Εξώφυλλο & Δελτίο τύπου

Πρώτη έκδοση: Φεβρουάριος 2021

Δυο τύποι περιφέρονται ασταμάτητα με τα άλογά τους φιλοσοφώντας τη ζωή, με αφορμή την αφήγηση των ερώτων τους. Δεν ξέρουμε ποιοι είναι. Δεν ξέρουμε από πού έρχονται. Δεν ξέρουμε πού πάνε. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι ο ένας είναι αφέντης του άλλου. Ο αναγνώστης πολύ γρήγορα αναρωτιέται ποιος είναι πραγματικά ποιος. Κι αυτό επειδή μέσα από καταιγιστικές ερωτικές ιστορίες, τη μία πιο απρόσμενα περιπετειώδη και διασκεδαστική από την άλλη (παρελαύνουν καμιά εξηνταριά πρόσωπα), η πρωτοβουλία των κινήσεων αλλάζει συνεχώς χέρια.

Ο μοιρολάτρης Ζακ και ο αφέντης του είναι το κλασικό αριστούργημα της εποχής του Διαφωτισμού, το κοινωνικό μυθιστόρημα που ύμνησαν παλαιοί συγγραφείς, όπως ο Γκέτε (το 1780), ο Σίλερ (το 1785), οι αδελφοί Γκονκούρ (στον 19ο αιώνα) και νεότεροι, όπως ο Μίλαν Κούντερα που κυριολεκτικά αποθεώνει την τέχνη του Ντιντερό.

Ο μοιρολάτρης Ζακ και ο αφέντης του είναι το ελευθεριακό μυθιστόρημα που, αν και γραμμένο τον 18ο αιώνα, προκαλεί πάντα, μέσα από την πηγαία διακωμώδηση των κατεστημένων ηθών, την ίδια διάθεση να αναστοχαστεί κανείς τα περιθώρια ατομικής αντίστασης στην κατεστημένη εξουσία.

Ο μοιρολάτρης Ζακ και ο αφέντης του είναι πάνω απ’ όλα ένα απολαυστικό «μυθιστόρημα-παιχνίδι», ένα διαρκές παιχνίδι απρόβλεπτων ανατροπών ανάμεσα στον συγγραφέα και τον αναγνώστη του, με τις τεχνικές που δοκίμασαν στον 20ό αιώνα οι μεγάλοι του μοντέρνου μυθιστορήματος.

Παρουσίση στο Πριν από την Μαριάννα Τζιαντζή
Ένα μυθιστόρημα του 18ου αιώνα που διαβάζεται απνευστί

(...) Η ίδια η ιστορία αυτού του βιβλίου είναι μυθιστορηματική. Ο Ντιντερό, ένας άθεος υλιστής, υπέστη διώξεις για τη δράση του, φυλακίστηκε και έγραφε υπό τη δαμόκλειο σπάθη της λογοκρισίας. Το βιβλίο του αυτό, όπως και άλλα, δεν είδε το φως ενόσω ζούσε. Ένα τμήμα του δημοσιεύτηκε στη χειρόγραφη (!) ελβετική επιθεώρηση Correspondance litteraire που έφτανε σε έναν κλειστό κύκλο συνδρομητών, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο Γκέτε και ο Σίλερ που είχαν εκφράσει τον θαυμασμό τους γι’ αυτό το έργο. Θαυμάστρια και προστάτιδα του Ντιντερό ήταν και η Μεγάλη Αικατερίνη, χάρη στην οποία διασώθηκε το σύνολο αυτού του μυθιστορήματος που το πληρέστερο αντίγραφό του φυλασσόταν στη βιβλιοθήκη του Ερμιτάζ στο Λένινγκραντ. Ας σημειωθεί ότι η πλήρης και οριστική έκδοση του Μοιρολάτρη Ζακ πραγματοποιήθηκε στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.

Η ανατρεπτική, διαλεκτική και ελευθεριακή σκέψη του Ντιντερό, έτσι όπως εκφράστηκε και σε αυτό το μυθιστόρημα, επαινέθηκε επανειλημμένα από κορυφαίους μεταγενέστερους συγγραφείς και στοχαστές (Μπαλζάκ, Σταντάλ, Ζολά, Ανατόλ Φρανς, Αντρέ Ζιντ, Μίλαν Κούντερα και άλλοι πολλοί), ενώ ο Μαρξ, όταν ρωτήθηκε ποιος ήταν ο αγαπημένος του πεζογράφος απάντησε –ή μάλλον έγραψε– ότι ήταν ο Ντιντερό.

Αχανές ήταν το πεδίο των γνώσεων του Ντιντερό, ακόρεστη η περιέργειά του να μαθαίνει, ασίγαστο το πάθος του να στοχάζεται και να κρίνει. Ο Μοιρολάτρης Ζακ είναι ένα λαϊκό μυθιστόρημα, που δεν απευθύνεται μόνο στους λόγιους αλλά στον απλό αναγνώστη που είναι πρόθυμος να του παραδοθεί. Οι λόγιοι έχουν ανιχνεύσει τις καταβολές του Ζακ και τη συγγένειά του με κλασικά έργα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, όπως διαβάζουμε στον Πρόλογο και το Επίμετρο της ελληνικής έκδοσης, που έχει επιμεληθεί ο Άρης Μαραγκόπουλος, ενώ η χυμώδης μετάφραση είναι της Εύης Βαγγελάτου. 

Η διαφθορά της Εκκλησίας, της αστυνομίας, η υποκρισία της αριστοκρατίας αλλά και η πονηριά και η υστεροβουλία που ενίοτε εκδηλώνονται και στις λαϊκές τάξεις, είναι μερικά από τα μοτίβα που ξετυλίγονται στις σελίδες αυτού του απολαυστικού βιβλίου, ενώ προωθημένος είναι ο τρόπος που ο Ντιντερό κρίνει την κοινωνική θέση των γυναικών της εποχής του. Ο αναγνώστης ξεχνά ότι διαβάζει ένα μυθιστόρημα που γράφτηκε στην προεπαναστατική Γαλλία κι έχει την αίσθηση ότι συνομιλεί με έναν σύγχρονό μας.

Διαβάστε την παρουσίαση εδώ
Γράφει η Μαριάννα Τζιαντζή, 11/07/2021

Διαβάστε εδώ την εισαγωγή και τις πρώτες σελίδες του βιβλίου. Ακούστε εδώ το podcast της παρουσίασης του βιβλίου από τον Άρη Μαραγκόπουλο στο ένθετο "Σε Πρώτο Πρόσωπο του Δεύτερου Προγράμματος" της ΕΡΤ που επιμελείται ο Δημήτρης Μεϊδάνης. 

Aκούστε εδώ στην εκπομπή της Έλενας Καραγιάννη «Μένουμε πρώτο» (Πρώτο Προγράμμα ΕΡΤ, 30.12.2021), μια συζήτηση με τον  Ά. Μαραγκόπουλο όπου εξηγεί πειστικά τον λόγο που κλασικά βιβλία όπως το «Ο μοιρολάτρης Ζακ και ο αφέντης του», είναι πέρα από αξιοδιάβαστα, απολύτως επίκαιρα για την εποχή μας.