Η ζωή υπό τον καπιταλισμό:
Αχαλίνωτη εξουθενωτική άρνηση για τους πολλούς δίπλα στον βδελυρό πλουτισμό των ολίγων. Υλική στέρηση, αποκλεισμός και υποτίμηση. Ποδοπατημένη η αξιοπρέπεια.
Το βιβλίο του Michael Albert Χωρίς αφεντικά συνηγορεί υπέρ της σύλληψης και κατόπιν οργάνωσης μιας νέας οικονομίας.
Το προτεινόμενο όραμα ονομάζεται συμμετοχική οικονομία. Στηρίζεται στην αυτοδιαχείριση, την ισότητα, την αλληλεγγύη, την ποικιλομορφία και τη βιωσιμότητα.
Αποτελεί μιαν άσκηση στην απόρριψη του ελιτισμού και της αλαζονείας, του αυταρχισμού και του ανταγωνισμού, της ομογενοποίησης. Το Χωρίς αφεντικά προτείνει φυσικά παραγωγικά Κοινά, αυτοδιαχείριση από όλους όσοι εργάζονται, εισόδημα ανάλογα με το χρόνο και τη σκληρότητα της εργασίας σε θέσεις με κοινωνική αξία που παρέχουν σε όλους τους οικονομικούς δρώντες συγκρίσιμα μέσα και τη διάθεση να συμμετέχουν στις αποφάσεις που τους επηρεάζουν. Επιπλέον προτείνει μια διαδικασία συμμετοχικού προγραμματισμού στην οποία η φροντίδα και η αλληλεγγύη είναι το νόμισμα της συλλογικής και ατομικής επιτυχίας.
Διαβάστε εδώ τα περιεχόμενα και εδώ ένα ενδεικτικό κεφάλαιο του βιβλίου.
Κείμενο του Michael Albert για την ελληνική έκδοση του Χωρίς Αφεντικά
"Χαίρομαι απεριόριστα με την ελληνική μετάφραση και έκδοση του βιβλίου μου Χωρίς Αφεντικά: Μια Νέα Οικονομία για Έναν Καλύτερο Κόσμο, από τις εκδόσεις Τόπος σε συνεργασία με το υπέροχο Κέντρο Μετακαπιταλιστικού Πολιτισμού, το mέta. Η Ελλάδα, όπως και τόσες άλλες χώρες συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ όπου ζω, δεν αντιμετωπίζει μόνο ένα πραγματικά επικίνδυνο οικονομικό, πολιτικό και οικολογικό μέλλον, αλλά και τη δυνατότητα για ένα δίκαιο, αυτοδιαχειριζόμενο και πράσινο μέλλον. Τόσο οι Έλληνες όσο και, νομίζω, οι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο έχουν αρχίσει να το συνειδητοποιούν. Έτσι, το Χωρίς Αφεντικά στην ελληνική γλώσσα είναι απολύτως επίκαιρο. Όπως ο συγγραφέας κάθε βιβλίου, έτσι και εγώ φυσικά θέλω να φτάσουν όσο το δυνατόν ευρύτερα οι ιδέες που περιέχει το Χωρίς Αφεντικά: να αξιολογηθούν κριτικά, να βελτιωθούν, να διαχυθούν. Αλλά όταν έχεις να κάνεις με ένα βιβλίο που παρουσιάζει ένα μετακαπιταλιστικό όραμα, αυτή η επιθυμία είναι πραγματικά το κυρίως ζητούμενο. Δομώντας σε ήδη υπάρχουσες προτάσεις και επιδιώκοντας να υποστηρίξει ζητούμενα με μελλοντική προοπτική, ένα βιβλίο όπως αυτό έχει αξία μόνο στο βαθμό που διευκολύνει και προωθεί περαιτέρω τον στοχαστικό στρατηγικό ακτιβισμό τόσο σήμερα όσο και στο μέλλον. Αυτό πρεσβεύει το mέta αλλά και το ίδιο το βιβλίο. Ελπίζω να αποδειχθεί χρήσιμο στην Ελλάδα, όπως ελπίζω να αποδειχθεί χρήσιμο οπουδήποτε οι άνθρωποι προσπαθούν να προχωρήσουν πέρα από τον καπιταλισμό.
Michael Albert
Συνέντευξη του συγγραφέα στον Κωνσταντίνο Βενάκη για το Documento
«Πλησιάζει η κρίσιμη μάζα της αντίστασης»
Με αφορμή το νέο βιβλίο του ο Αμερικανός συγγραφέας μιλάει στο Documento και στέλνει τα δικό του μήνυμα στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό
Ο Αμερικανός συγγραφέας Μάικλ Αλμπερτ, με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου «Χωρίς αφεντικά. Μια νέα οικονομία για έναν καλύτερο κόσμο» (εκδ. Τόπος & mέta), μίλησε στο Documento και ανέλυσε την κρίση που βιώνουν οι ΗΠΑ, την ανάγκη για αγώνα από τη μεριά των λαών της Ευρώπης, την κατάσταση στην Ελλάδα, το δίκτυο διανόησης «Z» (από την ταινία του Γαβρά), του οποίου είναι συνιδρυτής, ενώ στέλνει το δικό του μήνυμα στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες μοιάζουν να βρίσκονται σε βαθιά πολιτική και κοινωνική διχόνοια. Είναι κατάλληλη στιγμή για τα κινήματα στις ΗΠΑ να διεκδικήσουν ένα διαφορετικό μέλλον;
Πρόκειται αναμφισβήτητα για πολύ μαύρες εποχές. Η στάθμη των θαλασσών ανεβαίνει, οι δυσκολίες αθροίζονται, τα ψέματα πολλαπλασιάζονται. Αλλά είναι επίσης αναμφισβήτητα η καλύτερη εποχή. Οι εργαζόμενοι, οι γυναίκες και η νεολαία δυσπιστούν και απορρίπτουν το παλιό. Αντιστέκονται. Σιγά σιγά οι άνθρωποι αναζητούν το καινούργιο. Νομίζω ότι είναι μια εξαιρετική στιγμή για να προβλέψουμε, να υποστηρίξουμε και να αναζητήσουμε ένα διαφορετικό μέλλον, γιατί χωρίς αυτό ο κυνισμός θα πνίξει τον ακτιβισμό και ο ακτιβισμός θα στερείται κατεύθυνσης. Αλλά για να λέμε την αλήθεια οι απόψεις αυτές μοιάζουν αρκετά με άλλων καιρών. Αυτό που διαφέρει είναι το διακύβευμα. Τώρα το διακύβευμα δεν είναι μόνο η απελευθέρωση αλλά και η επιβίωση.
Διαβάστε όλη τη συνέντευξη εδώ
Κ. Βενάκης, Documento, 07.12.2022
Συνέντευξη του Michael Albert στο The Press Project
Είναι εφικτή μια συμμετοχική οικονομία χωρίς αφεντικά;
Γιατί «Χωρίς Αφεντικά»; Είναι ένα ουτοπικό όραμα ή ένας συγκεκριμένος και υλοποιήσιμος οδικός χάρτης;
Νομίζω ότι δεν είναι τίποτα από τα δύο. Νομίζω ότι είναι, αντίθετα, ένα όραμα πέντε προτεινόμενων μελλοντικών θεσμών, αλλά ένα όραμα που δεν είναι ουτοπικό με την έννοια του αδύνατου ή ανέφικτου. Είναι ένα όραμα, μάλλον, κάποιων βασικών προτάσεων για μια άξια, εφικτή, αταξική, αυτοδιαχειριζόμενη μετακαπιταλιστική οικονομία. Πρώτον, το ίδιο το όραμα θα επικαιροποιείται συνεχώς από την εμπειρία και σίγουρα αμέτρητα ενδεχόμενα χαρακτηριστικά θα εφαρμόζονται με διαφορετικό τρόπο σε άλλους τόπους. Δεύτερον, δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος για την επίτευξη μιας τέτοιας οικονομίας. Σε γενικές γραμμές υπάρχουν παντού παρόμοια εμπόδια για την υπέρβαση του καπιταλισμού, αλλά οι λεπτομέρειες διαφέρουν από τόπο σε τόπο. Για το λόγο αυτό, τα μονοπάτια που ακολουθούνται για την υπέρβαση των εμποδίων θα διαφέρουν επίσης.
Απευθύνεις κάλεσμα για μια συμμετοχική οικονομία, έναν συμμετοχικό σχεδιασμό, έναν συλλογικό, αποκεντρωμένο, συνεργατικό, αυτοδιαχειριζόμενο τρόπο για να προχωρήσουμε. Θα μπορούσες να το περιγράψεις αυτό με λίγα λόγια;
Η συμμετοχική οικονομία (participatory economics), που συχνά αποκαλείται PARECON για συντομία, έχει πέντε καθοριστικά χαρακτηριστικά: ένα «κοινό» (commons) των παραγωγικών περιουσιακών στοιχείων της κοινωνίας, συμβούλια αυτοδιαχείρισης εργαζομένων και καταναλωτών, έναν νέο τρόπο καταμερισμού της εργασίας που ονομάζεται συγκροτήματα ισορροπημένων θέσεων εργασίας, μια νέα προσέγγιση του εισοδήματος που ονομάζεται δίκαιη αμοιβή και, όπως σημειώνεις στην ερώτηση, μια νέα προσέγγιση της κατανομής που ονομάζεται συμμετοχικός σχεδιασμός.
Αξιώνω ότι αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά είναι αμοιβαία συμβατά και υποστηρικτικά. Ισχυρίζομαι ότι μπορούν να αποδώσουν αποτελέσματα κατάλληλα για την ανθρώπινη ευημερία και την ανάπτυξη, με τη δέουσα προσοχή στις οικολογικές και κοινωνικές συνέπειες. Υποστηρίζω ότι τα βασικά αυτά στοιχεία, αν εφαρμοστούν, θα εξαλείψουν τον ταξικό διαχωρισμό και την κυριαρχία. Όχι μόνο θα εξαλείψουν τη φτώχεια, αλλά θα κατανείμουν δίκαια τις συνθήκες και τα αγαθά και τις υπηρεσίες. Και θα τα καταφέρουν όλα αυτά παροχωρώντας λόγο τόσο στους παραγωγούς όσο και στους καταναλωτές ως προς τις οικονομικές αποφάσεις που τους επηρεάζουν, λόγο ανάλογο με τις επιπτώσεις σε αυτούς. Ακούγεται ίσως βαρύγδουπο, αλλά οι υποστηρικτές της συμμετοχικής οικονομίας πιστεύουν ότι αυτό χρειαζόμαστε για το οικονομικό μας μέλλον. (...)
Διαβάστε της συνέντευξης εδώ The Press Project, 04.12.2022
Γράφει η Κλεονίκη Αλεξοπούλου
«Σκαλωσιά» για την έφοδο στον ουρανό μιας συμμετοχικής οικονομίας
Το βιβλίο του Μάικλ Άλμπερτ1 είναι με τα λόγια του ίδιου του συγγραφέα «μια σκαλωσιά που θα συμπληρωθεί από τη μελλοντική εμπειρία», ένα μανιφέστο με οδηγίες χρήσης. Ο Άλμπερτ επιχειρεί να δώσει μια απάντηση στο δόγμα TINA (There Is No Alternative) με ένα βιβλίο-κατάφαση. Σημειώνει πως αρκετά έχουμε μιλήσει γι’ αυτό που φεύγει, που τελειώνει, που παρακμάζει, δηλαδή τον καπιταλισμό. Κι είναι ώρα να μιλήσουμε γι’ αυτό που θέλουμε να έρθει, να ξεκινήσει, να ακμάσει, δηλαδή τη συμμετοχική οικονομία (Parecon = participatory economy). Γιατί «συμμετοχική οικονομία» κι όχι σοσιαλισμός ή αναρχισμός; Ο Άλμπερτ προτιμά οι όροι να μην έχουν τόσο βάρος, ιστορικό φορτίο. Περιγράφει ένα νέο τρόπο οργάνωσης της οικονομίας ως οραματιστής μηχανικός, με γνώση της θεωρίας και αντίληψη της ιστορίας. Επιλέγει να μας μιλήσει για τη ζωή, όχι για το θάνατο. Και το κάνει αυτό με ζωντάνια κι αμεσότητα, με σύντομες και κοφτές προτάσεις που βοηθούν στην ενεργοποίηση / κινητοποίηση του αναγνώστη και της αναγνώστριας. Ο λόγος του παρακινεί και ξεσηκώνει. Με μαρξικούς όρους θα έλεγε κανείς ότι περιγράφει ένα ενδιάμεσο στάδιο, αυτό της συνεργατικής οικονομίας, αξιοποιώντας και υπερβαίνοντας την βιβλιογραφία και την εμπειρία που έχει συσσωρευτεί για τους συνεταιρισμούς στις τελευταίες δεκαετίες. Ο Άλμπερτ όμως δεν στοχεύει στον κρατικό σχεδιασμό, στοχεύει στην αυτοδιαχείριση (και, με μια έννοια, στο μαρασμό του κράτους).
Ιστορία
Στην προσπάθεια να ιστορικοποιήσουμε λίγο το υπό εξέταση ζήτημα, επιστρέφουμε στις απαρχές της συνεργατικής οικονομίας και στις πρώτες μορφές συλλογικής διαχείρισης των πόρων. Πλείστα ιστορικά παραδείγματα υπάρχουν, όπως οι επαγγελματικές συντεχνίες στην Ευρώπη του ύστερου μεσαίωνα, οι θρησκευτικές αδελφότητες και τα beguinages (ΣτΕ: αρχιτεκτονικά συγκροτήματα που δημιουργήθηκαν στις Κάτω Χώρες τον 13ο αιώνα για τη στέγαση θρησκευόμενων γυναικών σε με μια κοινότητα, οι οποίες δεν έδιναν όρκο πίστης και δεν αποσύρονταν από τον κόσμο), τα commons, κι οι κοοπερατίβες στην πρώιμη νεωτερικότητα, τα κιμπούτς των Εβραίων, η κολλεκτιβοποίηση γης και τα κατειλημμένα εργοστάσια στην επαναστατική Πορτογαλία στα μέσα της δεκαετίας του ’70, η κοινοτική γεωργία (Community Based Agriculture) στις μέρες μας κ.α.
Σε όλες τις περιπτώσεις, δυο παράγοντες έπαιξαν και συνεχίζουν να παίζουν ρόλο για την μακροημέρευση τέτοιων εγχειρημάτων ή αντίθετα για τη βραχύβια λειτουργία τους: οι εσωτερικοί κανόνες λειτουργίας και η αλληλεπίδραση με το εξωτερικό περιβάλλον. Κατά πόσο δηλαδή οι κανόνες επιτυγχάνουν την εύρυθμη λειτουργία αυτών των εγχειρημάτων περιορίζοντας τους λεγόμενους free riders (ΣτΕ: «τζαμπατσήδες») - που επωφελούνται από τα κοινά οφέλη χωρίς να συμβάλουν στην απόκτησή τους (π.χ., οι απεργοσπάστες) - και κατά πόσο η αλληλεπίδραση με το υπόλοιπο κοινωνικο-οικονομικό και πολιτικό σύστημα είναι επιτυχημένη. Κάποια εγχειρήματα ήταν αρκετά εσωστρεφή και απομονωμένα σε κοινωνικό επίπεδο (αναχωρητισμός), ώστε να προστατεύσουν το σύστημα αξιών στο οποίο βασίζονταν, και να ελαχιστοποιήσουν τυχόν παρεμβολές. Κι άλλα ήταν πιο εξωστρεφή και οργανικά ενταγμένα στην κοινωνία και την οικονομία της εποχής (διατηρώντας εμπορικές σχέσεις, τροφοδοτώντας την τοπική ή διεθνή αγορά κλπ).
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
Γράφει η Κλεονίκη Αλεξοπούλου (26.02.2023)
Παρακολουθήστε μια συζήτηση για το βιβλίο που έγινε το Σάββατο 10 Δεκεμβρίου 2022 στο ''Red n’ Noir'' bookstore café bar. Για το βιβλίο μίλησαν οι: Κλεονίκη Αλεξοπούλού (διδάσκουσα στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο), Κωνσταντίνος Πουλής (δημοσιογράφος, The Press Project), Διονύσιος Σκλήρης (διδάσκων ΕΑΠ, μεταφραστής του βιβλίου).
Τη συζήτηση συντόνισε ο Σωτήρης Μητραλέξης (ερευνητικός διευθυντής του mέta).
Προσθήκη στο καλάθι
