεγάλης Ιδέας
Εκπολιτισμός της Ανατολής
Μέσα από την παρουσίαση του Αλεξίου φαίνεται πώς το αλυτρωτικό όραμα της Μεγάλης Ιδέας συνδύαζε ταυτόχρονα το αίτημα - που βρίσκουμε σε όλα τα εθνικά κινήματα - για την ενοποίηση των χώρων όπου αναπτύχθηκε η διεκδίκηση της απελευθέρωσης, τον επιθετικό εθνικισμό της διεκδίκησης όλων των περιοχών όπου δραστηριοποιούνταν το ελληνικό στοιχείο (και ως επιχειρηματική δράση), στοιχεία που παραπέμπουν στην αποικιακή πρόσληψη της «Ανατολής» ως πεδίου που έπρεπε να εκπολιτιστεί από τη φωτισμένη Δύση διαμέσου της Ελλάδας, και φυσικά αυτό που υπήρξε από νωρίς ένα στοιχείο κριτικής στη Μεγάλη Ιδέα, δηλαδή τη φαντασιακή μετατόπιση όλων των ελπίδων για λύση των προβλημάτων και των καθυστερήσεων του νεοσύστατου κράτους στην εδαφική επέκταση. Ο Αλεξίου στέκεται αναλυτικά στα ιστορικά επεισόδια που αποτύπωσαν τα όρια και τη δυναμική της Μεγάλης Ιδέας. Την ιδιαίτερα τραυματική εμπειρία του Κριμαϊκού Πολέμου όταν οι όποιες ελπίδες για υλοποίηση της εδαφικής επέκτασης προσέκρουσαν πάνω στον πραγματικό συσχετισμό που διαμορφωνόταν στην Ευρώπη. Τη σημασία που είχε η ένωση των Επτανήσων, αλλά και η ενσωμάτωση της Θεσσαλίας. Την αντιφατική κατάσταση του τελευταίου τετάρτου του 19ου αιώνα που οδήγησε στον εθνικιστικό παροξυσμό του 1896-1897 την από τις οθωμανικές δυνάμεις. Την ιδιαίτερα αντιφατική κατάσταση στον χώρο της γεωγραφικής Μακεδονίας και τον «Μακεδονικό Αγώνα» ως σύγκρουση ιδίως με τη Βουλγαρία για τη διεκδίκηση μιας σύνθετης εθνολογικά περιοχής. Και βέβαια την εμφάνιση στο προσκήνιο του Ελευθέριου Βενιζέλου, του πολιτικού που θα ταυτιστεί με το κοντινότερο που έφτασε η χώρα στην υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας, ακριβώς πριν από την πλήρη συντριβή της.
Ο Βενιζέλος και ο Διχασμός
Το βιβλίο του Αλεξίου σχολιάζει αναλυτικά τη σύνθετη και αντιφατική κοινωνική και πολιτική δυναμική που εκπροσώπησε ο Βενιζέλος, τη διαπλοκή αυτών των σχεδιασμών με τη συγκυρία των ανταγωνισμών των δύο ιμπεριαλιστικών μπλοκ που οδήγησε στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στέκεται επίσης στο πώς αυτό που έγινε γνωστό ως ο Διχασμός συγκεφαλαίωνε τη δυναμική των εσωτερικών κοινωνικών αντιθέσεων στον επικαθορισμό τους από το διεθνές πλαίσιο. Και βέβαια παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο θεωρήθηκε από την ελληνική ηγεσία ότι θα μπορούσε να διεκδικηθεί σημαντικό μέρος των παραλίων της Μικράς Ασίας, επειδή η χώρα ήταν με την πλευρά των νικητών στον πόλεμο, υποτιμώντας τη δυναμική του τουρκικού εθνικού κινήματος, στοιχείο που οδήγησε τελικά και στην ίδια την καταστροφή. Το βιβλίο του Αλεξίου, με τη γλαφυρή γραφή και την αναλυτική τεκμηρίωση αποτελεί μια υπογράμμιση των ιδιαίτερα αντιφατικών δυναμικών που συγκεφαλαίωναν τα αιτήματα «εθνικής ολοκλήρωσης», του τρόπου που αιτήματα χειραφέτησης και δημοκρατίας συνυπήρχαν με επιθετικούς αλυτρωτισμούς και επικίνδυνα ιμπεριαλιστικά οράματα. Δείχνει την ιδιότυπη αναπαραγωγή στην ελληνική περίπτωση τόσο του στοιχείου της υποτέλειας έναντι των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά και την ενσωμάτωση ενός πνεύματος που μόνο αποικιοκρατικό μπορεί να χαρακτηριστεί, με αποκορύφωμα την ίδια την τραγική εμπλοκή στο σύστημα των «εντολών» σε σχέση με τις περιοχές της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Υπενθυμίζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι κάθε λογής «εθνικές επικλήσεις» στη νεοελληνική ιστορία λειτούργησαν ως συγκεκριμένες πολιτικές στρατηγικές που προσπάθησαν να συγκαλύψουν υπαρκτά κοινωνικά προβλήματα
Διαβάστε όλο το άρθρο εδώ Τα Νέα, Παναγιώτης Σωτήρης (07/12/2022)
Παρουσίαση του Γ. Η. Ορφανού στην εφημ. Αιχμή
Το 1922 είναι η χρονιά που έχει για τον ελληνισμό συνδεθεί με την οικτρή κατάληξη της Μικρασιατικής εκστρατείας.
Μολονότι πολλά γράφτηκαν και αρκετά ειπώθηκαν άλλοτε και, κυρίως, φέτος, δεν είναι, όμως, λίγα όσα δεν έχουν διευκρινιστεί ακόμη αν και έχουν περάσει έκτοτε 100 χρόνια. Μολαταύτα, ένα καλογραμμένο και προσεγμένο βιβλίο για το 1922 ήλθε να προστεθεί εσχάτως στην ιστορική και πολιτική μου βιβλιοθήκη...
Συγγραφέας του ο γνωστός ιστορικός Σπύρος Αλεξίου και τίτλος του "1844 -1922, Από τους Εθνικούς Μύθους στη φωτιά της Σμύρνης, Μεγάλη Ιδέα" (εκδόσεις Τόπος, Αθήνα, 2022, σελ. 466).Πραγματεύεται και φέρει άριστα σε πέρας το σκοπό του συγγραφέα μας το πώς η Μεγάλη Ιδέα που ξεκίνησε το 1844 επί βασιλείας Όθωνος ήταν τρόπο τινά το εναρκτήριο λάκτισμα που μέσω διαδοχικών "επεισοδίων" οδήγησε 80 χρόνια αργότερα την ελληνική εξωτερική πολιτική και τους Έλληνες στη Σμύρνη και τη Μικρασιατική εκστρατεία (1919 -1922).
Η Μεγάλη Ιδέα, όπως με αδιάσειστα στοιχεία και εύληπτο τρόπο γραφής παρουσιάζει ο Αλεξίου στο παρόν βιβλίο του, λοιπόν, έθεσε σε μεγάλη δοκιμασία σε διάφορες εποχές τον ελληνισμό. Τι να πρωτοθυμηθεί κάποιος; Την εμπλοκή στον Κριμαϊκό Πόλεμο (μέσα του 19ου αι.), τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, τους βαλκανικούς πολέμους (1912-13), τον Εθνικό Διχασμό (1915- 1917) και την ενεργό ανάμειξη της Ελλάδος στον 1ο παγκόσμιο πόλεμο παρά τω πλευρώ της Αντάντ και με - μεταξύ άλλων - την Ουκρανική εκστρατεία (1917-19);
Όλα αυτά ο συγγραφέας τα καταγράφει και τα σχολιάζει με τη ματιά ενός φιλαλήθους ιστοριογράφου που ξέρει να αξιοποιεί τις πηγές, να προβάλλει την κάθε εποχή με το πολιτικό και κοινωνικό κλίμα της και με τους φανερούς και κρυφούς πρωταγωνιστές της, να διακρίνει τα κίνητρα της εξωτερικής πολιτικής που ακολούθησαν οι κατά καιρούς ελληνικές κυβερνήσεις και ο Θρόνος των Αθηνών και, κυρίως, να βλέπει ξεκάθαρα και απροκατάληπτα πίσω και μετά από τα πολιτικοστρατιωτικά και διπλωματικά γεγονότα, τι οδήγησε σε αυτά και σε τι οδήγησαν αυτά...
Και είμαι σίγουρος ότι περιγράφει με μεγάλη προσοχή, ακρίβεια, σεβασμό στις ιστορικές μνήμες και αντικειμενικότητα τις κρίσιμες για τον ελληνισμό στιγμές ο Αλεξίου, που περιλαμβάνει στο τωρινό πόνημά του, γιατί ο κυριότερος από τους στόχους της γραφίδας του είναι, θαρρώ, το ότι θέλει να κατευθύνει τη σκέψη του αναγνώστη να ψάχνει καθώς διαβάζει το ανά χείρας βιβλίο να βρει την πραγματική αλήθεια του τι έφταιξε για τον πολιτικό και στρατιωτικό όλεθρο του 1922 στην Ιωνία συνδέοντας όλα τα κομμάτια του παζλ. Τα κομμάτια ενός παζλ, από τα οποία αλλοτινοί ιστορικοί, επηρεασμένοι από το προσωπικό τους ιδεολογικό οπλοστάσιο ή επειδή έγραφαν κατά παραγγελία, παραποιούσαν εσκεμμένα ή έκρυβαν επιμελώς κάποια φροντίζοντας έτσι να μην αποκαλύπτεται όλη η αλήθεια στους φιλίστορες και στον κόσμο που την είχε ανάγκη αφενός και συμβάλλοντας έτσι στη διαιώνιση του πολιτικού διχασμού στην ελληνική κοινωνία επί σειρά ετών αφετέρου.
Καταλήγοντας, αξίζει να επισημάνουμε την σημαντική σε αριθμό και αξία ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση βιβλιογραφία που βοήθησε τον Αλεξίου στο πετυχημένο ανά χείρας εγχείρημά του, ενώ δε θα σας κρύψουμε ότι θα θέλαμε και κάποιες φωτογραφίες των πολιτικών πρωταγωνιστών των διαφόρων εποχών να πλαισιώνουν την στρωτή, κατανοητή από κάθε ανεξαρτήτως ηλικίας ή μορφωτικού επιπέδου αναγνώστη και λιτή μεν στο ύφος αλλά πλούσια δε σε μηνύματα και εύστοχη ως προς τις κρίσεις και τα συμπεράσματα του συγγραφέα μας αφήγηση των ιστορικών γεγονότων από την πρώτη σελίδα έως και την τελευταία...
γράφει ο Γ. Η. Ορφανός, εφημ. Αιχμή (11/2022)
Kommon.gr του Γιώργου Αλεξάτου
Οι μεγάλοι μύθοι τραγικά καίγονται…
Το νέο βιβλίο του Σπύρου Αλεξίου «Μεγάλη Ιδέα (1844-1922). Από τους εθνικούς μύθους στη φωτιά της Σμύρνης» δεν αποτέλεσε έκπληξη για όσους έχουν διαβάσει, ήδη, το πρώτο του βιβλίο, «21 ρωγμές στην επίσημη ιστορία για το 1821», που κι αυτό είχε βγει από τις εκδόσεις Τόπος. Όπως και το πρώτο βιβλίο, έτσι κι αυτό, αποτελεί συνεισφορά του συγγραφέα στη μελέτη σημαντικών πτυχών της νεοελληνικής ιστορίας από μια σκοπιά μαρξιστική, αποδομώντας κυρίαρχα αφηγήματα της αστικής ιστοριογραφίας.
Με το πρώτο βιβλίο του Σπύρου Αλεξίου να βγαίνει πέρσι, ως συμβολή στον διάλογο για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του ’21, το νέο του έργο παρεμβαίνει στη συζήτηση για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, ξετυλίγοντας το νήμα των ιστορικών διαδικασιών που οδήγησαν από τη διακήρυξη της Μεγάλης Ιδέας, το 1844, στην τραγωδία και τον ξεριζωμό του μικρασιατικού Ελληνισμού.
Μέσα από μια σειρά κειμένων που είχαν δημοσιευτεί κατά καιρούς στην ιστοσελίδα kommon.gr και πολλών άλλων που βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας, στο βιβλίο αυτό επιχειρείται η διερεύνηση των ιδεολογικών προϋποθέσεων και των πρακτικών που επί έναν περίπου αιώνα σημάδεψαν τη νεοελληνική ιστορία. Από τότε που το νεοσύστατο ελληνικό Βασίλειο έθεσε ως κεντρικό στόχο την επέκτασή του, όχι μόνο στα εδάφη της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όπου η μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού, έχοντας διαμορφώσει ελληνική εθνική συνείδηση, επιδίωκε την εθνική αποκατάσταση, αλλά και ευρύτερα στον ιστορικό χώρο της πάλαι ποτέ Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Αποκαλύπτονται, έτσι, πτυχές μιας ιδεολογίας και μιας πολιτικής που πολύ πέραν των δίκαιων αλυτρωτικών επιδιώξεων -καθώς οι κάτοικοι του μικρού Βασιλείου αποτελούσαν μικρό μέρος του εθνικού συνόλου- απέβλεπε σε μια εδαφική επέκταση που θα μπορούσε να καταστήσει την Ελλάδα μεγάλη περιφερειακή δύναμη. Αυτονόητη, λίγο-πολύ, επιδίωξη μιας αστικής τάξης που, ήδη από τον 18ο αιώνα, είχε αναδειχθεί στην ισχυρότερη αστική τάξη της Βαλκανικής και της ανατολικής Μεσογείου.
Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ Kommon.gr, γράφει ο Γιώργος Αλεξάτος (15/11/2022)
Συνέντευξη του συγγραφέα στον Θ. Καραμπάτσο για το Documento
«Ζούμε ένα ριμέικ του 1919-22»
Μια συζήτηση για τη διαδρομή της Μεγάλης Ιδέας έως σήμερα
Το νήμα της ιστορίας της νεότερης Ελλάδας συνεχίζει να ξετυλίγει ο εκπαιδευτικός Σπύρος Αλεξίου, καθώς μετά τις «άγνωστες» ιστορίες από την Eπανάσταση του 1821 καταπιάνεται με τη συγκρότηση του νεότερου ελληνικού κράτους, το οποίο δομήθηκε στη βάση της επέκτασης, στη Μεγάλη Ιδέα. Αυτό το ιδεολόγημα διατρέχει όλη την ιστορία από το 1844 μέχρι την οριστική καταστροφή του στην προκυμαία της Σμύρνης το 1922 επειδή, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, είναι μια στρατηγική που εκφράζει κοινωνικές τάξεις, πολιτικές τακτικές και οικονομικά συμφέροντα. Μιλώντας με τον Σπ. Αλεξίου ανιχνεύουμε τα «άβολα» ψήγματα ιστορίας που επαναλαμβάνονται όχι απλώς σαν φάρσα αλλά και ως τραγωδία.
Η Μεγάλη Ιδέα συνίσταται από έναν αγιοποιημένο ηγέτη, π.χ. Βενιζέλος, και κάποιο στρατηγικό στόχο που διευκολύνει τις αρχόμενες τάξεις;
Η Μεγάλη Ιδέα δεν ήταν «τέχνασμα» που επινοήθηκε ώστε να αποπροσανατολίζεται η κοινωνία. Ο 19ος αιώνας είναι περίοδος αναταραχών και επαναστάσεων. Ο Χόμπσμπαουμ χρησιμοποίησε τον όρο «ενσυνείδητα εθνικιστικά κινήματα» εννοώντας την επιθυμία δημιουργίας εθνικού κράτους με εθνικοαπελευθερωτικές επαναστάσεις. Η προετοιμασία της Επανάστασης του 1821, η ίδια η επανάσταση και η δημιουργία του ελληνικού κράτους εμπεριέχουν αντικειμενικά την ιδέα της εγκόλπωσης εδαφών και πληθυσμών που θεωρούνταν ότι μετείχαν στην ελληνική εθνική ταυτότητα. Τι σήμαινε αυτό, ποιοι ήταν οι πληθυσμοί και σε ποια εδάφη κατοικούσαν ήταν ασαφές και επέτρεψε κάθε είδους τυχοδιωκτισμό από τη μεριά της άρχουσας τάξης. Από τους πολιτικούς εκφραστές της στρατηγική είχε μόνο ο Βενιζέλος, γι’ αυτό και έφτασε μακριά και οδήγησε στη μεγαλύτερη καταστροφή. Η «αγιοποίησή» του, η ανάδειξή του σε «εθνάρχη» ήταν επιλογή αρχικά μερίδας του αστικού κόσμου και στη συνέχεια του συνόλου του. (...)
Διαβάστε τη συνέντευξη εδώ,
Θ. Καραμπάτσος, Documento (11/12/2022)
Παρουσίση στην Εφημ. Συντακτών, γράφει η Νόρα Ράλλη
Ο Σπύρος Αλεξίου αναζητά την αλήθεια στη μνήμη μέσα από το νέο του βιβλίο
«ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΕΑ (1844-1922)».
(...) Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η εποχή μας έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τις παραμονές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς η παγκόσμια ισορροπία που είχε επιβληθεί τότε απειλούνταν από την ανάδυση νέων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, οι οποίες διεκδικούσαν ζωτικό χώρο, όπως συμβαίνει και σήμερα.
Ταυτόχρονα, ο Σ. Αλεξίου διαφοροποιείται από την προσέγγιση που αντιμετωπίζει τη Μικρασιατική Καταστροφή ως αποτέλεσμα επιλογών προσώπων ή πολιτικών παρατάξεων.
Εκτιμά πως ήταν η προδιαγεγραμμένη κατάληξη μιας διαδρομής, η οποία ξεκινά με την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Μιας διαδρομής «σκοτεινής», με την έννοια της αποσιώπησής της από την επίσημη ιστορία ή της αποσπασματικής παρουσίασής της. «Ο στόχος της ανάδειξης αυτής της ιστορικής γραμμής υπηρετείται με την παρουσίαση των σημαντικότερων ιστορικών γεγονότων της περιόδου 1844-1922 και τη διαλεκτική σχέση που τα συνδέει με το κυρίαρχο ιδεολογικό σχήμα», μας λέει ο κ. Αλεξίου. «Γι’ αυτό και το βιβλίο εκκινεί από το νεοσύστατο Ελληνικό Βασίλειο, που έθεσε ως στόχο την επέκτασή του στον ιστορικό χώρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, δίχως να καθοριστούν πλήρως τα όρια αυτού του “ιστορικού χώρου”, συνεχίζει με τον “εκσυγχρονισμό” και τη συμπόρευση με τη βιομηχανική Δύση που έθεσε η άρχουσα τάξη ως προϋποθέσεις για την υλοποίηση της “Μεγάλης Ιδέας” (ένας “εκσυγχρονισμός” που θα συνδεθεί με σκάνδαλα, κυρίως στο χρηματιστήριο, με πρωταγωνιστές τους βαθύπλουτους Ελληνες της διασποράς), φτάνοντας στη Μικρασιατική Καταστροφή, η οποία ξεκίνησε από την εκστρατεία στην Ουκρανία, το 1919!».
Ο ίδιος υποστηρίζει πως αιτία της τελικής καταστροφής ήταν «η επεκτατική πολιτική της ελληνικής ολιγαρχίας σε συνδυασμό με την πρόσδεσή της στο ιμπεριαλιστικό άρμα, πολιτική που ενοποιούσε το σύνολο της άρχουσας τάξης, παρά τις επιμέρους επιλογές».
Διαβάστε το δημοσίευμα εδώ Εφημ. Συντακτών, Νόρα Ράλλη (11/12/2022)
Διαβάστε εδώ την συνέντευξη του Σπύρου Αλεξίου στον Θ. Καραμπάτσο για το Documento (23/07/2023). «Η Ελλάδα καταστράφηκε από την τακτική του “πρόθυμου εντολοδόχου ”» Ο συγγραφέας του βιβλίου «Μεγάλη Ιδέα (1844-1922)» εξηγεί ποιος επωφελήθηκε, ποιος έχασε και πότε
γκρεμίστηκε η μεγαλοϊδεατική στρατηγική.
Παρακολουθήστε την παρουσίαση του βιβλίου που έγινε Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2022 στο Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων. Για το βιβλίο μίλησαν οι : Αιμιλία Καραλή (φιλόλογος-συγγραφέας), Βασιλική Λάζου (ιστορικός, διδάσκουσα στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ), Λένα Στεφάνου (δρ. αρχαιολόγος-μουσειολόγος, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, The Heritage Management Organization) και ο συγγραφέας του βιβλίου.
Τη συζήτηση συντόνισε η Νόρα Ράλλη (δημοσιογράφος).
Προσθήκη στο καλάθι
