ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΥΔΟΞΟΥ: 112695760

1η έκδοση: Μάρτιος 2022

Το Σύνταγµα της Ελεύθερης Ελλάδας είναι ένα σχέδιο ριζοσπαστικής αναθεώρησης. Αποτελεί το ελάχιστο αναγκαίο για να ανοίξει ο δρόµος για µια άλλου τύπου δηµοκρατία και µια άλλου τύπου κοινωνικο-οικονοµική ανάπτυξη που έχει ανάγκη ο ελληνικός λαός. Η συνολική κατεύθυνσή του µπορεί να διευκολύνει τη µετάβαση σε µια δηµοκρατία γνήσια λαϊκή, σε αντίθεση µε τη σηµερινή φθίνουσα δηµοκρατία των αρχόντων και της οικονοµικής ολιγαρχίας. Μπορεί να οδηγήσει στην πραγµατική εθνική ανεξαρτησία της χώρας και στην άνθιση των παραγωγικών της δυνατοτήτων σε όφελος των εργαζοµένων. Μπορεί δηλαδή να ανοίξει το δρόµο για έναν ελεύθερο λαό σε µια ελεύθερη Ελλάδα. 
Εµπνέεται από συνταγµατικά κείµενα όπως αυτά της Πορτογαλίας του 1976, της Βενεζουέλας, της Βολιβίας, το προοίµιο του Γαλλικού Συντάγµατος του 1946, το Ιταλικό Σύνταγµα του 1948, το σχέδιο αναθεώρησης του Συντάγµατος της κυβέρνησης Αλλιέντε στη Χιλή, το σχέδιο Συντάγµατος του Ρήγα Φεραίου, τις νοµοθετικές εµπειρίες της εθνικής µας Αντίστασης, τις προτάσεις της αντιπολίτευσης κατά την αναθεωρητική διαδικασία του 1975. Απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό και όχι µόνο σε νοµικούς ή πολιτικούς επιστήµονες

***

Συντελεστές της έκδοσης:  Γρηγόρης Αυδίκος (Δρ. Συνταγματικού Δικαίου Νομικής Αθήνας), ∆ηµήτρης Καλτσώνης (Καθηγητής Θεωρίας Κράτους και Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο), Γιάννης Κουζής (Καθηγητής Εργασιακών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο), ∆ηµήτρης Μασούρας (Δικηγόρος, ΔΜΣ Αστικού και Εργατικού Δικαίου, ΑΠΘ), Βρασίδας Πολυµενάκος (Δικηγόρος, Δρ. Νομικής Αθήνας), ∆ήµητρα Σταυροµήτρου (Δικηγόρος, Υπ. Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου).

Συνέντευξη στον Κων/νο Βενάκη για το Documento
Για ένα νέο Ελληνικό Σύνταγμα – Συνέντευξη με τον Δ. Καλτσώνη

«Όσο οι πολιτικοί και συνταγματικοί μας θεσμοί διευκολύνουν μια ολιγαρχική δημοκρατία των υπερπλουσίων, η Ελλάδα και ο ελληνικός λαός δεν θα είναι πραγματικά ελεύθεροι.» δηλώνει στο documentonews.gr ο Δημήτρης Καλτσώνης αν. Καθηγητής θεωρίας κράτους και δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήµιο και ένας εκ των δύο επιμελητών του καινούργιου βιβλίου «Συντάγματος της Ελεύθερης Ελλάδας» των εκδόσεων Τόπος (2022).

Το πόνημα είναι μικρής έκτασης αλλά μεγάλη στόχευσης. Μέσα από τις σελίδες του παρουσιάζονται οι κρίσιμες αλλαγές που για τους συγγραφείς είναι κρίσιμες για τον πολιτικό και κοινωνικό μετασχηματισμό της Ελλάδας. Αξίζει να σημειωθεί πως πέραν του Δ. Καλτσώνη στην έκδοση συμμετείχαν οι Γρηγόρης Αυδίκος (επιμελητής), Γιάννη Κουζής, Δημήτρης Μασούρας, Βρασίδας Πολυμενάκος και Δήμητρα Σταυρομήτρου.

Οι συγγραφείς, συνδυάζοντας διαφορετικές ενδεχομένως και ετερόκλητες νομικές παραδόσεις από την Λατινική Αμερική, την Ευρώπη αλλά και την Ελληνική πρώιμη Μεταπολίτευση, προκρίνουν βαθιές τομές στον συνταγματικό χάρτη όπως η θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους, η εμβάθυνση της εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας (νέοι όροι για τις ξένες βάσεις) και διεύρυνσης των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.

Το βιβλίο σας έχει ως τίτλο «Το Σύνταγμα της Ελεύθερης Ελλάδας». Γιατί επιλέξατε αυτό τον τίτλο; Δεν είναι «ελεύθερο» κράτος η Ελλάδα;

Η Ελλάδα και ο ελληνικός λαός θα είναι πραγματικά, και όχι μόνο τυπικά, ελεύθεροι όταν θα μπορούν να λαμβάνουν κυρίαρχα όλες τις αποφάσεις που τους αφορούν. Όσο είμαστε υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των λεγόμενων αγορών, δηλαδή των πανίσχυρων πολυεθνικών ομίλων δεν θα έχουμε πραγματική εθνική και λαϊκή κυριαρχία. Επίσης, όσο οι πολιτικοί και συνταγματικοί μας θεσμοί διευκολύνουν μια ολιγαρχική δημοκρατία των υπερπλουσίων, η Ελλάδα και ο ελληνικός λαός δεν θα είναι πραγματικά ελεύθεροι.

Χρησιμοποιήσαμε την έννοια της Ελεύθερης Ελλάδας εμπνεόμενοι από τα ιδανικά και τα συνθήματα της εθνικής μας Αντίστασης. Το σχέδιο Συντάγματος που παρουσιάζουμε εγκαθιδρύει μια πραγματικά κυρίαρχη Βουλή, θεσμούς άμεσης δημοκρατίας, απαγόρευση εγκατάστασης ξένων στρατιωτικών βάσεων, μια νέα αντίληψη για τις σχέσεις κράτους και οικονομίας και πολλά άλλα. Παραθέτω ενδεικτικά το προτεινόμενο άρθρο 107, σε αντικατάσταση του ισχύοντος: “Ο νόμος επιβάλλει πειθαρχία στην οικονομική δραστηριότητα και τις επενδύσεις των ξένων φυσικών ή νομικών προσώπων για να εξασφαλίζει τη συμβολή τους στην ανάπτυξη  της χώρας, σύμφωνα με τις αρχές του άρθρου 106, και για να προασπίζει την εθνική ανεξαρτησία και τα συμφέροντα των εργαζομένων. Το Κράτος αναπτύσσει τις οικονομικές σχέσεις με όλους τους λαούς περιφρουρώντας πάντοτε την εθνική ανεξαρτησία και τα συμφέροντα των ασθενέστερων κοινωνικών τάξεων.”

Διατρέχοντας το βιβλίο παρατηρεί κανείς πολλές διαφορετικές νομικές παραδόσεις από την Λατινική Αμερική που συνδυάζονται και εισάγονται στην ελληνική συνταγματική συζήτηση. Γιατί προτιμήσατε τη λατινοαμερικανική νομική παράδοση;

Αντλήσαμε στοιχεία, όχι μηχανιστικά αλλά αφομοιώνοντάς τα δημιουργικά, πρώτα από όλα από την ελληνική συνταγματική ιστορία και ιδίως από το ριζοσπαστικό σχέδιο Συντάγματος του Ρήγα Φεραίου, από τις νομοθετικές εμπειρίες της εθνικής Αντίστασης με τους θεσμούς της λαϊκής αυτοδιοίκησης, από τις προτάσεις της αντιπολίτευσης κατά την αναθεωρητική διαδικασία του 1975, που υπήρξαν πραγματικά πρωτοποριακές.

Αντλήσαμε παράλληλα ιδέες από συνταγματικά κείμενα όπως αυτό της Πορτογαλίας του 1976, που προέκυψε μετά την αντιδικτατορική επανάσταση των γαριφάλων. Πήραμε στοιχεία το προοίμιο του Γαλλικού Συντάγματος του 1946 και από το Ιταλικό Σύνταγμα του 1948, τα οποία ήταν καρπός του συσχετισμού των δυνάμεων που προέκυψε από τη μεγάλη αντιφασιστική νίκη των λαών το 1945.

Τέλος, αντλήσαμε από τις εμπειρίες της Λατινικής Αμερικής όπως από τα σύγχρονα Συντάγματα της Βενεζουέλας και της Βολιβίας αλλά και από το σχέδιο αναθεώρησης του Συντάγματος της κυβέρνησης Αλλιέντε στη Χιλή. Η σύγχρονη λατινοαμερικάνικη εμπειρία, με την ενεργητικότητα του λαϊκού παράγοντα, τη διάθεση για έμπρακτη κατοχύρωση της εθνικής ανεξαρτησίας και της λαϊκής κυριαρχίας, για την απαλλαγή από την καταλήστευση των πολυεθνικών ή διεθνών οργανισμών όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, έχει δώσει πολύ σημαντικά, συνταγματικά κείμενα. Παρά τις διαφορετικές νομικές παραδόσεις, αυτές οι εμπειρίες είναι πολύ κοντά στις δικές μας. Γι’ αυτό και καταφέραμε, -δημιουργικά νομίζω- να εντάξουμε στοιχεία στο δικό μας σχέδιο Συντάγματος.

Διαβάστε την συνέντευξη εδώ
(05/04/2022, Documento, K. Βενάκης)

Παρουσίαση στην εφημ. Αυγή, Γράφει ο Β. Πολυμενάκος

Το συγκεκριμένο πόνημα, όπως αποκαλύπτει και ο τίτλος του, επιχειρεί να αναδείξει, έστω και σε θεωρητικό, νομικό και πολιτικό επίπεδο, τη δυνατότητα για ένα διαφορετικό συνταγματικό κείμενο, με βάση κυρίως τα αντίστοιχα συνταγματικά κείμενα της Πορτογαλίας του 1976, της Βενεζουέλας, της Βολιβίας, του προοιμίου του γαλλικού συντάγματος του 1946, του ιταλικού συντάγματος του 1948, του σχεδίου αναθεώρησης του χιλιανού συντάγματος της κυβέρνησης Αλλιέντε, του σχεδίου συντάγματος της Εθνικής Αντίστασης και του σχεδίου της αντιπολίτευσης κατά την αναθεωρητική διαδικασία του 1975. Τα περιεχόμενα του βιβλίου περιλαμβάνουν την εισαγωγή και το συνταγματικό κείμενο, με τις προτεινόμενες αλλαγές σε αντιπαραβολή με το πρωτότυπο κείμενο.

Οι βασικές κατηγορίες αλλαγών στο σύνταγμα ανταποκρίνονται σε τέσσερα νομικά και πολιτικά πεδία: εθνική κυριαρχία, δημοκρατία, οικονομία και δικαιώματα. Ειδικότερα η ενίσχυση της εθνικής κυριαρχίας για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της χώρας αποτελεί τον πυρήνα του παρόντος εγχειρήματος. Ο σκοπός αυτών των αλλαγών είναι η προάσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας και, βέβαια, η αποτροπή παρεμβάσεων από τον ξένο παράγοντα. Αντίστοιχα, στην κατηγορία της δημοκρατίας βασικός σκοπός των συνταγματικών αλλαγών είναι η ενίσχυση του δημοκρατικού στοιχείου με στόχο την ενδυνάμωση των αμεσοδημοκρατικών στοιχείων στο συνταγματικό κείμενο, όπως είναι το δημοψήφισμα.

Ακολούθως, στην περίπτωση της οικονομίας, χαρακτηριστικό στοιχείο είναι ο σχεδιασμός της οικονομίας με βάση την άνοδο και την ευημερία όλου του πληθυσμού, στο πλαίσιο ουσιαστικότερης αντιμετώπισης των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων. Τέλος, στο πεδίο των δικαιωμάτων, ο βασικός σκοπός είναι η ενίσχυση των κοινωνικών δικαιωμάτων, με στόχο την προστασία των ευάλωτων τάξεων. Για παράδειγμα, προτείνεται η προάσπιση της συνδικαλιστικής ελευθερίας και η ενίσχυση του ρόλου του κράτους στη διασφάλιση του δικαιώματος της υγείας.

Αν και το πόνημα αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί υπερβολικά ριζοσπαστικό και μαξιμαλιστικό, λόγω των επιδιώξεών του, αποτελεί μια σημαντική θεωρητική προσπάθεια ενίσχυσης του δημοκρατικού στοιχείου αλλά και του κοινωνικού ρόλου του συντάγματος. Παράλληλα, ανοίγει νέους δρόμους στην κριτική νομική και πολιτική προσέγγιση του συνταγματικού κειμένου. Δεν αφορά μόνο λοιπόν την ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά και τον μέσο αναγνώστη που θα ήθελε να εντρυφήσει σε σχετικούς πολιτικούς προβληματισμούς.

Αυγή, 07/04/22
γράφει ο Β. Πολυμενάκος

Γιατί και πώς πρέπει να αλλάξει το Σύνταγμα
γράφει ο Γρηγόρης Αυδίκος, thepressproject.gr

Η τελευταία συνταγματική αναθεώρηση ολοκληρώθηκε, όπως είναι γνωστό, το 2019. Υπήρξε όμως μια άνιση, άτολμη και περιορισμένη αναθεώρηση (Βλ. αναλυτικά σε Αυδίκος Γ., Παθογένειες του Συντάγματος και Αναθεώρηση, Στοχαστής, 2020, Αθήνα). Δεν μπορεί εύλογα να υποστηριχθεί ότι αντιμετώπισε κάποια από τις βασικές παθογένειες της λειτουργίας του πολιτεύματος, όπως αυτές αποτυπώθηκαν σε όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης και εναργέστερα κατά την εποχή των διαδοχικών κρίσεων,  που ζήσαμε και ζούμε από το 2009 έως σήμερα. Ούτε, μπορεί εύλογα να υποστηριχθεί ότι τα ζητήματα με τα οποία καταπιάστηκε η αναθεώρηση του 2019 προσφέρουν κάποια σημαντική προστιθέμενη αξία στη λειτουργία του πολιτεύματος. 

Ειδικότερα, το Σύνταγμα του 1975, όπως αυτό αναθεωρήθηκε κατά διαστήματα (1986, 2001, 2008, 2019), αντιμετώπισε πολλές μεγάλες «πληγές» και παθογένειες της λειτουργίας του πολιτεύματος, αλλά είναι αλήθεια επίσης ότι δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει μια σειρά από σημαντικές παθογένειες, την ελλιπή παρουσία των θεσμικών αντιβάρων, την έλλειψη ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών, τη διαφθορά, τη συναλλαγή και το πελατειακό κράτος, την ασυνέχεια της διοίκησης κ.α.

Επιμέρους αποσπασματικές ρυθμίσεις της τελευταίας αναθεώρησης, όπως π.χ. η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, όπως αυτή προβλέφθηκε στο αρ. 73 παρ. 6 του Συντάγματος (για την οποία δεν έχει μέχρι σήμερα ψηφισθεί ο σχετικός εκτελεστικός νόμος [Βλ. και Αυδίκος Γ., Λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία και εκτελεστικός νόμος, https://www.constitutionalism.gr, δημ. στις 09.02.2021 και στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 08.02.2021] με υψηλό όριο υπογραφών και αποκομμένη από ένα συνεκτικό δίκτυο αλλαγών που θα καθιστούσαν την ουσιαστικότερη συμμετοχή των πολιτών και την ύπαρξη ισχυρών θεσμικών αντιβάρων πραγματικότητα ή η άτολμη έως και ελλιπής αναθεώρησης της Ευθύνης Υπουργών, δεν αρκούν για την αντιμετώπιση των παθογενειών. 

Μετά από όλα αυτά και ενόψει του γεγονός ότι το 2024 θα είναι εκ νέου εφικτή η εκκίνηση της διαδικασίας αναθεώρησης, τίθεται το ερώτημα αν υπάρχει, άραγε, ανάγκη για περαιτέρω αναθεώρηση του Συντάγματος μετά την αναθεώρηση του 2019; Η απάντηση νομίζω στο ερώτημα αυτή είναι απλή. Πράγματι υπάρχει. Και αυτό για δύο λόγους, αφενός μεν διότι, όπως ήδη σημειώθηκε, η αναθεώρηση δεν αντιμετώπισε διαχρονικές παθογένειες, αφετέρου δε, διότι οι διαχρονικές αυτές παθογένειες σύντομα θα υποδαυλίσουν μια ακόμη έκρηξη πολιτικής νομιμοποίησης και περαιτέρω αποστασιοποίηση των πολιτών. (...)

Διαβάστε όλο το άρθρο εδώ
Γρηγόρης Αυδίκος για το tpp, 16.04.2022

Παρουσίαση από Μ. Πιμπλή σε Εφ. Εποχή
Πώς το Σύνταγμα θα άνοιγε δρόμους

Το να φανταστεί κανείς ένα νέο Σύνταγμα, πιο δημοκρατικό, είναι περίπου συνώνυμο με το να φανταστεί μια νέα κοινωνία. Όπως λέει ο καθηγητής Θεωρίας Κράτους και Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Δημήτρης Καλτσώνης, η υπόθεση της κοινωνικής αλλαγής δεν είναι πρωτίστως συνταγματικό ζήτημα, ωστόσο, η ιστορική πείρα δείχνει ότι η διεκδίκηση και βέβαια η επίτευξη και υλοποίηση αλλαγών αποτυπώνεται πάντα με όρους συνταγματικούς και νομικούς.

Στην εισαγωγή του βιβλίου «Το Σύνταγμα της Ελεύθερης Ελλάδας», ενός συλλογικού τόμου που επιμελήθηκαν οι Γρηγόρης Αυδίκος και Δημήτρης Καλτσώνης, ο τελευταίος σημειώνει ότι σε τυχόν ριζοσπαστική μεταβολή συνήθως δεν γίνεται αναθεώρηση του Συντάγματος αλλά τα πράγματα οδηγούνται σε συντακτικές συνελεύσεις. Ωστόσο, οι αλλαγές που προτείνει ο τόμος, πάνω στο εν ισχύ συνταγματικό κείμενο του 1975, «αποτελούν ένα ελάχιστο πλαίσιο που είναι αναγκαίο προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για μια άλλου τύπου δημοκρατία και μια άλλου τύπου κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη που έχει ανάγκη ο ελληνικός λαός». Εκπροσωπώντας και τους συγγραφείς του τόμου (είναι οι δύο επιμελητές και οι Γιάννης Κουζής, Δημήτρης Μασούρας, Βρασίδας Πολυμενάκος, Δήμητρα Σταυρομήτρου) ο Δημήτρης Καλτσώνης γράφει ότι τα αδιέξοδα φαντάζουν μεγαλύτερα από ποτέ, στην Ελλάδα και διεθνώς, και ότι στον αιώνα των κρίσεων που διανύουμε «κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει -το αντίθετο- ότι το αίτημα για κοινωνική αλλαγή ενδέχεται να λάβει σαρωτική μορφή και ρυθμό».

Ένα σχέδιο Συντάγματος είναι άσκηση επί χάρτου, οι αλλαγές ωστόσο που προτείνονται εδώ είναι άλλοτε εντελώς πρωτότυπες, άλλοτε εμπνευσμένες από ποικίλα συνταγματικά κείμενα όπως της Πορτογαλίας του 1976, της Βενεζουέλας, της Βολιβίας, της Ιταλίας του 1948, της Χιλής (σχέδιο κυβέρνησης Αλιέντε), από το προοίμιο του Γαλλικού Συντάγματος του 1946, από τη Χάρτα του Ρήγα, από τις προτάσεις της αντιπολίτευσης το 1975.

Οι τέσσερις κατηγορίες αλλαγών που προτείνονται είναι στα πεδία της κατοχύρωσης της εθνικής ανεξαρτησίας, της ουσιαστικοποίησης της δημοκρατίας, στα πεδία της οικονομίας και των δικαιωμάτων. Προτείνονται συγκεκριμένες αλλαγές σε άρθρα του Συντάγματος, λ.χ. στο 106 και 107 με εισαγωγή εθνικού σχεδίου ανάπτυξης που θα προβλέπει ρητά την άνοδο της ευημερίας του λαού και την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, καθώς και με την πρόβλεψη εθνικοποίησης επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας (πεδίο οικονομίας) ή στα άρθρα 22 και 23 για την απεργία και στο 3 και αλλού για το διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας. Ειδικά ως προς το τελευταίο προβλέπει την πλήρη αντικατάσταση των τριών παραγράφων περί επικρατούσας θρησκείας, εκκλησιαστικού καθεστώτος και μεταφράσεων του κειμένου της Αγίας Γραφής με μία φράση: «Το ελληνικό κράτος είναι θρησκευτικά ουδέτερο».

Το Σύνταγμα σε ισχύ παρατίθεται ολόκληρο και οι μεν προτεινόμενες προσθήκες επισημαίνονται με κόκκινο χρώμα, οι δε απαλοιφές με αχνή γραμματοσειρά και διακριτή διαγραφή. Στο άρθρο 1 παράγραφος 1, που λέει ότι «Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, προστίθεται η φράση «Η Ελληνική Δημοκρατία είναι κοινωνικό κράτος δικαίου, που εδράζεται στον εργαζόμενο λαό», και στην παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου, η τωρινή διατύπωση «Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα», μετατρέπεται σε «Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό και ασκούνται από το Λαό, όπως ορίζει το Σύνταγμα».

Άλλα παραδείγματα σημαντικών προτεινόμενων συνταγματικών παρεμβάσεων είναι: η προστασία της χώρας από έξωθεν οικονομικούς εκβιασμούς που μπορούν να οδηγήσουν στην οικονομική υποτέλειά της (αρ. 28), η συμμετοχή του λαού στη νομοθετική διαδικασία μέσω ενυπόγραφων αιτήσεων 10 χιλιάδων εκλογέων (άρθρο 73), η εγγύηση ελάχιστου επιπέδου διαβίωσης και η υποχρεωτική μέριμνα για καθολική και δωρεάν πρόσβαση στο Ε.Σ.Υ. (άρθρο 21) κ.ά.

«Η παρούσα συνταγματική πρόταση», γράφει στην εισαγωγή ο Δημήτρης Καλτσώνης, «παραδίδεται στο αναγνωστικό κοινό με τη φιλοδοξία να συμβάλει στο σύγχρονο νομικοπολιτικό προβληματισμό. ∆εν απευθύνεται μόνο σε νομικούς ή πολιτικούς επιστήμονες. Πρόκειται για ένα σχέδιο ριζοσπαστικού Συντάγματος, με απώτερο στόχο μια νέα, ελεύθερη Ελλάδα και έναν ελεύθερο λαό».

Γράφει ο Μανώλης Πιμπλής
 Εφ. Εποχή 31/07/2022

Διαβάστε εδώ τα περιεχόμενα και εδώ τις πρώτες σελίδες του βιβλίου.

Παρακολουθήστε την παρουσίαση του βιβλίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (Πέμπτη 12 Μαΐου 2022).
Για το βιβλίο μίλησαν οι: Γιώργος Κασιμάτης (ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου), Κώστας Παπαδάκης (δικηγόρος), Δημήτρης Σαραφιανός (διδάκτωρ Νομικής, δικηγόρος, μέλος ΔΣ ΔΣΑ) και ο εκ των επιμελητών του βιβλίου Δημήτρης Καλτσώνης (καθηγητής Θεωρίας Κράτους και Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο) Την εκδήλωση συντόνισε η Λαμπρινή Θωμά, δημοσιογράφος.