Ένα μυθιστορηματικό πανόραμα του 19ου αιώνα, με σταθμούς
την Κωνσταντινούπολη, τη Λήμνο και την Αλεξάνδρεια.
Άνθρωποι περήφανοι όπως η Φωτεινή, που ξέρουν να κάνουν το δηλητήριο της ζωής φάρμακο, άνθρωποι θυμόσοφοι όπως η Άννα και η Φρόσω, που αποδεικνύουν την αγάπη στα δύσκολα, άνθρωποι συνετοί και δίκαιοι όπως ο Αριστείδης ή υπερόπτες και μισάνθρωποι όπως ο Αντώνης και η Στέλλα είναι μονάχα μερικοί από τους χαρακτήρες που οι ζωές τους, μικρά ξεχωριστά ποτάμια, κυλούν ορμητικά σε πάθη, έρωτες, πλάνες, δεινά, προσδοκίες, συγκρούσεις, μέσα στη δίνη ιστορικών και πολιτικών γεγονότων στα τέλη του 19ου αιώνα, με σταθμούς την Κωνσταντινούπολη, τη Λήμνο, την Αλεξάνδρεια.
Το Αχγιάτ Ανχάρ είναι μια συγκινητική ιστορία, πραγματικό πανόραμα της ελληνικής αστικής ζωής της εποχής, μια κοινωνική περιπέτεια που μεταφέρει τις γεύσεις, τα αρώματα, τα χρώματα, τις αισθήσεις, τις μνήμες, τα γλωσσικά ιδιώματα, τις διαφορετικές κουλτούρες που πλημμυρίζουν την καθημερινότητα της ελληνικής διασποράς.
Συνέντευξη στην Αλεξάνδρα Παναγοπούλου για το plusmag.gr
Η Μαρώ Κάργα μας μιλά για τις ρίζες της, την ανάγκη για επιστροφή στο παρελθόν, το πέρασμα στη συγγραφή και τους χαρακτήρες της.
Ας μιλήσουμε λίγο για τον τίτλο «Αγχιάτ Ανχάρ» (Ζωές Ποτάμια). Γιατί τον επιλέξατε;
Η γιαγιά μου, στην οποία είναι αφιερωμένο και το βιβλίο, έλεγε πως οι ζωές των ανθρώπων κυλούν σαν τα ποτάμια, διακόπτονται με τον θάνατο μα δεν τελειώνουν. Έτσι επιλέχτηκε ο τίτλος «Ζωές Ποτάμια», και μεταφράστηκε στα αραβικά, σαν φόρος τιμής στον τόπο που υπήρξε, την εποχή που αναφέρομαι, η γη της επαγγελίας για πάρα πολλούς ξένους και Έλληνες της διασποράς, ανάμεσά τους και δικούς μου ανθρώπους.
Πόσο σας επηρέασε το γεγονός πως έχετε ρίζες από Σμύρνη, Αϊβαλί, Πόλη και Αλεξάνδρεια για να γράψετε μία ιστορία από το παρελθόν με «πρωταγωνιστές» κάποιες χαμένες πατρίδες;
Αυτές οι «ρίζες» συντέλεσαν στο να νιώθω ως πατρίδα μου όλες τις πατρίδες του κόσμου. Αυτό μ’ έκανε να θέλω να δείξω και μέσα από κάποιους χαρακτήρες του βιβλίου, το πόσο ωραίο είναι να μπορείς να κατανοείς και να αποδέχεσαι ό,τι χαρακτηρίζει κάθε άνθρωπο, κάθε λαό, ένα γενικότερο γίγνεσθαι.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή, καθώς ξεκινήσατε από έναν τελείως διαφορετικό χώρο;
Κάποιες φορές ο χρόνος αποφασίζει για μας, γίνεται εγγυητής των επιλογών μας. Λειτουργεί σαν κινητήρια δύναμη. Υπήρχαν πράγματα που είχαν μέσα μου καταγραφεί και ήρθε ο καιρός που θέλησαν να βγουν.
Διαβάστε όλη τη συνέντευξη εδώ Αλεξάνδρα Παναγοπούλου, plusmag.gr, 21.05.15
Συνέντευξη στον Μιχάλη Παπαγεωργίου για την εφημερίδα Κόσμος της Πάτρας
Από το πολύχρωμο καρουσέλ των ηρωίδων του βιβλίου η Φωτεινή δίνει τις περισσότερες μάχες, «εντός και εκτός». Γιατί το γαϊτανάκι ξεκινάει από αυτή; Τι αντιπροσωπεύει, ποιος είναι ο ρόλος της στην ιστορία;
Η Φωτεινή, είναι η Lucil (η φωτεινή) όπως την έλεγε η Γαλλοεβραία μητέρα της. Η ζωή της ξεκινά με φόντο έναν θάνατο. Και μάλιστα έναν θάνατο που τον θεωρεί εκούσιο. Κι ακολουθούν άπειροι μικροί θάνατοι στιγμών και αισθημάτων, που καλείται, όπως όλοι μας άλλωστε, ως μεγάλη πια, να τους αποδεχτεί και να τους αντέξει. Η Φωτεινή σκηνογραφεί έναν κόσμο φθαρτό, όπου συνειδητά γι’ αυτήν, η μαγεία, το όνειρο κι η πραγματικότητα συμπλέκονται. Μέσα απ’ αυτόν τον βασικό χαρακτήρα του βιβλίου, νομίζω πως μπορούν να φωτιστούν πιο εύκολα οι τραγικές πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης.
Το γλωσσικό πινγκ πονγκ της Άννας και της Φρόσως είναι αξιοθαύμαστο, τόσο από πλευράς ρυθμού όσο και ιδιωμάτων. Τι μνήμες ανασύρθηκαν για την γέννηση αυτού του διπόλου;
Τα πρώτα πράγματα που με τη γέννησή μας μαθαίνουμε είναι η αφή και το άγγιγμα. Ύστερα έρχεται η γλώσσα, σαν επικοινωνία και έκφραση αισθημάτων. Το χάδι και ο λόγος αλλά και η δύναμη που έχουν στη ζωή μας, στον κόσμο του βιβλίου, είναι η Άννα και η Φρόσω. Προσεγγίζουν τις αλήθειες του με απλότητα και κάνουν τις ζωές των ανθρώπων να κινούνται, κάτω απ’ την προστασία τους, σ’ έναν χώρο πιθανοτήτων που δεν τον καθορίζει μονάχα η μοίρα. Στις μνήμες μου, αντιπροσωπεύουν τη συναισθηματική νοημοσύνη των γυναικών που γνώρισα, την εποχή ακόμα που οι άνθρωποι κουβέντιαζαν μεταξύ τους και κουβέντιαζαν πολύ.
Τι ακριβώς σημαίνει Ανατολή για σας και πώς αυτό αποτυπώνεται στο βιβλίο σας;
Η Ανατολή σαν έννοια είναι για μένα τα μάτια και τα χέρια των ανθρώπων, οι δρόμοι των καραβανιών, το βουητό των σουκ, η πνιγηρή ατμόσφαιρα, τα σχήματα της χένας στα χέρια των γυναικών, τα μπαχαρικά και τα κοσμήματα, είναι ο Τζελαλεντίν Ρουμί, ο Γιουνούς Εμρέ, ο Ομάρ Καγιάμ, ο Σααντί κι ο Αλ Φαράμπι, ο Αβικέννας κι ο Αβερρόης, οι Εβραίοι Ελληνιστές, ο Πλωτίνος κι ο Ωριγένης, ο χώρος των μονοθεϊστικών θρησκειών και των αιρέσεων, είναι η Παλμύρα, η Πέτρα και η Σαμάρα, η Μέκκα κι η Ιερουσαλήμ, αλλά και οι Παλαιστίνιοι, οι Αρμένιοι και οι Κούρδοι. Στο βιβλίο είναι ο κοσμοπολιτισμός κι οι ανθρώπινες δυστυχίες, ένα χωνευτήρι πολιτισμών και ανθρώπων, όπου ο καινούργιος κόσμος αναμετριέται ακόμα μ’ εκείνον τον παλιό, τον μαγικό, τον σοφό, αλλά και τον δεισιδαίμονα και βάρβαρο.
Διαβάστε όλη τη συνέντευξη στον οδηγό ανάγνωσης Μιχάλης Παπαγεωργίου, Κοσμος της Πάτρας, 19.06.15
Συνέντευξη στη Χρυσή Πυρουνάκη στο περιοδικό Serious
Ποιους από τους ήρωες ή ηρωίδες του βιβλίου σας αγαπήσατε περισσότερο στην πορεία της γραφής;
Όλους τους ήρωες μου, ακόμα κι εκείνους που προβάλλονται μέσα απ’ την ηθική του κακού, τους αγαπώ και τους συμμερίζομαι απόλυτα. Είναι κι αυτοί αναγκαίοι καθώς γίνονται κάποιες φορές καθρέφτες του εαυτού μας. Εκείνους όμως που ξεχωρίζω είναι η Άννα, η Φρόσω αλλά και η Αργύρα. Αυτοί οι γυναικείοι χαρακτήρες αποτυπώνουν την εποχή τους, την ερμηνεύουν, κατανοούν, παρηγορούν και αντέχουν, αλλά και τολμούν μέσα στα κλειστά πλαίσια της κοινωνίας που ζουν και παρόλο που κινούν τα νήματα στις ζωές όλων, δείχνουν και δίνουν τα συναισθήματά τους χωρίς φειδώ. Είναι επίσης η Φωτεινή, το βασικότερο πρόσωπο για την πλοκή της ιστορίας. Όντας απειθάρχητη αλλά και αισθαντική, προσπαθεί να αποδεχτεί και να αντέξει όλα όσα συμβαίνουν στη ζωή της, όχι μόνον σαν απότοκα κάποιων λυπηρών συμβάντων, κάποιων γεγονότων και συγκυριών, αλλά και των επιλογών της. Επιλογών που έχουν σχέση με τον παράδοξο θάνατο και την απουσία της γαλλοεβραίας μητέρας της, της Οντέτ, που αν και νεκρή, είναι μια απ’ τις πιο έντονες παρουσίες που ανασυνθέτουν τα πρόσωπα αυτής της ιστορίας του βιβλίου, στο οποίο η Φωτεινή σκηνογραφεί έναν κόσμο, όπου συνειδητά γι’ αυτήν, η μαγεία, το όνειρο, αλλά και η σκληρή πραγματικότητα συμπλέκονται. Ανάμεσα στους ήρωες ξεχωριστός είναι ο Αριστείδης, που με τον τρόπο του ερμηνεύει τα ιστορικο-πολιτικά γεγονότα της εποχής, αλλά και τις αποσιωπήσεις τους, θυμίζοντας συχνά πως οι άνθρωποι συνήθως εθελοτυφλούν στα σημάδια των καιρών και πληρώνουν το τίμημα, γιατί δεν υπήρξαν ποτέ οι από μηχανής θεοί. Ένας ακόμα αγαπημένος μου χαρακτήρας, είναι η Αριστέα, η λημνιά δούλα στο σπίτι της Άννας και της Φρόσως. Η Αριστέα, αντιλαμβάνεται γεγονότα και καταστάσεις με τον δικό της τρόπο, απλοϊκό και καθαρό, κι αποφορτίζει τον αναγνώστη, δίνοντας παράλληλα και την άλλη, την πιο ωμή οπτική στη ζωή των ανθρώπων της κοινωνίας εκείνου του καιρού.
Τι ρόλο παίζει ο έρωτας στις ζωές των ηρώων σας μέσα σε όλον αυτόν τον καταιγισμό των ιστορικών μεταβολών που βιώνουν;
Ο έρωτας, όπως η απώλεια κάποιων πραγμάτων, το πένθος και ο θάνατος, είναι σταθμοί στη ζωή των ανθρώπων και κατ’ επέκταση και των ηρώων της ιστορίας. Ωστόσο, ο καθένας τον βιώνει, ανάλογα με τον χαρακτήρα του, και διαφορετικά. Γι’ αυτό και υπάρχουν πολλά πρόσωπα του έρωτα στο βιβλίο. Το τραγικό πρόσωπο που έχει ο έρωτας του Χαράλαμπου για την Οντέτ, το σκοτεινό δικό της, το πιο “αθώο” και κοριτσίστικο της Μερόπης και της Αγγελικής, το αυτοκαταστροφικό της Έλλης, το σκληρό αλλά και γοητευτικό του Σέργιου, το ατελέσφορο του Θεόφιλου και το παράφορο πρόσωπο που έχει ο έρωτας της Φωτεινής. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς τους έρωτες, των γυναικών, και κυρίως της Φωτεινής, είναι έρωτες ανατρεπτικοί και επαναστατικοί, δεδομένου ότι γεννιούνται σε εποχή όπου αυτό το συναίσθημα θεωρείται κοινωνικά “οχληρό”, γι’ αυτό και τις περισσότερες φορές, καταχωνιάζεται κι αναχαιτίζεται, από φόβο μήπως και βγει στο επίκεντρο της δημόσιας ζωής, η οποία, εκτός των άλλων, χαρακτηρίζεται και από μια συναισθηματική ευταξία. Στο βιβλίο, όπου “χρησιμοποιείται” ο έρωτας, πέρα απ’ τα πολλά του πρόσωπα εμφανίζεται και ως μια αυταπάτη, μια βαθιά επιθυμία που δεν ερμηνεύεται μόνον μέσα απ’ την γενετήσια ορμή, αλλά και μέσα απ’ την σφοδρή ανάγκη του ανθρώπου να νιώσει ότι ζει και χαίρεται και σε σκληρές και έκρυθμες καταστάσεις που του επιφυλάσσει η μοίρα. Ο ρόλος του δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένα μέσον για να ερμηνευτούν και να σκιαγραφηθούν καλύτερα κάποιοι χαρακτήρες του βιβλίου.
Διαβάστε όλη την συνέντευξη στον Οδηγό Ανάγνωσης Συνέντευξη στη Χρυσή Πυρουνάκη, Serious (Ιούλιος-Άυγουστος τ.34)
Κριτική στο ηλεκτρονικό περιοδικό Αναγνώστης της Δέσποινας Ι. Δούκα Η ηδονή του ιστορικού μυθιστορήματος
(...) Επιδιώκοντας αρχικά να δώσω έναν τίτλο στη βιβλιοπαρουσίαση που επιχειρώ, στάθηκα στο: «Η γοητεία του ιστορικού μυθιστορήματος». Μετά όμως, παρατήρησα ότι η λέξη «γοητεία» είναι φτωχή για ένα τέτοιο βιβλίο· την αντικαθιστώ με τη λέξη «ηδονή». Στη σκέψη αυτή με οδηγεί και το εύστοχα επιλεγμένο motto του βιβλίου, ένα απόσπασμα από το ποίημα του Κ.Π.Καβάφη «Ιασή Τάφος», γραμμένο το 1917: «Διαβάτη, / αν είσαι Αλεξανδρεύς, δεν θα επικρίνεις. Ξέρεις την ορμή / του βίου μας· τι θέρμην έχει· τι ηδονή υπερτάτη».
Την ηδονή από τη ζωή του Αλεξανδρινού και ευρύτερα του Αιγυπτιώτικου και Μικρασιάτη Ελληνισμού βιώνει ο αναγνώστης του Αχγιάτ Ανχάρ: είναι η θέρμη και η ορμή, η ηδονή των αισθήσεων, του έρωτα, του πολυτελούς βίου, του εκλεκτού αισθητισμού· η ηδονή από την ομορφιά του κόσμου, της φύσης, του πνεύματος, της ζωής στην αγαπημένη, πολύμορφη πόλη˙ η ηδονή από την πολύτροπα νοούμενη συνάντηση με το αγαπημένο πρόσωπο· η ηδονή που πηγάζει από τη φρόνηση, από την αγαπητική ματιά στη ζωή, που δεν επικρίνει αλλά κατανοεί και δικαιώνει, η ηδονή από έναν κόσμο αξιών και συναισθημάτων που δοκιμάζονται αλλά αντέχουν, έναν κόσμο που έχει ως έμβλημα την κατανόηση και την αλληλεγγύη, έναν κόσμο σε μεγάλο βαθμό γυναικείο.
(...) Παράλληλα, επιτελείται μια ηδονική εγγραφή του αναγνώστη στη συλλογική μνήμη του Ελληνισμού: πατρίδα, κοσμοπολιτισμός, ταξική διαφοροποίηση, ιστορία, τοπογραφία, αξιακό σύστημα, συνιστούν ορισμένες από τις πλευρές της ταυτότητας του ελληνισμού της διασποράς, στην ουσιαστική προσέγγιση της οποίας συμβάλλει καθοριστικά το βιβλίο. Η πορεία του είναι τελικά το ποτάμι όπου συμφύρονται οι ατομικές μοίρες, λυτρώνονται και καθαίρονται με μια δύναμη παραπλήσια με την ιερή δύναμη του νερού. Και θα λέγαμε πως, παρότι η έμφαση στην τοποθέτηση της δράσης δίνεται στην Αλεξάνδρεια, στο βιβλίο ιχνηλατούμε την ανάρρηση της Μικρασιάτισσας γυναίκας στον «θρόνο» της Αιγυπτιακής πολιτείας.
(...) Αφήσαμε για το τέλος τη σημαντικότατη ηδονή που αντλεί ο αναγνώστης από τη γλώσσα του κειμένου, ως αφήγηση και ως μορφή. Με όπλο την έμφαση στη λεπτομέρεια, αποδίδοντας έναν κόσμο που έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί, το μόνο ποτάμι που αντέχει στον χρόνο είναι η γλώσσα και οι μεταμορφώσεις της: η γραμμική αφήγηση διασταυρώνεται με τον ποταμό της μνήμης χάρη στη λειτουργία του συνειρμού, οι προσημάνσεις, όπως αποτυπώνονται στα προφητικά όνειρα, διαπλέκονται με τις ανάδρομες αφηγήσεις, τον διάλογο και τον εσωτερικό μονόλογο, και ενισχύονται από την εκτενή περιγραφή. Η γλώσσα «ντύνεται» τη σοβαρότητα του ιστορικού όταν παραθέτει πλήθος στοιχείων για την Πόλη και την Αλεξάνδρεια με εκπληκτική ακρίβεια, σε βαθμό που νομίζεις πως περπατάς στα δύο κέντρα του εξωελλαδικού Ελληνισμού. Θερμή ή σκληρή στο στόμα των προσώπων, πάντοτε ταιριαστή με την ιδιότητά τους, τις εθνικές και ταξικές τους καταβολές, το μορφωτικό τους επίπεδο, διαμορφώνει μια ιδιόλεκτο για κάθε πρόσωπο, ιδιόλεκτο που ενσωματώνει το ιδιωματικό στοιχείο χωρίς να περιορίζεται σ’ αυτό. Έτσι οι άνθρωποι του 19ου αιώνα δεν υπάρχουν απλώς στο κείμενο, αναπνέουν, μιλούν, μαγειρεύουν φαγητά που ευωδιάζουν διά της γλώσσας, φορούν φορέματα και κοσμήματα που μπορείς να αγγίξεις, ζουν σε σπίτια, σε δρόμους, σε πολιτείες που μπορείς να θυμηθείς κάθε τους σπιθαμή. Η Άννα, η Φρόσω και η Αργύρα είναι πραγματικές Πολίτισσες, η παρακόρη Αριστέα πραγματική απλοϊκή Λημνιά, η συμπεθέρα Δονάτα πραγματική Κερκυραία, η συμπεθέρα Χαρίκλεια πραγματική Αιγυπτιώτισσα, από τα ονόματα έως τη γλώσσα και τα διανοήματά τους.
Διαβάστε όλη την παρουσίαση εδώ της Δέσποινας Ι. Δούκα, ηλ. περιοδικό Αναγνώστης
Δείτε την παρουσίαση του μυθιστορήματος της Μαρώς Κάργα «Αχγιάτ Ανχάρ» στο Polis Art Café (22.05.2015.) Έλαβαν μέρος ο Άρης Μαραγκόπουλος, η Σούλα Μπόζη και η συγγραφέας. Το βίντεο περιέχει εκτενέστατα αποσπάσματα από τις ομιλίες.
Διαβάστε στον οδηγό ανάγνωσης το πρώτο κεφάλαιο του μυθιστορήματος, τη συνέντευξη της Μ. Κάργα στην εφημερίδα Κόσμος της Πάτρας, τη συνέντευξη στο περιοδικό των Κυκλάδων Serious και εδώ στην εφημερίδα των Κυκλάδων Κοινή Γνώμη. Ακούστε επίσης την ενδιαφέρουσα συνέντευξη της Μ. Κάργα στην Ελεωνόρα Ορφανίδου στις 5/5/2015, στην εκπομπή "Ντάμες σπαθί" του "Αθήνα 9,84". Τέλος, διαβάστε εδώ μια βιβλιοκριτική στο booktourmagazine.com και δείτε εδώ το φωτορεπορτάζ του bookia.gr από την παρουσίαση του βιβλίου.
Προσθήκη στο καλάθι
