ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΥΔΟΞΟΥ:  94689652

1η έκδοση: Μάρτιος 2020
Επίμετρο: Παντελής Λέκκας

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ & ΕΞΩΦΥΛΛΟ

Με τις Διαλέξεις για την ιστορία της πολιτικής σκέψης οι εκδόσεις Τόπος παρουσιάζουν στο ελληνικό κοινό τον Μάικλ Όουξοτ (1901-1990), καθηγητή πολιτικής επιστήμης στο London School of Economics and Political Science. Ο Όουξοτ είναι πολύ γνωστός στον αγγλόφωνο κόσμο και το έργο του προξενεί μεγάλο ενδιαφέρον. Απόδειξη του ενδιαφέροντος για τη σκέψη του είναι η έκδοση της πεντάτομης σειράς των Επίλεκτων Έργων του στα αγγλικά. Ο δεύτερος τόμος αυτής της σειράς περιλαμβάνει και τις ανά χείρας Διαλέξεις για την ιστορία της πολιτικής σκέψης, που δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά το 2006.

Γιατί, όμως, θα διάβαζε κάποιος σήμερα τις Διαλέξεις για την ιστορία της πολιτικής σκέψης του Μάικλ Όουξοτ; Τι έχουν να προσφέρουν μισό αιώνα μετά τη συγγραφή τους;  Παρά την ηλικία τους και παρά τις ιδιαιτερότητές τους (ή μάλλον χάρη σε αυτές), οι Διαλέξεις του Όουξοτ δεν μοιάζουν με παρόμοιες συνθέσεις, εισαγωγές ή εγχειρίδια. Η μοναδικότητα οφείλεται σε πολλές επιμέρους αρετές, αλλά κυρίως στον απλό, κατανοητό και πειστικό τρόπο με τον οποίο ο Όουξοτ αντιλαμβάνεται τόσο την πολιτική σκέψη όσο και την ιστορία της.  Απαλλαγμένες από δυσνόητα θεωρητικά σχήματα και περίπλοκες ορολογίες, οι Διαλέξεις του Όουξοτ καθιστούν κατανοητές τις πολιτικές αντιλήψεις άλλων εποχών, ενόσω περιγράφουν τις ιστορικές συνθήκες που τις διαμόρφωσαν. Εξετάζουν τις διερωτήσεις για τη νομιμοποίηση της εξουσίας που απασχόλησαν την πολιτική σκέψη (α) των αρχαίων Ελλήνων, (β) των Ρωμαίων, (γ) των Ευρωπαίων των Μεσαιωνικών Χρόνων, και (δ) των Ευρωπαίων των Νεότερων Χρόνων. Οι Διαλέξεις, διατυπωμένες σε στρωτή και διαυγή γλώσσα, αποτελούν ένα ελκυστικό και στοχαστικό κείμενο, με γλαφυρές νοητικές αναλογίες, αναπάντεχες ανατροπές παραδεδεγμένων αντιλήψεων και διεισδυτικές ιστορικές ερμηνείες.

Παρουσίαση στο περιοδικό Σύγχρονα Θέματα

Ο Μάικλ Όουξοτ (1901-1990) –Βρετανός αντιθεμελιοκρατικός πολιτικός φιλόσοφος και ιστορικός των ιδεών– είναι ελάχιστα γνωστός στην Ελλάδα, εξαιτίας ίσως του ιδιότυπου συντηρητισμού του, παρότι η πρωτότυπη συμβολή του στην πολιτική σκέψη αναγνωρίζεται στον αγγλοσαξονικό κόσμο, και πέραν αυτού, όλο και περισσότερο μετά τον θάνατό του.
Ο Παντελής Λέκκας (ΕΚΠΑ) έπραξε σοφά επιλέγοντας να συστήσει τον Όουξοτ στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό μεταφράζοντας το συγκεκριμένο έργο. Οι (πανεπιστημιακές) Διαλέξεις –πρωτοεκδόθηκαν στην Αγγλία μόλις το 2007– αποτυπώνουν την πολιτική φιλοσοφία του Όουξοτ «εν κινήσει» σε μιαν εύληπτη και διεισδυτική ανασύνθεση της πολιτικής σκέψης από την αρχαιότητα μέχρι την ευρωπαϊκή νεωτερικότητα. Η εξαιρετική μετάφραση του κειμένου συνοδεύεται από κατατοπιστικό επίμετρο (91 σ.), στο οποίο ο Λέκκας παρουσιάζει και αξιολογεί το όλο έργο του Όουξοτ. Πρόκειται για μιαν άρτια έκδοση, εξοπλισμένη με επεξηγηματικές σημειώσεις του μεταφραστή, χρήσιμο γλωσσάριο και χρηστικά ευρετήρια ονομάτων και θεμάτων.

Σύγχρονα Θέματα τ.147-148 (Απρίλιος 2020) 

Παρουσίαση στο ηλεκτρονικό περιοδικό Αναγνώστης από τον Ιάσονα Ζαρίκο.
Ο Μάικλ Όουξοτ στην Ελλάδα: Οι Διαλέξεις για την ιστορία της πολιτικής σκέψης

(...) η επικαιρότητα του Όουξοτ βρίσκεται κυρίως στην επιμονή του για οριοθέτηση των ανθρώπινων ιδιωμάτων: η ασύντακτη «διεπιστημονικότητα» των ημερών μας όπου νομοθετικές και ιδιογραφικές λογικές εξήγησης εναλλάσσονται αμέριμνες από σελίδα σε σελίδα συνιστά, κατά τον φιλόσοφο, «σφάλμα ασυνάφειας». Αλληλοκατάργηση, δηλαδή, κατόπιν αμοιβαίου επαίνου τόσο του επιστημονικού (scientific) όσο και του ιστορικού ιδιώματος.
Η αξία του βιβλίου ωστόσο δεν εξαντλείται στα επιστημολογικά διδάγματα. Στον αναγνώστη που δεν ενδιαφέρεται για τις φιλοσοφικές αψιμαχίες, οι Διαλέξεις προσφέρουν μια εισαγωγή στην δυτική πολιτική σκέψη γραμμένη με τέτοιον τρόπο ώστε να απαλλάσσει τις λέξεις από το βάρος τους.
Ονόματα οικεία και βαριά, εγγεγραμμένα στις απαιτήσεις μιας κάποιας « εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης», όπως ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Αυγουστίνος, ο Χόμπς και άλλοι παρουσιάζονται ως συμμετέχοντες στην μακρά συζήτηση για το πώς πρέπει να δομηθεί ο συλλογικός βίος, για το πως πρέπει να ζούμε υπό το φως όχι κάποιας δυσνόητης αφαίρεσης αλλά της εμπειρίας μας: της απτής -και αναπόφευκτης- γνωριμίας μας με τον κόσμο.
Για να κρατήσει το ενδιαφέρον του ακροατή (κατά βάση προπτυχιακών φοιτητών), ο Όουξοτ ήξερε ότι πρέπει να παρουσιάσει με τρόπο σαφή το τεχνικό λεξιλόγιο των στοχαστών αυτών.
Πράγματι, έννοιες με σκόνη αιώνων, έννοιες που ίσως συνάντησε ( και πιθανώς βαρέθηκε ) ο σημερινός αναγνώστης στο Λύκειο ή σε κάποια Ανώτατη Σχολή όπως η ελληνική πόλις και τα θέσμιά της, οι Ρωμαίες res publica, libertas, auctoritas, η φεουδαρχία και τελικά, το νεωτερικό «κυρίαρχο» κράτος συστήνονται με προσοχή στον αναγνώστη και διαδέχονται η μία μετά την άλλην σε ένα στρωτό, λείο κείμενο που πετυχαίνει να κάνει το παρελθόν «λιγότερο μυστηριώδες και περισσότερο κατανοητό». Η εξαιρετικά φροντισμένη μετάφραση και τα συνοδευτικά σχόλια του Παντελή Λέκκα επιτρέπουν στον αναγνώστη να  κρίνει αν, πως και γιατί το παρελθόν αυτό μας ακολουθεί μέχρι σήμερα.
Από μια άλλην άποψη, βέβαια, είμαστε σίγουρα πολύ μακριά. Η πολιτική παράδοση της Δύσης μας αφορά, αλλά οι κόσμοι που θέλησαν να ανασυστήσουν οι Διαλέξεις – και αυτός στον οποίον γράφτηκαν – έχουν ήδη χαθεί.  Μπορούν μόνο να ιστορηθούν.
Αξίζει ο κόπος. Είτε ως εισαγωγή στην Δυτική πολιτική παράδοση είτε ως γνωριμία με τον πρωτότυπο και οξύ στοχασμό του Μάικλ Όουξοτ, οι Διαλέξεις για την ιστορία της πολιτικής σκέψης αποτελούν σημαντικό εκδοτικό εγχείρημα και αξίζει να διαβαστούν.
Ας διαβαστούν χωρίς απαιτήσεις για συγκεκριμένα διδάγματα και οδοδείκτες.  Πέραν, ίσως, αυτού το οποίο προσπάθησε να διαλευκάνει σε όλη την σταδιοδρομία του ο Όουξοτ: η Ιστορία δεν έχει μεγαλύτερο βάθος από αυτό που γεννάει η περιστασιακή συνάντηση ανθρώπων, συμβάντων και ιδεών ούτε μεγαλύτερο βάρος από αυτό ενός ξετυλιγμένου νήματος. Γι αυτό και δεν μπορεί να γίνει κάτι άλλο από αυτό που είναι. Και ούτε χρειάζεται: αυτάρκης και κάπως υπεροπτική έναντι της αγωνίας μας για καθοδήγηση αφού αποκαλύπτει μόνον ό,τι έχει ήδη χαθεί, η ματιά της παραμένει το καλύτερο διαβατήριο για όποιον θέλει να συναναστραφεί την ανθρώπινη περιπέτεια.
 

^{Διαβάστε την βιβλιοκριτική εδώ
γράφει Ιάσων Ζαρίκος ιστορικός, διδάκτορας Παντείου Πανεπιστημίου}

Βιβλιοκρισία Περιοδικό Θέματα Ιστορίας της εκπαίδευσης, γράφει ο Ι. Κυριακαντωνάκης
Ιστορία, πολιτική και ϕιλοσοϕία στο έργο του Michael Oakeshott.
Μια διανοητική προσωπογραϕία από τον Παντελή Λέκκα 

Η μετάφραση για πρώτη ϕορά στα ελληνικά του αποστάγματος της ενασχόλησης ενός από τους σπουδαιότερους Βρετανούς ϕιλοσόϕους του 20ού αιώνα με την ιστορία του δυτικού πολιτισμού και ειδικότερα αυτή των ευρωπαϊκών πολιτικών θεσμών, αντιλήψεων και ιδεών στη μακρά της διάρκεια, αποτελεί αϕ’ εαυτή γεγονός εξαίρετης σημασίας. Για πάρα πολλούς λόγους αξίζει να καταπιαστεί κανείς και να μελετήσει το πόνημα του Michael Oakeshott Διαλέξεις για την ιστορία της πολιτικής σκέψης, που μεταϕράστηκε στα ελληνικά από τον Καθηγητή Παντελή Λέκκα και κυκλοϕόρησε στα τέλη του 2019 από τις εκδόσεις Τόπος. Παρά τον τίτλο, τα κεϕάλαια που αποτελούν το βιβλίο στην ουσία υπερβαίνουν τη συγκεκριμένη ακαδημαϊκή πειθαρχία, τουλάχιστον όπως γίνεται κατανοητή στις μέρες μας. Πέραν της εξέτασης των πολιτικών θεωριών, αναδεικνύουν έντονα ένα ιστορικό πλαίσιο γεγονότων-πράξεων, αντιλήψεωνσκέψεων, αναγκών, μύθων, μεταναστεύσεων και εγκαταστάσεων λαών, πολιτικής αναταραχής και εναλλαγής. Επιπλέον, μας προσϕέρουν τις σκέψεις του Oakeshott για την κατανοητική ϕύση της ιστορικής γνώσης και έρευνας. Η ιστορία δεν εξηγεί δίκην αιτίου, δε διέπεται από αυστηρούς νόμους αιτίου-αιτιατού, είναι άλλης τάξεως από την ϕύση, δυνάμει του συγκυριακού της χαρακτήρα, σε αντιδιαστολή με την ανάγκη – αναγκαιότητα που διέπει την τελευταία, αλλά και από την τέχνη που είναι προμελετημένη, ειδική και συγκεκριμένη.

Το έργο του Michael Oakeshott αναπτύσσεται κυρίως στα πεδία της ϕιλοσοϕίας της ιστορίας και της πολιτικής επιστήμης ως ιστορίας της πολιτικής σκέψης – και ευρύτερα των πολιτικών θεσμών, ιδεών και δράσης. Στη σκέψη του Βρετανού στοχαστή δύνανται να μας εισάγουν η λεγόμενη συντηρητική προδιάθεση (ο εμπειρικός και όχι ιδεολογικός συντηρητισμός που τον χαρακτηρίζει) και η διάκριση της ανθρώπινης εμπειρίας σε δύο μεγάλες κατηγορίες, την πρακτική και την κατανοητική. Ο εμπειρικός συντηρητισμός βασίζεται στην παράδοση, όπως αυτή εντοπίζεται στο πεδίο της πολιτικής, σε αντιδιαστολή με την ιδεολογία. Με άλλα λόγια ο όρος αναϕέρεται στη διάκριση της εμπειρίας από την αϕαίρεση. Η δε κατανοητική στάση απέναντι στην ανθρώπινη κατάσταση περιλαμβάνει τους τρόπους της ιστορίας, της ϕιλοσοϕίας και της επιστήμης, και βρίσκεται σε αντίστιξη με την πρακτική, την ποιητική και την ηθική στάση, οι οποίες εκϕράζουν απόψεις, πεποιθήσεις, επιθυμίες, ιδεώδη, ϕιλοδοξίες, ελπίδες, ϕόβους, στρατηγικές αλλαγής ή συντήρησης.  Αντίστοιχα, το παρελθόν διακρίνεται σε πρακτικό και ιστορικό. Το ιστορικό παρελθόν χαρακτηρίζεται, σύμϕωνα και με τον Weber, από εγγενή πολυπλοκότητα, σύνθετο χαρακτήρα. Από απουσία ενότητας και σαϕούς περιγράμματος, ιστορικών αρχών, προσθέτει ο Oakeshott. Τα ιστορικά γεγονότα δεν έχουν ένα σκοπό, δε διαμορϕώνονται από σταθερά και κυρίαρχα κίνητρα, δεν οδηγούν σε συγκεκριμένο «τέλος» και «συμπεράσματα». (...) 

Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
Θέματα Ιστορίας της εκπαίδευσης τ. 21-22,
γράφει ο Ι. Κυριακαντωνάκης

Διαβάστε τα περιεχόμενα και ένα ενδεικτικό κεφάλαιο του βιβλίου. 

Διαβάστε εδώ μια παρουσίαση του βιβλίου από τον Παντελή Λέκκα ertnews.gr 26/09/2021.